Ástand a

1. Hvað felst í skólaþróun? • Ástand a Sóknarmörk Aðgerðir Gæðavísar G æ ð i • Ástand b Tími

2. Hvað felst í skólaþróun? Hvaðan kemur frumkvæðið: • Skólar þurfa að bregðast við bæði: • Innri og ytri þörfum og kröfum • Laga sig að - taka frumkvæði • “Skóli í þróun er skóli sem hefur lært að læra og hefur öðlast burði til að fást við nýjar kröfur þannig að öllum komi að gagni“

3. Hvað felst í skólaþróun? Breytingaferli: Missir Skuldbinding Gömul hæfni Ný hæfni Ruglingur Heildstæðni Ágreiningur Samstaða

4. Hvað felst í skólaþróun? 5. Hvernig miðar? 4. Hvernig náum við þangað 1. Hvað þarfnast úrbóta? 3. Hvert viljum við stefna? 2. Hver er staðan?

5. Hvað felst í skólaþróun? • Efnið á næstu glærum er úr bókinni: Fullan, Michael. 2001. The new meaning of educational change. London: RouthledgeFalmer, einkum úr köflum 4-5. • Ekki er skortur á tillögum um hvernig eigi að bæta úr ágöllum skólastarfs, en þær koma til lítils ef ekki er til staðar þekking á því hvarnig unnt er að hefjast handa og hvaða öfl eru þar að verki. • Um þetta efni fjalla kaflar 4 og 5. • Um þróunarstarf gilda engar fastar og hraðvirkar reglur, fremur er unnt að gefa góðar ábendingar sem laga þarf að aðstæðum á hverjum stað. Og einmitt hugtakið “staðbundnar aðstæður” er mikilvægt í þessu samhengi.

6. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli • Oft er þróunarstarfi skipt í þrjá fasa sem samanlagt taka yfir talsvert langan tíma. • Fyrst er upphafið (initiation). Mikilvægt er að til þess sé vandað. Þá er viðfangsefnið rætt og skilgreint og leitað að sameiginlegum skilningi og samstöðu um það. Þessum fasa þarf að gefa góðan tíma, getur jafnvel skipt árum. • Næsti fasi er að festa í sessi (implementation). Þessi hluti er oft notaður um 2-3 fystu árin sem verkefnið er í gangi og er að öðlast fótfestu í stofnuninni.

7. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli • Í þriðji fasanum (institutionalization) er reynt að festa viðfangsefnið varanlega í sessi í stofnuninni, gera það að hluta hins venjubundna starfs, (stundum á stirðu máli kallað að stofnanagera). Fullan segir að oft taki þessi hluti allt upp í tvö ár. Heildartími þróunarverkefnis sem er víðtækt og róttækt getur því samtals tekið 5 – 10 ár. • Höfundur vekur athygli á að þessir þrír fasar eru gagnvirkir eins og örvarnar á næstu glæru sýna og þegar hafist er handa er verið að leggja grunn að næsta fasa.

8. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli Lausnaleit eða skrifræðislausn Gæði þróunarverksins Ný stefna stjórnvalda Fjárveitingar Ákvarðanir um að hefjast handa Aðgengi að upplýsingum Stuðningur/ Þrýstingur/andúð samfélagsins Frumkvæði frá stjórnvöldum Ytri breytingavaldar Frumkvæði frá kennurum

9. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli • Á myndinni á bls. 54 er gefið yfirlit yfir þá þætti sem tengjast fyrsta fasanum, þ.e. þegar upphafið er ákveðið (initiation decision). Hverjum þessara átta þátta eru svo gerð skil í þeim texta sem á eftir fer. 1. Tilvist og gæði þróunarverkefna. Höfundur rekur dæmi úr bandarísku skólakerfi. Heppilegra til skilning fyrir okkur er að leita í eigin reynslu að íslenskum dæmum sem eiga við ykkar stofnanir eða þið þekkið af eigin raun.

10. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli 2. Aðgengi að upplýsingum Hér er varpað fram spurningunni um hver hefur aðgengi að upplýsingum og hverjir hafa haft aðstöðu til að kynna sér nýjar hugmyndir sem á sveimi eru. Kannski þekkir skólastjóri hugmyndirnar vel og hefur haft ráðrúm til að kynna sér þær meðan aðrir starfmenn hafa ekki átt þess kost. Nú verður sífellt auðveldara að verða sér úti um upplýsingar, en það tekur tíma að vinna úr þeim og spurning er hvort allir sem málið varðar hafa þann tíma.

11. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli 3. Frumkvæði frá yfirvöldum Umbætur eiga sé að jafnaði ekki stað nema einhver ýti á þær. Allir geta nefnt dæmi um þróunarverkefni sem eiga rætur hjá yfirvöldum. Er ekki Skólastefna Hafnarfjarðar dæmi um það? 4. Frumkvæði frá kennnurum Mörg dæmi má einnig finna um viðfangsefni sem eiga upptök sín í skólunum. Dæmi um slíkt eru allar þær fjölmörgu umsóknir sem árlega berast í þróunarsjóðina hér á landi.

12. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli 5. Ytri breytingavaldar Algengt er að þeir sem stunda þróunarstörf verði sér úti um aðgang að sérfræðiráðgjöf og faglegum stuðningi. 6. Þrýstingur frá samfélaginu/ stuðningur/ andstaða/andúð Hér rekur höfundur hvaða breytingar það eru í ytra umhverfinu sem auka líkur á að þrýst sé á um breytingar í skólum. En mikilvægt er þeir sem leiða breytingastarf séu vel “læsir” á umhverfi sitt.

13. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli 7. Ný menntastefna og fjárveitingar Oft leiðir menntapólitísk stefnumörkun til breytinga á skólastarfi, einkum ef fjármagn fylgir. Höfundur bendir á tvennt í þessu samhengi. Stundum er stefnumörkun svo óskýr og almenn og lðítið fylgt eftir að skólar hafa svigrúm til að laga sig að henni eftir eigin skilningi, en í vöxt hefur færst að mati höfundar að slíkri stefnumörkun sé fylgt fast eftir og það getur kallað á andstöðu eða yfirborðslausnir. Er styttinga framhaldsskólans og auknar kröfur til grunnskólans dæmi um það?

14. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 4. kafli 8. Lausnaleit eða skrifræðislausn Stundum taka skólar við hugmyndum um þróunarstarf eða umbætur og gera þær virkilega að sínum, leita leiða til að breyta skólastarfinu þannig að hagsmunir nemenda séu hafðir að leiðarljósi, stundum eru lausnir hins vegar yfirborðslegar, skólar skreyta sig með nýbreytni (jólatrésskólinn) og eru þá fremur að hugsa um ímynd sín en raunverulega hagsmuni nemenda.

15. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 5. kafli • Í fimmta kafla er fjallað um þátt nr. 2, að festa breytingar í sessi og halda þeim áfram. • “Breytingar í menntamálum eru tæknilega einfaldar en félagslega flóknar”. Út frá þessari setningu spinnur höfundur þráðinn í fysta hluta kaflans. • Í kaflanum greinir höfundur þá þætti sem ráða miklu um hvort áform ná að festa rætur í daglegu starfi.

16. Hvað felst í skólaþróun?? Fullan: 5. kafli B. Einkenni samfélagsins 5. Skólahverfið 6. Samfélagið 7. Skólastjórinn 8. Kennararnir A. Einkenni breytinga 1. Þarfir 2. Skýrleiki 3. Hvesu flókið verkefnið er 4. Gæði, framkvæmanleiki Að festa breytingar í sessi C. Ytri þættir 9. Stjórnvöld og aðrir áhrifavaldar

17. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 5. kafli • Mikilvægt er að hafa í huga að menntabreytingar fela í sér nám fyrir hina fullorðnu sem hluta eiga að máli ekki síður en nemendur. • Gott er að hugsa sem svo: “Ef við lítum 2 ár fram í tímann, hvernig væri þá umhorfs ef breytingar næðu fram að ganga. Til frekari glöggvunar má spyrja: er um að ræða breytingar á námsefni, kennsluháttum eða viðhorfum?

18. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 5. kafli • Og þá er að athuga hvaða þættir þetta eru sem úrslitum geta ráðið um farsæla framvindu. • Segja má að því fleiri þættir sem eru jákvæðir þeim mun meiri líkur eru á árangri. • Rétt er að ítreka að þessir þættir eru ekki einangraðir hver frá öðrum heldur ber að líta á þá sem þáttakerfi (breytukerfi).

19. Hvað felst í skólaþróun? Fullan: 5. kafli • Undir lok kaflans er lögð áhersla á nokkur atriði: • Hætta er á að flókin viðfangsefni séu einfölduð um of • Árangur byggist 25% á því að hafa góðar hugmyndir og 75% á því að leggja upp hyggilegt verklag og það er erfitt að læra af öðrum því hvert tilvik er sérstakt. • Vandi er að ákveða hvernig best er að hefjast handa þegar breyting snertir mikinn fjölda starfsmanna. • Bæði þrýstingur og stuðningur eru mikilvægir ef árangur á að nást. Vandinn er að meta hvenær þarf að beita þrýstingi og hvenær stuðningur er mikilvægur. • Mikilvægt er að hugað sé jöfnum höndum að breytingum á verklagi og á viðhorfum. • Eignarhald starfsmanna á viðfangsefninu er afar mikilvægt.

20. Áhrif dreifstýringar á störf kennara í grunnskólum Amalía Björnsdóttir, Börkur Hansen, Ólafur H. Jóhannsson og Steinunn Helga Lárusdóttir

24. Hvað merkir breytingastarf? • Fáeinar ábendingar um lesefni: • Baldur Gíslason. 1999. Að breyta skóla. Ný menntamál, 17. árg., 1.tbl.  • Guðrún Kristinsdóttir. 1998. Ótroðnar slóðir: leiðbeiningar um þróunarstarf. Reykjavík, Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands • Jón Baldvin Hannesson, Rósa Eggertsdóttir og Rúnar Sigþórsson. 2002. Aukin gæði náms - skóli sem lærir. Reykjavík, Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. • Rúnar Sigþórsson og fl. 1999. Aukin gæði náms. Skólaþróun í þágu nemenda. Reykjavík, Rannsóknarstofnun KHÍ.  • Rúnar Sigþórsson. 2004. Hún er löng, leiðin til stjarnanna. Þarfir nemenda, starfsþróun og skólaþróun. Netla – Veftímarit um uppeldi og menntun. Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. Grein birt 17. nóvember • Steinunn Helga Lárusdóttir. 2002. Mat á skólastarfi. Handbók fyrir skóla. Reykjavík, Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla Íslands. • Amalía Björnsdóttir, Börkur Hansen, Ólafur H. Jóhannsson. 2006. Mótun skólastarfs: Hver er hlutur kennara? FUM- Tímarit um menntarannsóknir, 3. 2006, 12 – 24. • Á þessaari heimasíðu er að finna lesefni um skólaþróun: http://skolastjornun.khi.is/ohj/lesefni.htm