Kalkınma Ajansları açısından Ülke Modelleri Karşılaştırması

1. Kalkınma Ajansları açısından Ülke Modelleri Karşılaştırması Emre Koyuncu 06.10.2005 Dünya Kalkınma Ajansları Konferansı, İzmir

2. BKA - Model Bir “kurtarıcı” olarak BKA’lar • Bölgesel Kalkınma Ajansı kurulacak ve… • Yabancı ve ulusal sermayeyi çekecek • İstihdam yaratacak • Gelir dağılımındaki eşitsizlikleri, bölgeler arası farklılıkları ortadan kaldıracak • Elinizdeki tek araç çekiçse tüm sorunlar çivi gibi görünmeye başlar! (A.Maslow)

3. BKA - Model Bir “trend” olarak Kalkınma Ajansları • Dünyada ‘kalkınma ajansı’ olarak adlandırılan yaklaşık 20.000 kuruluş vardır • Avrupa’da bu sayı 1600 civarındadır. • Türkiye’de ise…

4. BKA - Model Kalkınma Ajanslarının faaliyetleri • Bilgi bankaları oluşturarak bölgeyi izlemek, • Yerel/bölgesel kalkınma için stratejik planlama yapmak ve uygulanmasını izlemek, • Girişimciler ve yatırımcılar için bilgi sağlamak ve teknik destek vermek, • Yerel girişimcinin yatırımlarını desteklemek, • Yabancı yatırımcıların bölgeye çekilmesi için gerekli tanıtım çalışmaları yapmak, • Finansman konusunda yatırımcılara bilgi sağlamak ve tavsiyelerde bulunmak, • KOBİ’ler için finans kaynakları yaratmak, yerel, ulusal ya da uluslararası fonlar, kredi kuruluşları ve bankalarla işbirliği yapmak, • Yeni buluş ve teknolojinin tanıtılmasını sağlamak, • Eğitim, • Altyapı, yol, enerji faaliyetlerini izlemek, • Bölgenin ulusal ve uluslarası networklerinin geliştirlmesini sağlamak.

5. BKA - Model Avrupa’da BKA’lar • Bölgelerarası rekabet ve sürdürülebilir kalkınma politikalarını gerçekleştirmek için ulus-altı yapılara mali destek • Ülkelerin hukuki ve idari yapısı ve kendi bölgelerinin özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre farklı yapılar • AB fonlarının dağıtılması için bölgesel mekanizmalarının oluşturulması • Bölge yönetimleri (BKA olarak şirketler, KİTler, belediye birlikleri, kar amacı gütmeyen kuruluşlar) • Yarı özerk Bölgesel Kalkınma Ajansları

6. BKA - Model En İyi Model Hangisi??? EURADA, 1999

7. BKA - Model Türkiye’de BKA’lar (1) • Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun Tasarısı • Yerel Bölgesel Kalkınma Oluşumları • Yerel aktörlerin insiyatifiyle kurulanlar (EGEV, MEKİK, SABEK, BAGEV) • AB Destekli Programlar kapsamında kurulanlar (Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği, Orta Karadeniz Kalkınma Birliği, Erzurum-Erzincan-Bayburt Kalkınma Birliği, Orta Anadolu Kalkınma Birliği, Serhat İlleri Kalkınma Birliği, Doğu Anadolu Kalkınma Birliği, Konya-Karaman Kalkınma Birliği) • Bölgesel Kalkınma Odaklı Projeler (Doğu Anadolu Kalkınma Programı, GAP Bölgesel Kalkınma Programı- GİDEM)

8. BKA - Model Türkiye’de BKA’lar (2) • Merkezi yönetim-yerel yönetim ilişkiler ve plan hiyerarşisindeki rolü • Ulusal planın uygulama aracı olmak mı? • Yerel önceliklerin ulusal önceliklerle örtüştürüleceği bölgesel düzeyde kolaylaştırıcılık yapmak mı? • Önce yerel yönetişim sonra bölgesel yönetişim • Mali ilişkiler- bütçe kullanımı • 614 Trilyon…Fonların dağıtılmasında kriterlerin belirlenmesi • Mevcut yerel kalkınma inisiyatiflerinin rolü

9. BKA - Model Aktarılacak kamu kaynakları* (2004 yılı tahmini, Milyon YTL (Trilyon TL)) *: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bütçesinden aktarılacak kaynaklar ile AB Fonları hariç. Kaynak: DPT

10. BKA - Model Örnekler…İngiltere • Bölgesel Kalkınma Ajansları Kanunu, 1998 • Üç yıllık BKA kurumsal planları • Merkezi İdarelerin strateji belgelerine (PSA) katkı sağlanması • Bölgesel Ekonomik Stratejiler’deki önceliklerin hayata geçirilmesi • 6 Bakanlığın fon aktardığı havuz • Bölgeler için bakanlıklar arası idare ve bölge müdürlükleri • Atanmış yönetim kurulu • Merkezi idarenin vesayeti • Bölgelerin ekonomik durumuna göre fon aktarımı • Bütçe tahsislerinde 2004-2008 dönemi için sürekli artış

11. BKA - Model Örnekler…Romanya • Romanya Bölgesel Kalkınma Kanunu, 1998 • İl Meclislerinin (Seçilmiş) kendi insiyatifleriyle bir araya gelip “kalkınma bölgesi” oluşturması • Bölgesel Kalkınma Konseyleri (il meclisi başkanları, belediyelerden birer temsilci) • Valiler konseye katılabilir ama oy hakkı yok • Diğer aktörlerlerle istişare • Konseye bağlı BKA • Bölgesel Klk. Fonu (Ulusal Bgsl Klk. Fonu, Belediyelerin aidatları, özel sektör, AB hibeleri) • Yatırım projelerinin finansal operasyonlarının BKA’lar tarafından Hazine’nin Bölge İdr. aracılığıyla uygulanması • Ulusal BK Konseyi (BK Konseyleri ve Hükümet) ve Ulusal BKA (BK stratejileri, Ulusal BK fonunun kullanımı, AB fonlarının onayı, izleme)

12. BKA - Model Örnekler…Macaristan • Bölgesel Kalkınma Kanunu – 1996 • Bölgesel ve yerel düzeyde gönüllülük temelinde kalkınma konseylerinin kuruluşu • Konseylerin yapısı: belediyeler, odalar, sendikalar, merkezi idare temsilcileri • Sadece il düzeyinde konseyler kuruldu • Devlet desteklerini kullanan bu konseyler seçilmiş il meclislerinden daha güçlü hale geldi • 1998 Kanunda düzenleme – NUTS II örgütlenmesi • Zorunlu kalkınma konseyi oluşumu (+), odaların dışlanması yerel aktörlerin zayıflayan rolü (-) • BKA’ların konseyler altında örgütlenmesi • BKA’lar için geliştirilmiş bir kamu kaynağı bulunmuyor • Bölge politikası kalkınma konseyi-ajansı ile olmuyor, -> bölgesel yönetim

13. BKA - Model Kıssadan hisseler (1) • En iyi model kendi geliştirdiğin model… • Merkezi planlama anlayışı hala baskın olsa da kayda değer değişim • Koordinasyon kurumu kurmak koordinasyonu sağlamaktan daha kolay • Önce yerel koordinasyon • Yerel yönetim reform stratejisi ile BKA stratejisinin uyumlaştırılması şart • Önce bu stratejilerinin var olması gerek • BKA kurulum sıralaması, zamanlaması • Yerel plan, bölgesel plan uyumu

14. BKA - Model Kıssadan hisseler (2) • Katılımcılık, demokratiklik ve hesap verebilirlik açısından ikincil mevzuat önemli • Kalkınma kurulu oluşumu • Yönetim Kurulu oluşumu • Fon dağıtımı - şeffaflık • Yerel/Bölgesel insiyatifler süreç dışında bırakılmamalı, daha fazla olmalı • Sürdürülebilir Kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma Ajansları için… • Çağdaş kalkınma stratejileri bütüncül bir yaklaşım sergiliyor • İktisadi büyümenin kalitesi bunun sürdürülebilirliği ile doğru orantılı • İktisadi katmak değerin ötesinde paydaşların aktif katılımı