فرایند راهبردی و اجرایی دولت الکترونیکی

1. فرایند راهبردی و اجرایی دولت الکترونیکی سیزدهمین گردهمایی کارشناسان فناوری اطلاعات استان خراسان رضوی بهمن ماه 89 دکتر حمید رضا ناجی

2. فناوری اطلاعات وارتباطات (ICT) بی تردید فناوری اطلاعات وارتباطات (ICT) یکی از مهمترین ارکان توسعه و پیشبرد اهداف هر کشور، استان، شهر و یا سازمانی می باشد و این فناوری و استفاده مفید و به موقع از آن میتواند قابلیتهای فراوانی را برای هر مجموعه ای فراهم آورد. مدیریت و راهبری، کنترل و نظارت، تصمیم گیری و برنامه ریزی بر مبنای اطلاعات و اجرای موثر و کارآمد امور، بدون توسعه موثر فناوری اطلاعات و ارتباطات غیر ممکن خواهد بود.

3. فناوری اطلاعات وارتباطات (ICT) انجام سرمایه گذاریهای کلان واجرای پروژه های مختلف توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات نیازمند برنامه ریزی دقیق و داشتن طرحهای مناسب در این زمینه می باشد. انجام تحقیقات گسترده در دنیا در ارتباط با این موضوع، موید این مطلب است که عدم توسعه وگسترش کاربری ICT در راستای استراتژیهای سازمانها و فقدان برنامه ریزی جامع و فراگیر در این رابطه از دلایل اصلی شکست پروژه های این حوزه می باشد

4. برنامه ریزی راهبردی تهیه برنامه جامع و فراگیر توسعه کاربری فناوری اطلاعات وارتباطات هماهنگ با برنامه راهبردی سازمانها که چشم انداز، ماموریتها، اهداف استراتژیک، راهبردها وکلیه پروژه ها و اقدامات مربوطه به آنها را با توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل محیط درون و برون سازمانی بطور روشن ترسیم کرده باشد از اولویتهای اصلی برای هر سازمانی خواهد بود. برنامه ریزی راهبردی، تهیه طرح جامع توسعه فناوری اطلاعات وارتباطات و راهبردها و راهکارهای مناسب از اهمیت ویژه ای در این زمینه برخودار می باشد.

5. استراتژی توسعه ICT رقابت کلیدی در فرایند ساخت استراتژی توسعه ICT، تعریف دیدگاههای اقتصادی، اجتماعی وسیاسی جامعه بر اساس دانش و در جهت ایجاد سرویسهای کافی و مدرن برای شهروندان می باشد. جهت رسیدن به این دیدگاهها بایستی زمینه برای رسیدن به اهداف زیر فراهم شود: . ایجاد سرویسهای خدمات الکترونیکی- ارتباطی مناسب . افزایش تعداد کاربران اینترنت . بر پا سازی خدمات عمومی الکترونیکی . اولویت های تعریف شده جهت توسعه جامعه اطلاعاتی . توسعه استراتژی ها و داشتن برنامه اجرایی

6. زیر ساخت ICT پیشنیاز اصلی جهت رسیدن به اهداف فوق ایجاد یک زیر ساخت ICT مدرن می باشد که به آسانی قابل دسترسی بوده و همچنین بتوان از طریق آن به خدمات الکترونیکی سازمانها دسترسی پیدا کرده و نیز ارتباط بین سازمان های دولتی، خصوصی وشهروندان را بر قرار نمود. جهت فعال کردن شهروندان به عنوان یکی از عوامل اصلی جامعه اطلاعاتی لازم است سیاست های یکپارچه ای ایجاد شود چنانکه همه بخشها بتوانند خدمات الکترونیکی ارائه دهند که یکنواخت ،استاندارد شده ، آسان برای کاربران، و قابل دسترسی برای همه شهروندان باشد.

7. سند راهبردی فن آوری اطلاعات (ICT Master Plan) تدوین سند راهبردی فن آوری اطلاعات یکی از اولین و اساسی ترین اقدامات برنامه ریزان و مجریان استقرار و توسعه خدمات الکترونیکی به شمار میرود. این سند در حقیقت ارکان اصلی شامل چشم اندازها، رسالتها، اهداف، استراتژی ها، سیاست ها و خط مشی های کلی طرح استقرار و توسعه خدمات الکترونیکی در سطح شهر/استان/کشور را شامل میگردد.

8. سند راهبردی فن آوری اطلاعات (ICT Master Plan) با توجه به ضرورت برنامه ریزی جامع و استراتژیک در راستای تحقق شهرهای الکترونیک و از سوی دیگر اهمیت و جایگاه کلیدی دیدگاه تخصصی درفرایند برنامه ریزی، در اختیار داشتن چارچوب و الگویی علمی و همه جانبه جهت تدوین چشم انداز، رسالت و اهداف در سند راهبردی شهر الکترونیک، از ضروریات اساسی برنامه استقرار و توسعه شهر الکترونیک به شمار میرود. استقرار و توسعه مناسب خدمات الکترونیکی بدون شک مزایای متعددی را در عرصه مدیریت شهری/استانی/ کشوری به دنبال خواهد داشت.

9. سند اجرایی (Action Plan) هدف از سند اجرایی ارائه راهکارهای مناسب جهت عملياتي شدن پروژه دولت الكترونيكي‌ با تبيين سرفصل امور و اقدامات سازمان های اجرايي مشتمل بر وظايف و تكاليف مديران دستگاههاي دولتي و بخش‌هاي ديگر مي‌باشد. بر پايه اين سند هر سازمان قادر خواهد بود نسبت به اجراي طرح دولت الکترونیک اقدام نمايد. در اين راستا بایستی یکسری اهداف در جهت اجرايي نمودن این سند در قالب رسیدن به دستاوردهای مناسب دنبال شود. از جمله تبیین جزئیات پروژه های مطرح شده و عملی نمودن ساختارها و مدلهای پیشنهادی در این سند.

10. سند اجرایی (Action Plan) اجرایی نمودن این اهداف فرایندهای بسیاری را در بر خواهد داشت از جمله: ارائه اطلاعات مكفي در مورد شيوه انجام فرآيندهاي سازمانی، پيگيري پيشرفت كارها در ادارات دولتي و دستگاههاي اجرايي، ارتباط با مسئولين در تمامي سطوح، كاهش سفرهاي درون شهري و بين شهري و در نهايت هزينه‌هاي دولت، الكترونيكي شدن دریافت ها و پرداخت‌ها، حل مشكلات مردم به روشهاي ساده، آسان و سريع، كاهش هزينه‌هاي زندگي مردم در بخش شهري و روستايي، فعال شدن و كارآفريني و در نهایت دسترسي بيست و چهار ساعته و هفت روز هفته مردم به خدمات دولتي.

11. مدلهای اطلاع رسانی و خدمات دولت الکترونیک براي تحقق دولت الكترونيكي و چگونگی اطلاع رسانی و ارائه خدمات، مدل‌هاي مختلفي تاكنون ايجاد شده است كه در ادامه به برخي از آنها اشاره مي‌شود. این مدلها هنوز درحال نمو در کشورهای در حال توسعه هستند ومستمراً در حال پیشرفت. این مدلها بر روی شاخص های فناوری اطلاعات وارتباطات بنا نهاده شده اند و امکان دسترسی به اطلاعات برای شخصی که جزء شبکه دیجیتالی است را فراهم می کند. قابل ذکر است که این مدلها اساساً با مدلها رایج کشورهای توسعه یافته فرق می کنند واین به علت تفاوتهایی در شرایط اولیه، چشم اندازها وانتظارات از یک دولت است.

12. مدلهای اطلاع رسانی و خدمات دولت الکترونیک پنج مدل کلی وعمومی در دولت های الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه

13. حوزه دولتی/عمومی حوزه وسیعتردولتی/ عمومی حوزه وسیعتر اطلاعات در حوزه دولتی/ عمومی مدل انتشاری Broadcasting model مبنای اين مدل، انتشار اطلاعات دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی برای همه اقشار جامعه است تا بر اساس آن بتوانند بهتر تصميم‌گيری کنند. اين مدل به شهروندان کمک مي‌كند که بدانند چه خدمات دولتی ارائه مي‌شوند وچگونه مي‌توان به آنها دسترسی پيدا کرد

14. حوزه حساس حوزه مشخص اطلاعات بخش خصوصی حوزه مشخص مدل جریان اطلاعات حساس (Critical flow model) اين مدل مبتنی بر انتشار اطلاعات حساس مورد نياز مخاطبان خاص مي‌باشد. این مدل براساس راه گزینی اطلاعات حساس به مخاطبین یا انتشار آن به حوزه های دولتی با استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات واینترنت قرار دارد.

15. شبکه بندی شبکه های ارتباطی برای اجرای هماهنگی جامعه مجازی افراد/اشخاص اجتماعات اجتماع واقعی هدف مشترک گروه ذينفع شبکه ها مدل مشارکت عمومي (Mobilization model) اين مدل یکي از رايج ترين مدلهاي دولت الکترونيکي است که معمولا سازمان ها وجوامع مدني را در تاثير گذاري فرآيند تصميمات کمک ميکند.

16. شهروندان دولت دولت محلی دولت بین المللی شهروندان دولت ملی مدل ارائه خدمات به صورت تعاملي (Interactive Service model) اين مدل نسبت به مدل قبلي از توانايي بيشتري برخوردار است وامکان مشارکت مستقیم اشخاص در فرآیند هاي دولتي را فراهم ميکند. دراين مدل کانالی ارتباطي ميان شهروندان ودولت ايجاد مي شود. همچنین این امکان را بوجود مي آورد که سرويسهاي گوناگون ارائه شده توسط دولت مستقيما توسط شهروندان قابل دسترسي باشد. اين مدل یک تعامل دولت به شهروندان به دولت (G2C2G) را ايجاد مي کند.

17. مدلهای مراحل توسعه دولت الکترونیک توسعه يك زير ساخت تنومند دولت الكترونيكي مستلزم روش مرحله‌اي است كه از مرحله نابالغ شروع و تا مرحله تكامل توسعه ادامه می یابد. فرآيند اجراي يك سيستم دولت الكترونيكي از ميان مراحل مختلفی باید گذر کند تا به بالاترين مرحله توان خود برسد. در این ارتباط طبقه‌بندي‌هاي متفاوت جهت مراحل توسعه دولت الكترونيكي پیشنهاد شده است و بر اساس آنها مدلهاي متفاوتي از مراحل توسعه دولت الكترونيكي ارائه شده که به آنها پرداخته میشود.

18. مدلهای مراحل توسعه دولت الکترونیک • مدل توسعه 3 مرحله ای

19. مدلهای مراحل توسعه دولت الکترونیک • مدل توسعه 4 مرحله ای

20. مدلهای مراحل توسعه دولت الکترونیک • مدل توسعه 4 مرحله ای

21. مدلهای مراحل توسعه دولت الکترونیک • مدل توسعه 5 مرحله ای

22. مدلهای مراحل توسعه دولت الکترونیک • مدل توسعه 6 مرحله ای

23. یکپارچگی سیستمها با کارکردهای متفاوت (یکپارچگی عمودی) Horizontal Integration یکارچگی محوری سیستمهای محلی در حدود حوزه های با عملیات مشابه (یکپارچگی افقی) Vertical Integration پیچیدگی تخصصی و سازمانی تبادل خدمات با بانکهای پشتیبانی کننده و تبادلات روی شبکه Transaction فهرست کردن حضوردرشبکه و ارائه فهرست فرمهای قابل انتقال ازروی شبکه Cataloguing پراکنده :sparse یکپارچه :integration کامل :complete مدل پیشنهادی مراحل توسعه دولت الکترونیک • یک مدل چهار مرحله ای

27. اولویت های توسعه ICT در کل توسعه زیر ساخت در سازمان های دولتی وخصوصی بایستی در جهت فراهم کردن خدمات موثر وکاراتر وبا هزینه مقرون به صرفه تر برای شهروندان باشد. کاربردها بایستی در جهت طراحی مجدد فرایندهای عملیاتی، معرفی مدیریت پروژه برای استفاده موثرتر از زیر ساخت وخدمات وهمچنین عملکرد موثر تر وشفاف تر دستگاههای اجرایی باشد.

28. اولویت های توسعه ICT توسعه زیر ساخت امکان ارتباطات منطقه ای برای اهداف توسعه محیطهای تجارت الکترونیک منطقه ای وهمچنین فراهم کردن خدمات در مناطق مختلف شهری و روستایی وغیر توسعه یافته را فراهم می کند. لازم است که فعالیتها روی توسعه ظرفیتهای انسانی وسازمانی جهت تبیین روشهای موثر ومطمئن برای پاسخگویی به تقاضاهایی که بر اساس توسعه سریع تکنولوژی بوجود می آید متمرکز شود که بخشی ازاین کار می تواند توسط استفاده از افرادحرفه ای وآموزش دیده در این زمینه ویا تربیت نیروهای متخصص در این ارتباط باشد. .

29. اولویت های توسعه ICT طرحهای توسعه زیر ساخت در دستگاههای اجرایی بایستی با همکاری مراکز علمی ودانشگاهها با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته انجام شود و طرحها وپیاده سازی های انجام شده بروز ومنطبق با تکنولوژی ها وعلم روز دنیا باشد. افزایش آگاهی ودانش در ارتباط با فرصتها ومزایای استفاده از ICT در بین کارمندان دستگاههای اجرایی که ارائه کننده خدمات هستند واستفاده کنندگان از آن خدمات در درجه اول اهمیت در توسعه جامعه اطلاعاتی است. استفاده از تکنولوژی های اطلاعاتی- ارتباطی بایستی کیفیت ودسترس پذیری عملیات دستگاههای اجرایی عمومی را بهبود بخشد..

30. فعالیتهای کوتاه مدت (Short Term Plans) بایستی یک محیط مناسب برای ایجاد زیر ساخت مورد نیاز فراهم شود.این زیرساخت بایستی امکان ارتباط موسسات دولتی را فراهم کندکه به نوبه خود امکان دادن سرویسهای الکترونیکی مختلف را فراهم میکند. فعالیتهای کوتاه مدت همچنین شامل انطباق مواد قانونی جهت دادن خدمات الکترونیکی توسط سازمان های دولتی می شوند. توسعه زیر ساخت در جهتی بایستی باشد که مشارکت وارتباط بخش های دولتی وخصوصی را افزایش دهد با پیاده سازی خدمات اینترنتی موسسات دولتی وخصوصی قادر خواهند بود عملیات مرسوم خود را بهبود بخشند وزمان فرآیندهای اجرایی را کاهش دهند.

31. فعالیتهای کوتاه مدت (Short Term Plans) • مدیریت زیر ساخت یک فرایند مستمراست ولازم است که تمامی مولفه ها برای خدمات ارتباطی – اطلاعاتی در نظر گرفته شوند همچون: • توسعه سخت افزار وبرنامه های کاربردی • توسعه وبروز آوری زیر ساخت • معرفی استانداردهای مرتبط با ICT • جنبه های امن بودن زیر ساخت • توسعه موازن زیر ساخت • توسعه حرفه ای کارمندان ICT واشخاصی که از زیر ساخت استفاده می کنند • پیاده سازی، توسعه، نگهداری، وبه روز آوری زیر ساخت بایستی هم از جنبه زیر ساخت فیزیکی وهم داده ها وبرنامه های کاربردی تحلیل شود. لذا لازم است استانداردها، پروتکل ها وفرآیندهایی تعریف شوند که این دوجنبه را در نظر می گیرند.

32. فعالیتهای کوتاه مدت (Short Term Plans) • برای اینکه خدمات الکترونیکی کارامتر باشد لازم است مدیریت زیر ساخت ICT به شکلی انجام شود که نیازمندیهای کاربران بطور مستمر در خدمات الکترونیکی در نظر گرفته شود. در این ارتباط مدیریت زیر ساخت ICT بایستی موارد زیر را انجام دهد: • طراحی وبرنامه ریزی راههای توسعه زیرساخت • پیاده سازی وتوسعه برطبق طرحهای توسعه • نگهداری روزانه زیر ساخت • پشتیبانی فنی زیرساخت • درپیاده سازی زیر ساخت بایستی مسائل امنیتی، کیفیت، استاندارد سازی، اتصال وبرقراری مداوم وغیره همواره درنظر گرفته شود.

33. فعالیتهای بلند مدت (Short Term Plans) • در کنار فعالیت های کوتاه مدت در ارتباط با اجرایی کردن طرحهای دولت الکترونیک فعالیت های بلند مدت نیز بایستی انجام شود که این فعالیت ها اغلب در سطح زیر ساخت های ملی می باشد. فعالیتهای بلند مدت در ارتباط با زیر ساخت عبارتند از : • فراهم کردن منابع مالی جهت توسعه وپیاده سازی پیوسته زیر ساخت در وهمچنین ارتباط با شبکه ملی (کشوری) • فعالیتهای بلند مدت بایستی در راستای اهداف وفرآیندهای ملی باشند • همه سرمایه گذاران وموسساتی که در ارتباط با ساخت زیر ساخت ها فعالیت می کنند بایستی فضای مناسب جهت زیرساخت ارتباط الکترونیکی در نظر گیرند. • قوانین جدیدی در نظر گرفته شوند که جهت تسهیل توسعه زیر ساختهای الکترونیکی باشند به عبارت دیگر فاصله بین قوانین وتکنولوژی کاسته شود.

34. اصول تدوین سندهای راهبردی/اجرایی فن آوری اطلاعات • تعیین چالشهای طراحی خدمات الکترونیک • تعیین چالشها وموانع اصلی ایجاد خدمات الکترونیکی • تعیین راهکارهای رفع چالشهای اصلی ایجاد خدمات الکترونیکی • تعیین الزامات اصلی سازمانی برای حرکت به سوی خدمات الکترونیکی • تعیین راهکارهای استقرار خدمات الکترونیک • تعیین مدلهای مرجع در معماری خدمات الکترونیک

35. اصول تدوین سندهای راهبردی/اجرایی فن آوری اطلاعات • تعیین عوامل کلان و کلیدی تاثیر گذار بر توسعه خدمات الکترونیک و شناسایی عوامل استراتژیک موجود در هرزمینه • ارزیابی عوامل کلان و کلیدی تاثیر گذار بر توسعه خدمات الکترونیک بر اساس اهمیت نسبی و نوع و ارزش تعیین شده • تعیین اهمیت نسبی و تعیین نوع و ارزش راهبردی عوامل کلان و کلیدی تاثیر گذار بر توسعه خدمات الکترونیک مطابق الگوی پیاده سازی ماتریس های ارزیابی عوامل داخلی وخارجی

36. اصول تدوین سندهای راهبردی / اجرایی فن آوری اطلاعات • تعیین سطوح مهم برای ارزیابی امادگی الکترونیکی در سطح کلان • تعیین چارچوب توسعه خدمات الکترونیکی در زیر ساخت ها • تعیین چارچوب توسعه خدمات الکترونیکی در حوزه های توسعه • تعیین چارچوب توسعه خدمات الکترونیکی در خدمات پایه • تعیین چارچوب توسعه خدمات الکترونیکی در فناوریهای کلیدی

37. اصول تدوین سندهای راهبردی / اجرایی فن آوری اطلاعات • رتبه بندی عوامل استراتژیک درون و برون سازمانی • تعیین فرصت ها، تهدیدها و نقاط ضعف و قوت در راستای توسعه خدمات الکترونیک • تعیین راهبردهای توسعه خدمات الکترونیک بر اساس مدل تجزیه و تحلیل SWOT • ارائه معیارهایی جهت تدوین ارکان جهت ساز خدمات الکترونیک در سه محور مدیریت سازمانی، شهری و شهروندان

38. اصول تدوین سندهای راهبردی / اجرایی فن آوری اطلاعات • تعیین ریسک های پیاده سازی خدمات الکترونیکی • بررسی مقایسه ای کیفی تکنولوژی های نرم افزاری و سخت افزاری موجود برای استفاده • پیشنهاد استفاده از بهترین روش های نظارت الکترونیکی • بررسی الگوهای مختلف ایجاد بازخورد گیری و پاسخگویی (کنترل کیفیت) • ارائه فرایند مدیریت الکترونیکی سیستمهای اطلاعاتی برای مدیران عملیاتی، میانی و ارشد

39. اصول تدوین سندهای راهبردی / اجرایی فن آوری اطلاعات • ارائه مدل تبیین نحوه پشتیبانی خدمات الکترونیکی • ارائه مدل مشارکت مردم در خدمات الکترونیک • بررسی عوامل موثر بر رضایت شهروندان در استفاده از خدمات عمومی الکترونیکی • ارائه رویکرد کارآفرینی دیجیتالی و ایجاد فرصت های شغلی در خدمات الکترونیک

40. با آرزوی ایرانی پیشرفته در تمامی عرصه ها • 19بهمن 1389 • حمید رضا ناجی