1 / 47

ERROMA

ERROMA. DBH 1. JATORRIA: ELEZAHARRA. Elezaharra: K.a. 753an Tiber ibaiaren ertzean (zazpi muinoen artean) Romulo eta Remo anaiek herrixka fundatu Marteren seme bikiak Osabak saski batean utzi Tiber ibaian Otseme batek titia eman Artzai batek eta emazteak hazi Liskarra: Romulok Remo hil.

burke
Download Presentation

ERROMA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. ERROMA DBH 1

  2. JATORRIA: ELEZAHARRA • Elezaharra: • K.a. 753an • Tiber ibaiaren ertzean (zazpi muinoen artean) • Romulo eta Remo anaiek herrixka fundatu • Marteren seme bikiak • Osabak saski batean utzi Tiber ibaian • Otseme batek titia eman • Artzai batek eta emazteak hazi • Liskarra: Romulok Remo hil

  3. JATORRIA: INDUSKETAK • K.a. IX. Mendean • Muietan bizi zirenak ibaiaren ertzeko herrixkekin elkarturik sortu

  4. GEOGRAFIA • K.a. VIII. Mendean: • Italiar penintsularen iparraldean • Latindarrak • Etruskoak • Hegoaldean Greziarrak: • Hegoaldea • Sizilia

  5. GOBERNU-SISTEMAK.a. VII. mendean • Monarkia • Botere osoa zuten • Armadan agintzen zuten • Justizia ematen zuten • Erlijio-agintari gorenak ziren • Etruskoek Italiar penintsularen zati handi bat menperatu • Erregeak ezarri • Beraien alfabetoa ezarri • Beraien jainko-jainkosak ezarri • Ezagutza artistiko eta teknikoak hedatu • Hiriak handitu: zubiak, akueduktuak, estolda sarea, etxeak, tenpluak eta harresi handi bat

  6. GOBERNU-SISTEMAK.a. VI. mendean • Latindar nobleak etruskoen kontra matxinatu • Errepublika sortu K.a. 509an • Gizon noble edo patrizioek bozkatzeko eskubidea • Bost mende iraun zituen • Hiru erakunde zituen: • Magistratuak • Komizioak / herri batzarrak • Senatua • Kargu nagusiak: kontsulak eta pretoreak

  7. ERAKUNDEAK • Magistratuak: • Urtebeterako • Bakoitzak eginkiaun bat • Komizioak / herri batzarrak: • Magistratuak hautatu • Legeak onartu • Bake eta gerrari buruzko erabakiak hartu • Taldeka banatuta aberastasunaren arabera • Senatua: • Erromako gobernu-organo gorena • Kontsul edo magistratuak izandakoek osatua (noble edo patrizioak)

  8. GIZARTEA • Patrizioak: hiritar askeak • Familiarik aberatsenetako kideak • Lur gehienen jabeak • Senatariak izan zitezkeen • Plebeioak: hiritar askeak • Lurjabe txikiak, nekazariak, artisauak eta merkatariak • Ezin zuten gobernatu • Zergak ordaintzen zituzten • Armadan zerbitzatu behar

  9. GIZARTEA • Esklaboak: ez ziren hiritarrak eta ez zuten eskubiderik • Gerrako presoak edo esklaboen seme-alabak • Ondasun bat gehiago • Denborarekin askatasuna erosi ahal (liberto) • Atzerritarrak: Ez ziren hiritarrak eta ez zuten eskubiderik • Askeak

  10. ESKUBIDEAK • K.a. V. mendean • Plebeioak matxinadak egin patrizioen eskubide berdinak lortzeko • Beraien ordezkari bat lortu: plebearen tribunoa • Magistratuak eta senatariak izateko eskubidea lortu • Patrizio-familietako kideekin ezkontzeko aukera • Emakumeek ez zituzten gizonen eskubideak • Ezin zuten parte hartu bizitza politikoan • Legez gizonen menpe zeuden • Aitaren menpe • Senarraren menpe

  11. ERREPUBLIKAREN HEDAPENA • Konkistak: • Italiar penintsula • Mediterraneo aldeko lurralde asko • Mendebaldeko Mediterraneoan: • Gerra Punikoak K.a. 264-146: kartagotarrei nagusitu • Iberiar penintsularen zati handi bat • Galia • Ekialdeko Mediterraneoan: • Mazedonia • Grezia • Asiako kostaldea • Afrikako iparraldeko lur batzuk

  12. ERREPUBLIKAREN KRISIA • Militarrak eta patrizioak aberastu konkistetatik • Nekazariek lurrak utzi behar armadan sartzeko • Gizarte-desberdintasunak matxinadak piztu • Grako anaiak: aberastasunen banaketa bidezkoagoa izatea eskatu • Espartako esklaboa • Senatuak buruzagi militar batzuen esku utzi boterea • Gerra zibila biztu • K.a. 48an Julio Zesar buruzagi militarrak botere osoa lortu • Senatuari aurre • Lau urtera hil • Bere iloba Oktaviok jaso postua • Beste gerra zibil bat sortu • Errepublikaren amaiera ekarri

  13. ERROMATAR IMPERIOA • K.a. 31an: amaitu Erromako Gerra zibila • Oktavio nagusi • K.a. 27an: • Senatuak Augustus titulu sakratua eman • Jainko-jainkosen babesa • Oktavio Augustok = Erromako lehen enperadorea • Armadaren buru (imperator) • Justizia eman • Legeak egin • Erlijio-bizitza kontrolatu • Errepublika bukatu

  14. PAX ROMANA • I-II. Mendeak • Armada ahaltsuak segurtasuna bermatu • Egonkortasuna eta oparotasuna • Erromak goia jo: hiri aberatsa • Erromaren antolakuintza ekonomiaren hazkundea ahalbidetu • Erromatar zibilizazioaren goren aldia

  15. INPERIOAREN ANTOLAKUNTZA • Administrazio sendoa sortu = Inperio Zabala gobernatzeko • Enperadorearen ordezkariek probintziak gobernatu • Zerga handiak ordaindu = armada + funtzionarioak ordaintzeko • Merkataritza bizia garatu • Hiri asko sortu = Magistratuek gobernatu • Ordenari eutzi • Herri-lanak egin • Zergak bildu • Galtzadak sortu Erromarekin komunikatzeko

  16. INPERIOAREN AMAIERA • K.a. IIItik aldaketa sakonak ekonomian + politikan • Krisialdi • Politikoa • Iparraldean: Germaniar herrien (barbaroen) erasoak • Ekialdean: Persiarren erasoak • Ekonomikoa • Segurtasun eza = merkataritzak behera • Hiriek garrantzia galdu = Inperio landatardu • Zergak handitu • Esklabo gutxi = landatzeak behera = prezioek gora • Militarra • Jeneralen botereagatik Anarkia militarra • Soziala • Biztanlearia pobretu = matxinada sozialak

  17. INPERIOAREN ZATIKETA ETA AMAIERA • Mugaldeko segurtasun eza • K.o. 395an Teodosio enperadoreak Inperioa zatitu = Erdi Aroaren hasiera • Mendebaldeko Inperioa • Honorio • Hiriburua: Erroma • Ekialdeko Inperioa • Arcadio • Hiriburua: Konstantinopla (Estanbul)

  18. GERMANIAR HERRIAK • K.o. I.tik Rhin eta Danubio ibaien artean • Ezaugarriak: • Bizimodua: abeltzaintza eta nekazaritza • Buruzagiak zituzten (hasieran hautatuz, gero oinordekoz) • Gehienak nomadak • Ez zuten legerik = ohituretan oinarritu • Urregile eta metalurgiko onak • Naturako indarrei lotutako jainko-jainkosak • Gizarte taldeak: germaniarrak eta erromatarrak • Bakoitzak bere hizkuntza, erlijioa, legeak eta ohiturak • K.o. IV.tik Hunoak heldu Asiatik • Buruzagia: Atila • Herri nomada • Indarkeria erabiltzen zuten

  19. GERMANIAR HERRIAK

  20. ERLIJIOA • Politeistak = jainko-jainkosa asko gurtu • Gehienak Greziako berberak • Hiru jainko garrantzitsuenak: • Jupiter: jainko-jainkosa guztien aita/erregea • Juno: Jupiterren arreba/emaztea, emankortasunaren jainkosa • Minerva: arteen, jakintzaren eta gerraren jainkosa

  21. ETXEKO ERLIJIOA • Etxeko jainko-jainkosa nagusiak: • Lareak: familien eta etxeen babesleak • Maneak: arbasoen edo senide hilen babesleak • Penateak: jakitokiaren, elikagaien eta etxeako suaren babesleak (Vesta jainkosarekin lotuta) • Lararium: etxeko santutegi txikia • Gurtza: pater familiasek zuzentzen zuen

  22. ERROMATARREN HIRIAK • Hiriek garrantzia handia • Koadrikularen arabera eraikiak • Harresiz inguratuta • Bi kale nagusi • Cardoa • Decumanusa • Foroa (kale nagusiak batzen ziren plaza) • Eraikin publiko garrantzitsuenak: Basilika… • Etxe motak: • Insula: Klase ertaineko familien etxeak (apartamentuak) • Domus: Nobleen etxeak (patioa zuten etxe handiak)

  23. INSULA

  24. DOMUS

  25. BIZIMODUA • Janaria • Klase ertainekoek: lekaleak, ogia eta fruituak • Aberatsek: lekaleak, ogia, fruituak, arrautzak eta arrain lehorrak. • Arratsaldean udalak dohaineko ikuskizunak • Gladiadore-borrokak • Zalgurdi-lasterketak • Antzezlanak… • Magistratu batzuek ogia eta olioa oparitu behartsuenei • Iluntzean eguneko otordu nagusia: afaria • Klase ertainekoek: irin-zopa, barazkiak, urdaia era urardoa • Aberatsek • Soa izeneko besaulkietan eseri • Musika eta dantza inguruan

  26. NEKAZARITZA • Teknika berriak asmatu • Goldea • Ureztatze-sistemak • Zerealak, mahatsondoak eta olibondoak hedatu • Lurrak • Nekazari batzuk lurjabe txikiak • Ugarienak latifundioak (jabe bakarra) • Militar edo nobleenak • Esklaboak landu lurrak • Kolonoak (Berant inperioan) • Ordainetan uztaren parte bat eman behar • Zenbait orduz noblearentzat lan egin behar

  27. ERAIKINAK • Beste herri batzuetatik elementuak bereganatu: • Etruskoak: arkua eta ganga • Greziarrak: arkitektura-ordenak • Teknika berriak: morteroa asmatu • Eraikin garrantzitsuenak: • Publikoak: termak, tenpluak, basilikak, antzokiak, anfiteatroak… • Pribatuak: etxeak, mausoleoak… • Ingeniaritza-lanak: bideak, akueduktuak… • Oroitarriak: zutarriak, garaipen-arkuak…

  28. TERMAK • Bainu publikoak • Elkarrekin elkartzeko • Gimnasia egiteko • Ura bideratu eta berotzen zituzten sistema eraginkorrak zituzten

  29. ZIRKUA • Zaldi nahiz gurdi lasterketak eta atletismo ariketak egiten zituzten bertan • Errektangelu formakoa

  30. ANTZOKIA • Tragedia eta komedientzako agertokia • Oinplano erdizirkularra • Agertokiaren atzealdean hormak apaintzen zituzten

  31. ANFITEATROA • Gladiadoreen eta animalien ikuskizunetarako • Forma eliptikoa

  32. ARTEA • Mosaikoak: eraikin publiko eta erromatar aberatsen etxeetan • Tesela: piesa txiki eta koloretsuekin egiten zituzten mosaikoak • Eskultura: erretratuak nagusi. • Greziako eskulturetan inspiratuta • Pintura: etxeen barrualdea apaintzeko

  33. KRISTAUTASUNA • K.o. Ian, Palestinan • Erromatarren menpe • Juduak bizi bertan • Erlijio berria = Kristautasuna • Oinarria = Jesus Nazaretekoaren irakaspenak • Maitasuna eta barkamena • Bere heriotzarekin bildu ebanjelioak • Jarraitzaileak: Hamabi apostoluak • Mesiastzat hartu • Paulo Tarsokoak kristautasuna predikatu juduak ez zirenen artean

  34. BIBLIA • Biblia = kristauen liburu sakratua • 73 liburuz osatua • Itun Zaharra • Sakratua Juduentzat eta kristauentzat • Hebreeraz eta arameeraz idatzia • Itun berria • Mateoren, Markoren, Lukasen eta Joanen Ebanjelioak bildu • Erromako zenbait enperadorek kristauen kontrako jazarpenak antolatu • Kristauek ezkutuan predikatu • Katakonbetan • 313an Konstantino enperadoreak etena egin = Milango Ediktua • 380an Teodosio enperadoreak erlijio ofizial izandatu

  35. KULTURA-ONDAREA • Erromanizazioa = Konkistatutako herrietan • Antolamendua = hiri eta bide-sare zabala sortu • Lutetia (Paris) • Londinium (Londres) • Vindobona (Viena) • Colonia Agripina (Kolonia) • Pompaelo (Iruñea) • Corduba (Kordoba) • Eraikin eta monumentu ondare baliotsua utzi • Errepublikan K.o. 534an • Justiniano enperadoreak lege guztiak bildu • Zigor-zuzenbidea: epaiketak, abokatuak eta akusatzailea • Estatuaren antolakuntzaren alderdi asko arautu

  36. KULTURA-ONDAREA • Latina = Hizkuntza askoren jatorria • Kultura-hizkuntza gisa erabili • Zientzia eta filosofia tratatuak idazteko • Gaur egun izen zientifikoetarako erabili • Zuhaitzak • Animaliak • Botikak…

  37. EUSKAL HERRIA • Erromatarren aurretik • Akitaniarrak: • Garona ibaitik Pirinio mendietaraino • Autrigoiak • Biskaiko mendebaldean eta Arabako iparraldean • Barduliarrak • Gipuzkoan eta Arabako eta Nafarroako zati batean • Baskoiak • Gipuzkoako ekialdeko muturrean, Nafarroa ia osoan eta Aragoi Garaian • Beroiak • Arabako Errioxan eta Errioxaren zati handi batean • Ez zuten euskaraz hitz egiten (Zeltak) • Karistiarrak • Arabako lautadan eta Bizkaiko ekialdean

  38. GAINONTZEKO IBERRIAR PENINTSULAN • IBERIARRAK • Tributan antolatuta • Penintsularen ekialde eta hegoaldean • Burdingintzan jardun • Zeramika tornua landu • Herri kolonizatzaileekin harremanetan dirua erabili • Idazten ikazten zuten • ZELTAK • Kantabriar mendikatean, ipar Mesetan, Erdialdeko Mesetan eta Penintsularen iparmendebaldean • K.a. V. Mendean • Zeltiberiar kultura

  39. Euskal Lurren menderaldia • K.a. Ian Erromatarrak heldu • Konkista astiro-astiro (ia bi mendez) • Ebro ibaiaren haranetik iritsi (k.a. 194an) • K.a. 178an Gaccurris (Erroixa) sortu • K.a. 75an Pompaelo (Iruña) sortu • K.a.110-106 bitartean moteldu aurrekada… • Erromanizazio prozesua jarri martxan • Bi lurralde bereizi: • Ager (Ebro, Aragoi, Arga eta Egaren haranean) • Saltusa (Pompaelotik Iparralderako mendialdea) Produktuak ekarri: olioa, ardoa, zerealak…

  40. Euskaldunak erromatarren garaian • Euskal lurrak Tarraconensis probintzian sartu • Iparraldeko lurraldeak Akitania probintzian • K.a. IIan Novenpopulania izendatu • Landa-eremuko bizitza villa izeneko etxaldeetan

  41. HISPANIAKO PROBINTZIAK

  42. INPERIOAREN AMAIERA • 581an Victoria sortu • 711an bisigodoak (Rodrigo) musulmanen aurka borrokatu

  43. KULTURA ETA ARTEA • Kultura-ondareak • Hizkuntza • Erlijioa • Hezkuntza • Zuzenbidea • Administrazioaren antolaera • Ohiturak • Artelan ugari utzi Iberiar penintsulan • Arkitektura-lanak • Tenpluak • Antzokiak • Anfiteatroak • Termak • Herri-lanak: • Akueduktuak • Gorazarre-arkuak • Zubiak • Eskultura • Pintura • Mosaikoak

  44. EUSKARAREN HEDAPENA

More Related