Instrumenty polityki ochrony powietrza (wspólnotowe, krajowe i lokalne)

1. Wyzwania i zadania administracji samorządowej w zakresie jakości powietrza atmosferycznego-nowe podejście do zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnymAndrzej JagusiewiczGłówny Inspektor Ochrony ŚrodowiskaNarada samorządowa woj. malopolskiego, Tarnów, 30.08.2013

3. Instrumenty polityki ochrony powietrza (wspólnotowe, krajowe i lokalne) Poprawa stanu • Strategia Tematyczna Ochrony Powietrza • Standardy jakości powietrza • Dyrektywa CAFE • Dyrektywa ws Metali Ciężkich i Wielopierścieniowych Węglowodorów Aromatycznych (B&P) Ograniczanie presji • Pułapy krajowe (NEC, CLRTAP-GP II) • Traktat Akcesyjny (LCP) • Standardy emisyjne (Dyrektywa IED) • Pozwolenia, w tym zintegrowane • Programy naprawcze • Zielona gospodarka lub zrównoważony model produkcji i konsumpcji

4. Standardy pułapowe Strategia Tematyczna Ochrony Powietrza UE • SO2 2020/2000 -32 % i -18 % • NOx 2020/2000 -51 % i -40 % • NH3 2020/2000 -96 % i -73 % • LZO 2020/2000 -55 % i-48 % • PM 2020/2000 -59 % i -41 % Koszt >7,1 biliona euro/rok Koszt-efekt 1 : 4 Protokół z Goeteborgu II CLRTAP UNECE (Polska) • SO2 2020/2005 -59 % • NOx 2020/2005 -30 % • NH3 2020/2005 - 1 % • LZO 2020/2005 -25 % • PM 2,5 2020/2000 -18 % * Rewizja dyrektywy NEC

5. Ustawa-prawo ochrony środowiska Tytuł II „Ochrona zasobów środowiska” Dział II „Ochrona powietrza” • Art. 85 – ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego ochronie, w szczególności przez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach,

6. Podstawowe zasady ochrony powietrza c.d. art. 85 Poś zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane, zmniejszenie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Przez kogo??? *** Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy

7. Dlaczego pył 2,5? zanieczyszczenie w ok. 50% „wtórne”, o zmiennym składzie, pochodzenia naturalnego i antropogenicznego; Brak progu, poniżej którego nie stwierdza się skutków zdrowotnych powstaje w znacznej mierze w wyniku reakcji między substancjami w atmosferze - prekursorami pyłu PM2,5 są przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki org. (LZO); zawiera także metale ciężkie, WWA (m. in. benzo(a)piren) i inne trwałe zw. org. (TZO); ze względu na zawartość substancji szkodliwych i jednocześnie małe rozmiary (średnica poniżej 2,5 mikrona daje zdolność bezpośredniego wnikania do układu oddechowegoi krwionośnego) jest uznawany za zanieczyszczenie szczególnie szkodliwe dla zdrowia, które może być przyczyną, m.in. chorób płuc, chorób krążenia, a także schorzeń nowotworowych „wypadkowa emisji zanieczyszczeń” osiągnięcie standardów PM2.5 wymaga redukcji pierwotnej drobnych cząstek a także prekursorów emitowanych w postaci gazowej: SO2, NOx, NH3, LZO 7

8. Śmiertelność wywołana ekspozycją na PM 2,5 w roku 2000 i 2020 (realizowanie dotychczasowej polityki) • Poprawa do 2020 roku wskutek CLE-u: • - 1.1 miliona traconych lat życia mniej • mniej o 76 000 przedwczesnych zgonów • wydłużenie życia statystycznie o 2.5 miesiąca Problemy, które pozostaną po roku 2020 (bez realizacji STOP-u): - 2.5 miliona traconych lat życia - 272 000 przedwczesnych zgonów - skrócenie życia nadal statystycznie o 5.5 miesiąca 8

9. Statystyczne skrócenie życia w Polsce spowodowane emisją PM 2.5

10. Standardy dla pyłu drobnego PM2,5 - nowe cele w zakresie jakości powietrza w Europie • Dyrektywa 2008/50/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE) utrzymując dotychczasowy zakres zobowiązań odnośnie mierzonych i ocenianych zanieczyszczeń, ustanawia nowe, jeszcze bardziej ambitne cele w zakresie jakości powietrza w Europie, między innymi poprzez ustanowienie bardziej restrykcyjnych standardów dla pyłu drobnego PM2,5. • Nowe normy jakości powietrza dla pyłu PM2,5: • poziom docelowy - do osiągnięcia do 2010 roku • poziom dopuszczalny – osiągany etapowo – pierwszy etap do roku 2015, drugi do roku 2020 • pułap stężenia ekspozycji (miasta powyżej 100 tys. mieszk. i aglomeracje ) – do osiągnięcia do roku 2015 • krajowy cel redukcji narażenia (miasta powyżej 100 tys. mieszk. i aglomeracje ) - do osiągnięcia do roku 2020 10

11. Standardy dla pyłu drobnego PM2,5 - nowe cele w zakresie jakości powietrza w Europie – osiągane etapami do roku 2020 • Strefa – w rozumieniu systemu oceny i zarządzania jakością powietrza • główne problemy – utrzymujące się przekroczenia norm jakości powietrza dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu od lat 11

12. Poziom docelowy dla PM2,5 – etap I (target value) Wartość:25 µg/m3(średnia roczna), Termin osiągnięcia upłynął1stycznia 2010 roku *** Obowiązuje na obszarze całego kraju. Poziom docelowy tzn. poziom, który należy osiągnąć za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych. 12

13. Poziom dopuszczalny dla PM2,5– etap II Wartość: 25 µg/m3(średnia roczna). Termin osiągnięcia:1 stycznia 2015 rok Standard dotyczy obszaru całego kraju. Poziom dopuszczalny, tzn. poziom który musi być osiągnięty. W okresie do dnia 1 stycznia 2015 roku poziom dopuszczalny dla pyłu PM2,5 będzie mógł być przekraczany o wartość marginesu tolerancji. 13

14. Poziom dopuszczalny dla PM2,5 – etap III Wartość: 20 µg/m3(średnia roczna), Termin osiągnięcia:1 stycznia 2020 roku Standard będzie dotyczył obszaru całego kraju. Komisja Europejska przewiduje weryfikację powyższego standardu do 2015 roku w oparciu o nowe informacji na temat skutków zdrowotnych zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 oraz doświadczenia Państw Członkowskich w zakresie osiągnięcia wartości docelowej dla pyłu PM2,5. 14

15. Wskaźniki średniego narażenia dla PM2,5 krajowy wskaźnik średniego narażenia– jest to średni poziom pyłu PM2,5 w powietrzu wyznaczony na podstawie pomiarów przeprowadzonych na obszarach tła miejskiego w miastach o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy i aglomeracjach na terenie całego kraju, wykorzystywany do oceny dotrzymania krajowego celu redukcji narażenia oraz dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji. Wskaźnik ten posłuży jako miernik osiągnięciakrajowego celu redukcji narażenia i pułapu stężenia ekspozycji. 15

16. Pułap stężenia ekspozycji dla PM2,5 etap I Wartość:20 µg/m3 obliczana jako trzyletnia średnia krocząca z wartości średnich rocznych uśrednionych dla wszystkich punktów pomiarowych tła miejskiego służących do określenia krajowego wskaźnika średniego narażenia dla lat 2013-2015. Termin osiągnięcia – 2015 rok Pułap stężenia ekspozycji, jako standard jakości powietrza musi być osiągnięty. 16

17. Krajowy cel redukcji narażenia dla PM2,5 - etap II Krajowy cel redukcji narażenia- wynosi18 µg/m3 i powinien zostać osiągnięty poprzez wszelkie niezbędne środki, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów do roku –2020. 17

18. Strefa – w rozumieniu systemu oceny i zarządzania jakością powietrza Nowa definicja strefy: Art. 87 ust 2. ustawy Prawo Ochrony Środowiska Strefę stanowi: 1) aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy; 2) miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy; 3) pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji.

19. Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu PM10 za rok 2011 i 2012Klasy stref określone na podstawie 24-godz. stężeń pyłu PM10(ochrona zdrowia) Rok 2011 Rok 2012 W ocenie za 2012 r. pod katem pyłu PM10 do stref (46) z przekroczeniami zaliczono o cztery strefy mniej poprawa miała miejsce w: Aglomeracjach: Trójmiejskiej, Szczecińskiej i Lubelskiej oraz w strefie podlaskiej .

20. Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu PM2,5 za rok 2011 i 2012 Rok 2012 Rok 2011 Poziom dopuszczalny + margines tolerancji dla roku 2011 - 28 (25+3) µg/m3 dla roku 2012 – 27 (25+2) µg/m3

21. Wyniki oceny jakości powietrza dla pyłu benzo(a)pirenu (42) za rok 2011 i 2012(10X) Rok 2011 Rok 2012

22. Krajowy wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 • Krajowy wskaźnik średniego narażenia na pył PM2,5 [µg/m3]: • dla2012roku wyniósł26,1(średnia z lat 2010 - 2012); • dla 2011 roku wyniósł 26,9 (średnia z lat 2010 i 2011); • dla 2010 roku wyniósł 28,0 (średnia dla roku 2010). 22

23. Wartości wskaźnika średniego narażenia dla poszczególnych miast i aglomeracji oraz krajowy wskaźnik średniego narażenia [µg/m3] dla 2012 roku Czarna kreska – pułap stężenia ekspozycji do osiągnięcia w roku 2015

24. Uwagi końcowe (1) • Przekroczenia PM 10 w UE są dość powszechne, „plany i programy naprawcze” wg Art.. 8 (3) Dyrektywy Ramowej bez efektu!!! >konieczność budowy planów ponadstrefowych z uwagi na komponent transgraniczny (co najmniej 50 %-obliczenia EMEP • szereg aglomeracji pozwanych przed ETS ( m.in. BERLIN) • Pomimo malejących emisji sytuacja w Polsce ulega względnemu pogorszeniu (niższe standardy więcej stref ponadnormatywnych) • Recepta na niską emisję: • ? • ?? • ???

25. Uwagi końcowe (2) • Bilans energetyczny Polski w perspektywie 2020 (2x20%+1x15%), 2030, 2040 i 2050> jaki miks? Węgiel,olej, gaz konwencjonalny/gaz łupkowy , OZE (energia słoneczna, biomasa….), odpady komunalne , energia jądrowa??? • Synergia polityki klimatycznej i ochrony powietrza> JEDNA ATMOSFERA • Ogólnokrajowy>regionalny>lokalny program ochrony powietrza (niskie źródła emisji i transport>zadania samorządów ) • Konieczność pełniejszej inwentaryzacji emisji i rozwoju narzędzi prognostycznych>modelowanie zintegrowane w ramach PMŚ (3 bloki), w tym modelowanie stanu zanieczyszczenia powietrza jako element oceny>nowy PMS 2013-2015

26. Podsumowanie- zamiast recepty • Zakaz węgla lub ekogroszek • Wykorzystać kominiarzy • Subsydia dla paliw czystszych • Infrastruktura drogowa i ciepłownicza • Decyzje o prowadzeniu działalności gospodarczej wydawane z uwzględnieniem rodzaju i wielkości emisji • ??? 26

27. 27

28. Dziękuję za uwagę