Hjartasjúkdómar

1. Hjartasjúkdómar Bogi Ingimarsson

2. Stýranlegir Tóbaksnotkun Hátt kólesteról í blóði Háþrýstingur Hreyfingarleysi Utan stjórnar Aldur Kyn Erfðir Sykursýki Áhættuþættir æðakölkunar Bogi Ingimarsson

3. Algeng einkenni hjartasjúkdóma • Brjóstverkur • Hjartsláttaróregla • Mæði í hvíld og við áreynslu • Þreyta og úthaldsleysi • Breyting á lífsmörkum, aukinn blóðþrýstingur, öndun • Breyting á þvagútskilnaði • Bjúgsöfnum • Kvíði og hræðsla • Truflun á meðvitund Bogi Ingimarsson

4. Greining hjartasjúkdóma 1 • Sjúkrasaga, byrjun einkenna, hvenær, hvar, hvernig. • Hjartalínurit (EKG) • Áreynslurit/þolpróf • Sólarhringsrit (Holterrit) • Blóðprufur, mælingar á CKMB, ASAT, LDH Bogi Ingimarsson

5. Greining hjartasjúkdóma 2 • Röntgen-mynd af hjarta og lungum • Tilgangur meta hlutfall hjarta og lungnastærðar • Hjartaómun • Sýnir stærð og þykkt hólfa, ástand hjartaloka, samdrátt hjartavöðva. • Hjartaþræðing og kransæðamyndataka • Tilgangur greina kransæðaþrengsli o.fl. • Raflífeðlisfræðileg rannsókn • Greina orsakir hjartsláttaróreglu o.fl Bogi Ingimarsson

6. Tilgangur hjartaþræðingar • Mynda kransæðar • Mæla þrýsting inn í hjartahólfunum • Mæla útfall hjartans • Meta flæði milli hólfa • Taka vefjasýni Bogi Ingimarsson

7. Helstu ábendingar fyrir hjartaþræðingu • Jákvætt áreynslupróf • Hjartaverkur bæði fyrir og eftir hjartaáfall • Sumar tegundir af hjartsláttaróreglu • Ef grunur er á gati milli hjartahólfa Bogi Ingimarsson

8. Raflífeðlisfræðileg rannsókn • Tilgangur • Greina orsakir hjartsláttaróreglu • Athuga áhrif lyfja • Kanna eðli hjartsláttaróreglu með tilliti til vals á gangráði • Í meðferðarskyni. Bogi Ingimarsson

9. Æðakölkun (atherosclerosis) • Þrenging á þvermáli slagæðar vegna fitu-og kalksöfnunar í innsta lagi hennar. Að lokum getur æðin lokast alveg, stíflast. • Afleiðingar: blóðflæði minnkar eða stöðvast alveg til þeirra vefja, sem þrengt/stífluð æð nærir og vefjadauði/vefjadrep verður. • Algengt í kransæðum og slagæðum í heila og ganglimum. Bogi Ingimarsson

10. Áverkakenningin Skemmd á æðaþeli Blóðflögur falla út í sárið, hrúður myndast Aukinn frumuvöxtur undir yfirborði þels. Æð þrengist og blóðflæðið verður hægara. Fita, kalk falla út í æðavegginn Að lokum storknar blóð í æðinni, tappi myndast Sýking Chlamydia pneumoniae (Cp) Veldur bólgu í sýktum slagæðum Getur lifað í slagæðaveggjum árum saman. Átfrumur smitberar Rannsóknir sýnt hátt hlutfall Cp mótefna í blóði fólks sem hefur fengið kransæðastíflu Frumorsakir æðakölkunar Bogi Ingimarsson

11. Hjartakveisa (Angina Pectoris) • Verkur oftast vinstra megin í brjóstholi, sem kemur þegar hjartavöðvinn líður súrefnisskort. • Hjartakveisa er einkenni súrefnisskorts í hjartavöðva, ekki eiginlegur sjúkdómur. • Birtingarform geta verið mismunandi. Bogi Ingimarsson

12. Orsakir hjartakveisu • Kransæðaþrengsli vegna æðakölkunar, blóðsegamyndunar eða kransæðakrampa. • Blóðleysis, skorts á blóðrauða • Mikið og stöðugt álag á hjarta vegna háþrýstings eða ósæðaþrengsla. Bogi Ingimarsson

13. Flokkun hjartakveisu • I Brjóstverkur við mikla líkamlega áreynslu. • II Brjóstverkur við að ganga hratt stiga, brekku, í kulda, roki eða við áreynslu eftir máltíð. • Væg skerðing á venjulegum lífsháttum. • III Brjóstverkur við að ganga stiga milli tveggja hæða á venjulegum hraða. • Veruleg skerðing á venjulegum lífsháttum. • IV Brjóstverkur við alla áreynslu, oft eftir máltíðir og jafnvel í hvíld. • Sjúklingur svo til rúmlægur vegna brjóstverkja. Bogi Ingimarsson

14. Flokkun hjartakveisu 2 • Áreynsluhjartakveisa • Kemur fram við líkamlegt og andlegt álag. • Hvikul hjartakveisa • Kemur fram bæði við áreynslu og í hvíld. • Afbrigðileg hjartakveisa • Kemur fram frekar í hvíld en við áreynslu. • Næturhjartakveisa • Kemur oft þegar viðk. er í draumasvefni. Bogi Ingimarsson

15. Einkenni hjartakveisu • Oft einstaklinsbundið • Algengastur er brjóstverkur undir bringubeini, sem leiðir út í vinstri handlegg, háls, milli herðablaða eða jafnvel upp í eyrnarsnepla eða tennur. • Þyngsli eða væg þreyta fyrir brjósti • Ath birtingarform hjá sykursjúkum, öldruðum. • Verkurinn hverfur við hvíld eða nítróglyceríns. • Verkurinn varir yfirleitt skemur en 5 mínútur. Bogi Ingimarsson

16. Meðferð við hjartakveisu • Lyfjameðferð • Skurðaðgerðir • Kransæðavíkkun (PTCA) • Kransæðaaðgerð (CABG) • Hjúkrun og endurhæfing Bogi Ingimarsson

17. Aðgerðir á kransæðum • Kransæðavíkkun (PTCA) • Um náraslagæð er örmjó slanga þrædd að krans æðaopinu og síðan niður þá kransæð sem á að víkka og henni komið fyrir handan við þrenginguna í æðinni. Síðan er blásinn út belgur á enda leggsins sem ýtir þrengslunum út í æðavegginn. • Hjáveituaðgerð (CABG) • Þá er tengt framhjá stíflunni í æðinni með bláæðabút úr fæti eða grein af slagæð í brjósti. Bogi Ingimarsson

18. Kransæðastífla /HjartaáfallInfarctus myocardii • Við kransæðastíflu lokast kransæð með þeim afleiðingum að blóðflæði stöðvast til þess hluta hjartavöðvans, sem æðin nærir. • Ef súrefnisskortur til svæðisins varir í 30 mínútur eða lengur deyr sá hluti hjartavöðvans, sem umrædd æð nærir og örvefur myndast. Bogi Ingimarsson

19. Einkenni kransæðastíflu • Nístingsverkur, sem líkist hjartakveisu en er yfirleitt miklu sterkari og lætur ekki undan hvíld eða nítróglyceríni. • Ógleði, uppköst og svitakóf • Truflun á lífsmörkum • Kvíði og hræðsla Bogi Ingimarsson

20. Mögulegar afleiðingar kransæðastíflu • Hjartsláttartruflandir • Þær hættulegustu eiga upptök sín í sleglunum • Hjartalost • Ef útfall hjartans er mikið skert og blóðþr. fer lækkandi • Rof á hjartavegg • Rof á septum • Hjartakveisa • Getur verið vísbending um yfirvofandi annað áfall • Andleg vanlíðan Bogi Ingimarsson

21. Lyfjameðferð e. kransæðastíflu • Blóðsegaleysandi lyf • Streptókínasi, best að gefa sem fyrst eftir áfall • Blóðþynning • Heparín, kóvar • Asperín • Beta hamlarar • ACE hamlarar Bogi Ingimarsson

22. Hjartabilun(Decompensation cordis) • Hjartabilun verður þegar útfall hjartans nægir ekki til þess að mæta þörfum vefja um blóðflæði og lífeðlislegar uppbótaaðgerðir hjartans bresta. • Við hjartabilun minnkar samdráttarkraftur hjartavöðvans. Bráð hjartabilun (vinstri bilun) • Langvinn hjartabilun (hægri bilun) Bogi Ingimarsson

23. Orsakir hjartabilunar • Skemmd á hjartavöðva í kjölfar kransæðastíflu • Langvinn kransæðaþrengsli • Lokusjúkdómar • Háþrýstingur bæði í slagæðum og lungnablóðrás • Sjúkdómar í hjartavöðva • Meðfæddir hjartasjúkdómar Bogi Ingimarsson

24. Einkenni hjartabilunar • Í vinstri bilun • Einkenni um lungnabjúg með vaxandi mæði, blóðugum froðukenndum uppgangi, minnkandi þvagútskilnaði, óróa og þreytu og stundum hjartsláttaróreglu. • Í hægri bilun • Vökvasöfnun í kvið, lifur, milta og víðar, þandar bláæðar, mæði, lítill þvagútskilnaður, ógleði, þreyta. Bogi Ingimarsson

25. Helstu lyf í hjartabilun • Súrefni í nös • Lasix • Digoxin • Morphin • ACE hamlarar • Theophyllamín (stundum) Bogi Ingimarsson

26. HjartsláttartruflanirArrhytmiae cordis • Þegar eðlilegur hjartsláttur sem á upptök sín í hjartagangráði (SA hnút) truflast • Orsakir hjartsláttartruflana • Kransæðasjúkdómur/stífla • Sjúkdómar í leiðslukerfi hjartans meðfæddir eða áunnir • Efnaskiptatruflanir, sem valda súrefnisþurrð í blóði • Ýmis lyf í röngum skömmtum, digoxín, kínidín, theódúr • Elektrólýtatruflanir, hypo-og hyperkalemia Bogi Ingimarsson

27. Eftirlit í hjartasírita • Tilgangur • Fyrirbyggja og grípa inn í lífshættulegar hjartsláttartruflanir • Í greiningarskyni • Til þess að kanna áhrif meðferðar svo sem lyfja, gangráðs, rafvendingar. Bogi Ingimarsson

28. Flokkun hjartsláttartruflana • Hjartsláttaróregla flokkuð eftir: • Uppruna • Supra ventriculer, ventriculer óregla • Gerð • Tachycardia: hjartsláttarhraði > 100/mín • Bradycardia: hjartsláttarhraði < 100/mín Bogi Ingimarsson

29. Hjartsláttartruflanir frá sleglumVentriculer óregla • Aukaslög • (ventriculer extrasýstólur) • Hraðsláttur frá sleglum • (ventriculer tachycardia) • Sleglaflökt • Ventriculer fibrillation • Hjartastopp • Asystola Bogi Ingimarsson

30. Gervigangráður • Sérstakur búnaður, sem getur tekið við hlutverki hins náttúrlega gangráðs hjartans við vissar aðstæður. • Þessi búnaður myndar rafáreiti og veldur hjartasamdrætti. • Hlutverk: Viðhalda hjartslætti tímabundið eða varanlega. Bogi Ingimarsson

31. Helstu hlutar gervigangráðs • Gangráðsbox með lithíum rafhlöðu og flóknum búnaði, sem stýrir starfsemi gangráðsins. • Leiðslur frá gangráðsboxi liggja niður í hægri hjartahólfin annað eða bæði. • Rafskaut á endum leiðslanna, sem eru í beinni snertingu við innsta lag hjarta vöðvnas Bogi Ingimarsson

32. Þróun gervigangráða • 1940 fyrstu tilraunir • 1958 fyrsti ígræddi gangráðurinn • 1962 gangráðar með tveimur leiðslum • 1980 gangráðar, sem gátu hert á sér eftir þörfum (rate responsive) • 1986 gangráðir til þess að stöðva hraðaslátt og ígrædd raflosttæki. • Mjög ör þróun síðan. Bogi Ingimarsson

33. Helstu ábendingar fyrir gangráðsígræðslu • Gangráðsveiklun (sick sinus syndrome) • Leiðslurof ( Mobitz II og 3° rof) • Meðfæddir gallar í leiðslukerfi • Stundum tímabundið e Kransæðastíflu og hjáveituaðgerð og Mobitz I Bogi Ingimarsson

34. Aukaverkanir við gervigangráð • Núna mjög sjaldgæfar eftir tilkomu gangráða með tveimur leiðslum • Áður hjartabilunareinkenni (pacemaker syndrome) • Núna hlera gervigangráðar hjartaslátt viðkomandi og grípa aðeins inn í ef hjartsláttur verður of hægur. Bogi Ingimarsson

35. Blóðþrýstingur • Mælikvarði á viðnám í æðakerfinu • Skiptist í: • neðri mörk (diastóla) þrýstingur í slagæðakerfinu þegar hjartað er í hvíld, milli slaga. • Efri mörk (systola) þrýstingur í slagæðakerfinu þegar hjartað dælir. • Eðlileg b.þrýst. í meðalmanni skv. WHO • 110-140 efri mörk • 70-90 neðri mörk Bogi Ingimarsson

36. Háþrýstingur • Blóðþrýstingur 160/95 • Aldraðir hafa hærri viðmið. • Jaðarháþrýstingur 140-160/90-95 • Háþrýstingur • oftast einkennalaust ástand Bogi Ingimarsson

37. Afleiðingar langvarandi háþrýstings • Æðakölkun, hjarta-og heilaáföll, blóðrásatruflanir í fótum. • Orsakir háþrýstings • 90% tilfella óþekktar • Samspil erfða og umhverfis • Mataræði, óhófleg saltneysla Bogi Ingimarsson

38. Þekktar orsakir háþrýstings 1 • Meðfæddir nýrnagallar • Aukið útflæði af renin í nýrum sem hrindir af stað ferli sem eykur upptöku af salti í nýrum • Bólgusjúkdómar í nýrum • Vökva-og saltupphleðsla í líkama því nýrun útskilja illa. • Þrengingar í æðum sem næra nýru • Minna blóðstreymi til nýrna hefur áhrif á salt-og vökvaupptöku í nýrum. • Æxli í nýrnahettum • Phaeochromocytoma framleiðir noradrenalín Bogi Ingimarsson

39. Þekktar orsakir háþrýstings 2 Nýrnaskemmdir t.d. Vegna langv. lyfjatöku • Saltneysla • Lakkrísneysla • Streita • Aukið útflæði af streitu hormónum • Offita • Aukið álag á hjarta. Bogi Ingimarsson

40. Lyfjameðferð Beta hamlarar Renin angiotensín hamlarar (ACE) Þvagræsilyf Aldósterón antagónistar Æðaútvíkkandi lyf Innan stjórnar Takmarka saltneyslu Megrun Reykbindindi Líkamsþjálfun Meðferð háþrýstings Bogi Ingimarsson