Stimuleren van creativiteit

1. Stimuleren van creativiteit Inspiratiedag Vereniging CultuurProfielScholen 19 november 2013

2. Praktijkgericht onderzoek Vraag van cultuurprofielscholen ‘Leveren wij creatievere leerlingen af door de extra aandacht voor kunst en cultuur op school?’

3. Onderzoeksdoel • Inzicht verkrijgen in de wijze waarop scholen (= docenten, leerlingen, leeromgeving) de creativiteit van leerlingen kunnen bevorderen.

4. Operationalisering Wat verstaan docenten onder creativiteit, creatief denken en hoe denken zij dit in het onderwijs te kunnen bevorderen?

5. Wat is creativiteit? Voor mij is creativiteit…….. Noem drie kernwoorden

6. Wat is creativiteit? Gangbare termen: • Out of the box denken • Veel ideeën hebben • Meteen aan de gang gaan met ideeën • Veel uitproberen • Dingen aan elkaar verbinden • Onverwacht • Verrassend

7. Onderzoeksopzet • Literatuurstudie • Gesprekken op cultuurprofielscholen • Beleidsstukken cultuurprofielscholen • Interviews 13 kunstvakdocenten voortgezet onderwijs • Interviews 13 docenten/lectoren HKU • Leerlingenvragenlijst (264 lln)

8. Drie aspecten in literatuur • Creatief persoon • Creatief proces • Creatief product In interviews gevraagd naar • Kenmerken creatieve leerling • Kenmerken creatief proces/product • Rol van de docent • Rol van de omgeving

9. Creatief persoonliteratuur • Motivatie • Plezier • Combineren van bestaande kennis • Reflectief vermogen • Reorganiseren van inzichten om tot nieuwe ideeën te komen • Origineel

10. Eigenschappen en vaardigheden • Nieuwsgierigheid • Verbeelding • Doorzettingsvermogen • Discipline • Samenwerking (OESO, 2013)

11. Drie soorten vermogens • Verbeeldingskracht: ideeënrijkdom, iets kunnen zien dat er nog niet is. • Scheppingskracht: in staat om ideeën uit te voeren, kennis en vaardigheden, doorzettingsvermogen, vermogen tot samenwerken. • Zeggingskracht: verbeelding van anderen aanspreken, anderen inspireren. (Ouwens, 2012)

12. Resultaten interviews Alle docenten Motivatie, gedrevenheid, nieuwsgierig, zelfinzicht, lef/durf, tegendraads, kritisch, humor, sterke identiteit, vitaal, ondeugend, zelfvertrouwen Voortgezet onderwijs Eigenheid, authenticiteit, originaliteit, openstaan voor mogelijkheden, associatief, buiten de kaders, probleemoplossend vermogen HKU Flexibel, reflectief vermogen, jezelf los zien van het proces of product, zijwaartse gedachtesprongen, divergent denken, abstract denken

13. Wat zeggen de leerlingen? • Top 3 • Belangrijk voor de toekomst: • Doorzettingsvermogen (90%) • Risico’s durven nemen (58%) • Zelfstandig werken (54%) De school besteedt veel aandacht aan: • Zelfstandig werken (62%) • Presenteren (49%) • Fantasie (28%) • Inleven in anderen (27%) • Initiatieven nemen (24%) • Doorzettingsvermogen (16%) • Improviseren (14%) • Risico’s durven nemen (12%)

14. Verschillen tussen leerlingen • Presenteren: vaker in havo/vwo • Doorzettingsvermogen: vaker in brugklas/vmbo • Improviseren: vaker vmbo

15. Iedereen is even creatief

16. Iedereen is even creatief

17. Ideeën van anderen gebruiken is niet creatief

18. Ideeën van anderen gebruiken is niet creatief

19. Resultaten interviews • Iedereen bezit creatief potentieel, maar niet iedereen ontwikkelt het. • Om creatief te zijn, hoef je niet slim te zijn. • Motivatie, gedrevenheid en doorzettingsvermogen zijn belangrijk. • Nieuwsgierigheid is belangrijk volgens HKU-docenten. • Originaliteit en eigenheid zijn belangrijk volgens VO-docenten. • Creatief denken: zijwaartse gedachtesprongen maken, dingen aan elkaar verbinden die eigenlijk niet bij elkaar horen.

20. Is creativiteit te ontwikkelen?

21. Didactiek die creativiteit bevordertLiteratuur • De eisen van de opdracht en de competenties van de leerling/student zijn in evenwicht; • Duidelijke doelen; • Volledige concentratie; • Onmiddellijke feedback; • Geen zorgen hebben dat het mis kan gaan; • Beschikbare tijd is afgestemd op doelen.

22. Invloed van tijd http://www.youtube.com/watch?v=VPbjSnZnWP0

23. Aard van de opdrachten • Vrijheid bieden • Kaders geven (in tijd en middelen) • Voorbeelden geven

24. De leerlingen Om echt creatief te zijn moet je zoveel mogelijk vrijheid hebben Slechts enkele docenten helemaal eens met de stelling dat maximale vrijheid nodig is voor creativiteit.

25. De leerlingen Voor de ontwikkeling van mijn creativiteit is het belangrijk dat meerdere oplossingen voor een opdracht goed zijn

26. ‘Leerlingen worden vrijgelaten om hun eigen creaties te maken, en zorgen voor hun eigen materialen. Zo heeft Sharon het doek van haar schilderij zelf gespannen.’

27. Feedback geven • Voortgezet onderwijs • Voortgangsgesprekken • Laten reflecteren op eigen werk en dat van medeleerlingen • Stimuleren om verder te zoeken, niet tevreden zijn met eerste optie • Kunstonderwijs • Inzicht geven in proces • Laten reflecteren • Stellen van vragen • Open gesprekken voeren

28. Voorbeelden geven Voortgezet onderwijs Nee, want dan gaan leerlingen kopiëren Ja, want leerlingen kunnen daardoor inspiratie opdoen Kunstonderwijs Ja, als docent moet je studenten laten weten wat de ontwikkelingen zijn in de kunsten.

29. De leerlingen De docent is heel belangrijk voor de ontwikkeling van mijn creativiteit

30. De leerlingen Het lokaal waarin gewerkt wordt, is heel belangrijk voor de ontwikkeling van mijn creativiteit

31. Fysieke en sociale leeromgeving Veel materialen Veel inspiratie Kaders Vrijheid Veiligheid Veel ruimte ‘Je moet alles zien en voelen om geïnspireerd te raken. Het maakt dat je zin krijgt om aan de slag te gaan.’

32. ‘Creativiteit is niet iets magisch, het is niet individueel, autonoom, geniaal, het komt niet zomaar uit jezelf en uit het niets, dat idee moeten studenten loslaten. De kunstenaar gaat niet vooraf aan de kunsten, dat klopt niet, sommige studenten kunnen dat niet deconditioneren.’ Meer informatie? Karin.hoogeveen@central.hku.nl