BİLDİRİMİ ZORUNLU BULAŞICI HASTALIKLAR BİLDİRİM SİSTEMİ VE SORUNLAR Dr. Vedat Buyurgan

1. BİLDİRİMİ ZORUNLU BULAŞICI HASTALIKLAR BİLDİRİM SİSTEMİ VE SORUNLAR Dr. Vedat Buyurgan Sağlık Bakanlığı Bulaşıcı Hastalıklar Daire Başkanlığı vedat.buyurgan@saglik.gov.tr Ekim 2007

2. Sunum İçeriği • Bulaşıcı hastalıklar bildirim sistemi • Bulaşıcı hastalıklar bildirim sisteminin uygulamada görülen aksaklıkları ve sorunları

3. BÖLÜM 1: Standart Vaka Tanımları BÖLÜM 2: Laboratuvar Rehberi

4. BULAŞICI HASTALIKLARStandart Tanı ve Bildirim Sistemi.... • 24.02.2004/1534 tarih ve sayılı“Yeni bildirim sistemi yönergesi” hazırlandı • 22.10.2004/129 tarih ve sayılı “Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi” genelgesi yayınlandı. • 06.11.2004/25635 tarih ve sayılı “Resmi Gazete’de Tebliğ” olarak yayınlandı. • 30 Mayıs 2007 tarih ve 26537 sayılı“Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans Ve Kontrol Esasları Yönetmeliği”yayınlandı

5. BULAŞICI HASTALIKLARStandart Tanı ve Bildirim Sistemi.... • Bildirime esas bulaşıcı hastalıklar listesigüncellenmiştir.Hastalık sayısı39’dan 51’eçıkartılmıştır. • Hastalıkların bildirimine esas olacak standart tanı kriterleri oluşturulmuştur. • Laboratuvarlar da bildirimde sorumluluğu olan Kurumlar arasına dahil oldu.

6. BULAŞICI HASTALIKLARStandart Tanı ve Bildirim Sistemi.... • Sağlık ocakları dışındaki sağlık kurumlarındabildirimden sorumlubir kişi veyaünite bulundurulması öngörülmüştür. • Bazı hastalıkların bildirimindesentinal sürveyanssistemine geçildi. Hastalık bildirimlerinin yapılacağı kurumlar belirlendi • Her bir hastalık için ihbarve bildiriminnasıl yapılacağı belirlenmiştir.

7. BİLDİRİM ZORUNLU BULAŞICI HASTALIKLAR GRUP A HASTALIKLAR ( 23 hastalık ) GRUP B HASTALIKLAR ( 4 hastalık ) GRUP C HASTALIKLAR (15 hastalık) GRUP D HASTALIKLAR (9 hastalık)

8. BİLDİRİM SİSTEMİNDE YER ALAN HASTALIKLAR GRUP A GRUP B GRUP C GRUP D • AKUT HEMORAJİK ATEŞ • CREUTZFELDT-JAKOB H. • EKİNOKOKKOZ • H. INFLUENZA Tip b (Hib) ENF. • İNFLUENZA • KALA-AZAR • KONJENİTAL RUBELLA • LEJYONER HASTALIĞI • LEPRA • LEPTOSPİROZ • ŞİSTOZOMİYAZ • TRAHOM • TOKSOPLAZMOZ • TULAREMİ • AIDS • AKUT KANLI İSHAL • BOĞMACA • BRUSELLOZ • DİFTERİ • GONORE • HIV ENFEKSİYONU • KABAKULAK • KIZAMIK • KIZAMIKÇIK • KOLERA • KUDUZ/KUDUZ RİSKLİ TEMAS • MENİNGOKOKSİK HAST. • NEONATAL TETANOZ • POLİOMİYELİT • SİFİLİZ • SITMA • ŞARBON • ŞARK ÇIBANI • TETANOZ • TİFO • TÜBERKÜLOZ • AKUT VİRAL HEPATİTLER • CAMPYLOBACTER JEJUNI • CHLAMYDIA TRACHOMATIS • CRYPTOSPORIDIUM SP • ENTAMOEBA HISTOLYTICA • ENTEROHEMORAJİK E.COLI • GIARDIA INTESTINALIS • SALMONELLA SP. • SHIGELLA SP. • LISTERIA MONOCYTOGENES • ÇİÇEK • SARI HUMMA • EPİDEMİK TİFÜS • VEBA

9. YENİ SİSTEMDE YER ALAN HASTALIKLARIN BİLDİRİMİNDE KURUMLARIN ROLÜ GRUP A GRUP B GRUP C GRUP D Yataklı tedavi kurumları Birinci basamak sağlık kurumları Yataklı tedavi kurumları Tüm sağlık kurumlar seçilen etkenler için standart tekniklere göre tanı koyanLaboratuvarlar

10. GRUP A HASTALIKLAR Tüm sağlık kurumlar Birinci basamak sağlık kurumları Yataklı tedavi kurumları Özel sağlık kuruluşları

11. Grup A Hastalıklarının Bildirim Sistemi Akışı SB Devlet hastaneleri SB Eğitim hastaneleri Üniversite hastaneleri Belediye hastaneleri Diğer yataklı tedavi kurumları Kurumların sağlık üniteleri Özel Hekim Özel sağlık kurumları Form 014 Günlük Form 014 Sağlık ocakları İl Sağlık Müdürlüğü İlçe Grup Başkanlığı Form 014 Aylık Form 017 A Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bulaşıcı ve Salgın hastalıklar Kontrolü Daire Başkanlığı Sıtma Savaş Daire Başkanlığı Verem Savaş Daire Başkanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Aylık İl Sağlık Müdürlüğü Form 017 A

12. GRUP B HASTALIKLAR Tüm sağlık kurumlar

13. Grup B Hastalıkların Bildirim Sistemi Akışı Sağlık ocakları Hemen telefon-faks-birebir Hemen telefon-faks-birebir Sağlık Bakanlığı Özel hekim Özel sağlık kurumları İl Sağlık Müdürlüğü Hemen telefon-faks-birebir Dünya Sağlık Örgütü Hemen telefon-faks-birebir SB Devlet hastaneleri SB Eğitim araştırma hastaneleri Üniversite hastaneleri Belediye hastaneleri Diğer yataklı tedavi kurumları

14. GRUP C HASTALIKLAR Yataklı tedavi kurumları

15. Grup C Hastalıkların Bildirim Sistemi Akışı İlgili sağlık kuruluşları Günlük Form 014 Form 014 Günlük İlçe Grup Başkanlığı Form 014 Günlük İl Sağlık Müdürlüğü Form 017 C Aylık Sağlık Bakanlığı

16. GRUP D HASTALIKLAR seçilen etkenler için standart tekniklere göre tanı koyanLaboratuvarlar

17. Grup D Hastalıkların Bildirim Sistemi Akışı İlgili sağlık kuruluşları (Laboratuvarlar) Günlük Grup D enfeksiyon etkenleri bilgi fişi Kurum istatistik sorumlusuna Form 017 D + Grup D enfeksiyon etkenleri bilgi fişi Haftalık İlçe Grup Başkanlığı Aylık Form 017 D İl Sağlık Müdürlüğü Aylık Form 017 D Sağlık Bakanlığı

18. BULAŞICI HASTALIKLAR BİLDİRİM SİTEMİNİN UYGULAMASINDA YAPILAN HATALAR

19. FORM 014 • Bilgiler okunabilecek nitelikte yazılmıyor. • Formu gönderen kurumun adres bölümü tam doldurulmuyor • Hastanın adresi tam doldurulmuyor. • Teşhis bölümü doldurulmuyor.

22. BİLDİRİMLER ARASI UYUMSUZLUK Formlarla gelen veriler ile TSİM verileri uyumlu değil. 2007 YILI VERİLERİ TSİM GİRDİLERİNDEN DEĞERLENDİRİLECEK

23. 017 A VE TSİM VERİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASITÜRKİYE 2006

24. 017 A VE TSİM VERİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASITÜRKİYE 2006

25. GONORE BİLDİRİMLERİ TÜRKİYE 2005 - 2006 2005 TSİM verilerinde; Kadın: 263 Erkek: 190

26. SİFİLİZ BİLDİRİMLERİ TÜRKİYE 2005 - 2006

27. BİLDİRİMLERİN GÖNDERİLME ZAMANI VE NİTELİĞİ Veriler illerden Bakanlığa geç gelmektedir. Bu gecikmeler zamanında veri analizi yapılmasını güçleştirmektedir. Analizi yapabilmek için Bakanlıktan İller tek tek aranarak zaman kaybına neden olmakta.

28. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü İstatistik ve Epidemiyoloji Daire Başkanlığı İstatistik Şubesi tarafından 19 Şubat 2007 tarih 2189 sayılı yazı; • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Türkiye istatistik sisteminde programlı bir döneme geçileceğini vurgulamaktadır. • Bakanlığın temel veri kaynağı Temel Sağlık İstatistik Modülü (TSİM)’dir • Geçmiş tarihli Formların TSİM girişleri 20 Nisan 2007 tarihinde kapatılacak ve bundan sonra bir önceki aya ait formlara bir sonraki ayın 20’sine kadar veri girişine izin verilecektir.

29. OLASI VE KESİN TANISI İSTENEN HASTALIKLARDA; Olası Ve Kesin Arasında Ciddi Fark Olan İller Var. Olası Tanı Var, Kesin Tanı Sıfır. Kesin Tanı Var, Olası Tanı Sıfır

30. TİFO 2005 - 2006 2006 2005

31. TİFO KESİN/OLASI VAKA ORANLARI BÖLGELER/TÜRKİYE, 2005 - 2006

33. Özellikle Tifo ve Brucella hastalıklarında vakaların büyük bir kısmı “olası vaka” olarak bildiriliyor. • Sağlık ocağı ve hastaneler arasında olası vaka bildirme oranı aynıdır. • Vakaların kesinleştirilememesinin gerekçesi hastanelerde kültür yapılamamasıdır. • Gerekçe olarak zamanlarının ve olanaklarının az olduğu öne sürülmektedir.

34. Sağlık ocaklarından olası vakaları kesinleştirmek için bir üst kuruma sevkler az yapılmaktadır. Gerekçe olarak sevk sayısı artınca döner sermaye gelirlerinin düşmesi gösterilmektedir. • Özel hekim ve özel sağlık kuruluşlarından bildirim yok denecek kadar azdır. • Bazı illerde bulunan hıfzıssıhha bölge laboratuarlarının ortak çalışma yapmaktan kaçınması.

35. Bazı illerde bulunan hıfzıssıhha bölge laboratuarlarının ortak çalışma yapmaktan kaçınması. • Kesin tanı için gerekli olan metotları uygulamanın 2. basamakta bir külfet gibi görülmesi.

36. KUDUZ VE KUDUZ RİSKLİ TEMAS KARIŞTIRILIYOR.

39. Akut Kanlı İshal bildirimleri fazla Shıghella bildirimleri yok GAİTA KÜLTÜRÜ VE MİKROSKOBİK İNCELEME YAPILMIYOR MU?

40. AKUT KANLI İSHAL 2006

42. Ancak Entamoeba Histolytica bildirimlerinde laboratuvar araştırmaları dikkate alınırsa çok fazla olduğu görülmekte.

43. Hepatit B bildirimleri rehberde belirtilen standartlarda yapılmıyor. Kronik Vakalar ve mükerrer vakaların bildirimleri yapılıyor.

44. Hepatit B bildirimleri; Olası Vaka:Tanı için gerekli laboratuvar kriterlerinin araştırılamadığı veya tamamlanamadığı durumlarda; karaciğer fonksiyon testlerinde anormal değişikliklerle birlikte ve bu değişikliklerin başka nedenlerle açıklanamadığı durumlarda klinik ve geçiş uyumlu tüm vakalar “olası akut viral hepatit” olarak bildirilir. Kesin Vaka: Klinik tanımlama ile uyumlu, anti-HBcIgM ve/veya HBsAg pozitif bulunan vaka • Hepatit B ve Hepatit C bildirimleri yalnızca akut dönemde tespit edilen vakalar için yapılacaktır. Kronik vakaların bildirimleri yapılmayacaktır.

45. Hepatit B bildirimlerinde sorunlar: • Kronik vakaların bildirimi yapılıyor. • Birden fazla bildirimler var. • Tanı gerekli kriterler kullanılmadan sadece klinik veya anemnez ile kesin tanı konuluyor • Bildirimlerin doğruluk araştırması yapılmıyor. • İsim var başka hiç bilgi yok. • Adres bilgisi mevcut değil

46. Verilerin Kurumlardan Geldikten Sonra Bakanlığa Gönderilmeden Önce İncelenmesi Sağlıklı Bir Şekilde Yapılmıyor. ÖRNEK 1:BİLDİRİLEN HASTALIĞIN KESİN TANISININ KONULMASI İÇİN GEREKLİ LAB. İNCELEME YÖNTEMLERİNİN O KURUMDA VEYA O İLDE BULUNMAMASI. “CREUTZFELDT-JAKOB HASTALIĞI” ÖRNEK 2:ÜLKEDE ERADİKE EDİLMİŞ BİR HASTALIĞIN YANLIŞ OLARAK YAZILMASI. “POLİOMYELİT” ÖRNEK 3:DİFTERİ, KIZAMIK. BOĞMACA VE NEONATAL TETANOZ GİBİ PROGRAM UYGULANAN HASTALIKLARIN PROGRAMDA VE BİLDİRİM SİSTEMİNDE BULUNAN KRİTERLERİ DOĞRULANMADAN FORM 017’LERE İŞLENEREK BAKANLIĞA GÖNDERİLMESİ.

47. Bildirimlerin daha sonraki dönemlerde değiştirilmesi. • Bu değişikliğin bakanlığa hiç bildirilmemesi veya zamanında bildirilmemesi.

48. SSPE Bildirimlerinde • Eski vakaların bildirimi yapılıyor • Hastalığın tanısının koyulduğu hastaneden İl Sağlık Müdürlüğüne yapılan bildirim esas alınmaktadır. • Tekrar bildirimler fazla yapılıyor

49. SSPE VERİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASITÜRKİYE 2006

50. İl gezileri yapılırken sağlık ocaklarında bildirim sistemi rehberinin kullanılma sıklığının çok az olduğu görüldü. Bu durum bildirimlerin kalitesi konusunda ciddi sorunların olduğunu gösteriyor.