De activistische belanghebbende: Proces en procedure, trends en toekomst

1. De activistischebelanghebbende: Proces en procedure, trends en toekomst Albert van Marwijk Kooy 25 september 2007

2. Invalshoek • Niet het wat (Veugelers juni 2006tav gepensioneerden) • Maar wel wie, hoe, wanneer en waar • Het proces dus: meer dan de procedure • Strookt met mijn achtergrond: • Procesadvocaat (arbeidsrecht/pensioenrecht) • Bestuurder (Van Doorne) • Geschil/hoe voorkomen

3. Geen PW begrip (!) Wikipedia: anarchisme, antiglobalisme, kraak- en milieubeweging In politiek: buitenparlementaire activiteiten/gericht op verandering Niets re pensioen (“slapers”) Hoe: betoging, bezetting, blokkade …. taarten gooien In zakenleven recent: aandeelhouders AAB en Stork Essentie dus: Niet de gewone (mede)zeggenschap Maar initiatief nemen Zekere mate van agressie “Activistisch”

4. Activisme rond pensioen? • Groeiend aantal : • Geïnteresseerde deelnemers • Tellende slapers • Calculerende en geïnformeerde gepensioneerden • FD 22-8-07: Swiss Life onderzoek > vraagtekens • Helft werknemers: geen idee pensioensoort • 2/3 werknemers: verdiept zich niet in pensioen (ondanks inspanningen overheid en branche) • Vooral wetgever en toezichthouder? • PW ca. (informatie)/nieuw uitvoeringsmodel • FD 24-9-07: DNB boete MN Services

5. Vooraf: doelwit/juridische situatie • Actief/initiatief: vergt helder beeld waar op gericht • Inhoud pensioenregeling? Dan dat proces beïnvloeden • PW: nadere bezinning regeling/reglement • Dogmatisch • Wijzigingsaspecten (OPF: 108 PW) • Inhoud UO? Dan daarop richten • BW: nadere bezinning derdenbeding-constructie/partij • Dogmatisch • Wijzigingsaspecten (V’aar/OPF; AkzoNobel) • Trend: ter voorkoming mogelijkheden activisme betere documentatie WG/PU (PW = aanleiding) • Anderzijds = voordeel activist: bij stemming maken is exacte juistheid stellingname irrelevant (keren/richten)

6. Verdere inkadering • Activisme = gebruik van niet-reguliere rechten en bevoegdheden. Dus bijv. niet: • Instemmingsrecht werknemer • Instemmingsrecht OR verzekerde regeling • Adviesrecht DR • Dan niet veel te bespreken: pensioenwereld redelijk braaf • Hierna per belanghebbende/acteur “activisme” bezien • Iets ruimere opvatting dus • Gedachten daarover niet evident • Advocaat is geen waarzegger • Stof tot discussie

7. Deelnemer • Activistisch/solist = onlogisch • Individuele deelnemer desondanks potentieel oorzaak veel sores • Kleine zaak met principieel karakter • Bijvoorbeeld: ongelijke behandeling of kosten verzekeraar • Grote nuisance value: dus beïnvloedingsmacht • KIFID (v’aar)/Ombudsman (pf): vrees stigma? • Terzijde: • getrapt/abstract in bestuur • Vakverenigingen/BPF • Verkozen deelnemers/OPF • Getrapt in DR en OR • Verweer: • In de hand houden (= kongsi vermijden) • Polderen? Nee: normaal functioneren

8. Slaper • Niet genegen tot activisme • Gebied van potentiële uitzondering: • Waardeoverdracht (tarieven/tempo/kosten) • Shoppen (tarieven/tempo/kosten) • Zie verder deelnemer

9. Gepensioneerde • Meest activistisch van de drie • Logisch • Belang = direct • Heeft relatief veel tijd (bedenk: aantal werkende P’s stijgt snel) • Individueel: zie deelnemer • Maar focus op reglement • PO is uitgewerkt • speciale rol: indexatie • Geneigd tot bundeling belangen • Emotionele (maar niet meer dagelijkse) binding aan onderneming • Verweer: • Ala deelnemer, maar versterkt • Zeker in de hand houden (= kongsi vermijden) • Psychologische aspecten

10. Belangenvereniging • Optreden • uit eigen hoofde of • als gemachtigde/procesvertegenwoordiger • Bonden al voor werknemers • Wet: 1994 (3:305a BW) • Sterke lobbyist/sterke procespartij • Nog sterker: collectief van collectieven (CSO, NVOG) • Nu ook: hoorrecht verzekerde regeling • Kan zeker activistisch zijn; rol bewijst dat • Wetgevingsproces • indexatieprocedures (voldoende proactief?) • Verweer: • geen toegelaten vordering (3:305a: geen schadevergoeding; maar nakoming wel!) • Geen procesbevoegdheid (Rb Rdam Progress 2003) • Vooral: tijdig serieus nemen

11. Ondernemingsraad (Wg) • Instemmingsrecht wijziging verzekerde regeling (27 lid 1 WOR) • Recht van initiatief 23 lid 2 WOR • Evt: rol in arbeidsvoorwaardenoverleg • Activisme? • beperkt (samenstelling/relatie met baas) • Uitzondering: zeer grote onderneming • Verweer: • Containment/serieus nemen • “Beperk u tot uw rechten en rol”

12. In aanleg reactief Adviesrecht tav voorgenomen besluiten Gericht op uitvoering, niet op de regeling Theoretisch Evt uitzonderingen? Verschillen OPF/BPF Wet/praktijk Kemira (HR 2002) Advies eigen beweging (111 lid 1 a PW) Geen besluit toch OK procedure mogelijk (217 lid 1 PW) Kennelijk onredelijk Voorzieningen Betrof indirect de regeling Initiatiefrecht dus!! Beroepsrecht geleding DR niet bij initiatief Platform/Museumplein Juiste rol? Verweer: relationeel Deelnemersraad PF

13. Intern toezichthouder PF? • Belanghebbende? • Tandenloos volgens toepassing Principes (= niet wet; toepassing niet verplicht) • Veilige aanname: in concrete toepassing fondsen eerder minder dan meer tanden • Activisme niet aan orde, zeker niet in beginstadium • Desondanks: kritische of afwachtende houding gaat zeker verschil maken • Verweer: niet nodig

14. Verantwoordingsorgaan PF? • Belanghebbende? • recht van enquete OK (219 PW) • Daarmee sterk machtsmiddel in handen • Maar: naar zijn aard niet activistisch • Parallel met hedgefonds/aandeelhouder ondenkbaar (Geen direct eigenbelang; verschil aandeelhouder en aandeelhoudersvergadering) • Verweer: niet nodig

15. Werkgever?? • Belang bij pensioen • als arbeidsvoorwaarde (kosten/baten) • Uitvoeringsvorm collectief (systeem WBPF/geen loonconcurrentie) • Op collectief niveau soms activistisch, met name in tijden van onrust • Ontslagrecht-discussie is zo’n aanleiding • Relevantie pensioen daarin zeer bepekt

16. Pensioenuitvoerder?? • Zelf ook belang?! • Niet zozeer bij regeling (volgend), alswel bij • Eigen bestaan/toekomst • Vermogen tot nakoming • Geschillen financiering • Aandeelhoudersactivisme anno 2007 • stemmen op aandelen/beïnvloeden • procederen (VS: class action bij effectenfraude; fiduciaire verantwoordelijkheid) • Actief (soms activist) in marktverkenning • Domeinafbakening/eigenwijs optreden • Verweer: zakelijk/contractueel

17. Dienstverlenende derde?? • Contractuele relaties • PW en uitbesteding: nauwelijks • Activisme via marktpositie/dominantie • In potentie gevaarlijke outsider • Verweer: Holland Pensioenland

18. Schikken in collectieve zaken • Optiek: werkgever/uitvoerder tegen (gebundelde) individuen • Belangenvereniging • 1 eiser tegen achtergrond velen • Aanname: • (dreigende) procedure • Verliesrisico’s • Olievlekwerking • Transactiekosten • Vraag dan: hoe definitief oplossen • Wens immers: definitief einde • 1 eiser schikt voor zichzelf

19. Afspraken vooraf: 55+/Fokker-curatoren Vergelijkbare vorderingen Groeperen Lijstaanvoerder Stichting als client Afspraken tijdens: Wat met opt-outs Wat met niet-geinformeerden Wat met vergelijkbare groepen (slapers) Vrijwaring? Afspraken achteraf: WCAM (7:907 BW) verbindend verklaren collectieve schadeovereenkomst Aansprakelijke/ver of st Eenparig verzoek Bevoegdheid geen plicht rechter Issue pensioen: schade? Schikken 2

20. Trends en toekomst • Verharding • Meer geschillen/procedures (mediation) • Meer activisme gepensioneerden • Bonden actief aan onderhandelingstafel regeling (BPF, OPF en verzekerde regeling) • voorzover in huis (organisatiegraad stijgt niet) • Ook voor gepensioneerden (Akzo-probleem) • Bundeling van krachten • Ook overige partijen: (nog) zakelijker • Juridisering (naast begrijpelijkheid) documentatie • Nieuwe uitvoeringsmodel? • …. taarten gooien?