Bihejviorizmi dhe Humanizmi

1. Bihejviorizmi dhe Humanizmi • Histori e Psikologjisë

2. Procesi i temenduarit • Zakonmuskulorteknjeriu • Mesohet me anetefjales, kurnjeriueshte I vogeldhekurrritetbehet I pakapshemngaveshi I tij • Pasi meson tebisedoje ne menyretekushtezuar, ateherekybisedim me vetveten, nukeshtevecseprocesi I temenduarit • Individimerrreaksioneimpliciteverbale, pornenveprimin e trysnisesocialemesohette jape njeartikulim per tearritur ne shkallen e peshperitjessatemoskapetngaveshi mendim

3. Mendimi • Perfshirje e tegjithetrupitdhejorezultat I faringutapolaringut. • Perfshinjovetemfaktoremuskuloreteorganizmitpordheprocesemendoretetrurit

4. I mesuari I kushtezuar • Duketgjatevazhdueshmeriseteshoqerimittenxitesit me njelevizje • Kurkyprocesshfaqettekindividisynontejete I ndjekurnga e njejtalevizje • Vuri ne dukjeelementin e perseritjes ne procesin e temesuarittekushtezuar duke hedhurposhteelementin e riforcimit

5. Koncepti I zakonit • Pergjigje e kushtezuarkomplekse • Shprehnderfutjen e pergjigjes se kushtezuarrrethnjeveprimtarieterepertorittelejueshemtesjelljes • Elementi I kushtezimiteshtebaza e shprehjes se fjales. Fjala: baza e shprehjes se temenduarit • Nepermjetmesimit, fjaletefemijevemarrinartikulim me teplote: I menduarizhvillohetpermeskushtezimit

6. Personaliteti • Te gjithareaksionet e organizmit (verbale, viseraleetj.) ndertojnepersonalitetin • Produkti final I nje sere rregullashvetiake • Kysistemrregullashnenkuptonformimin e grupevetemedhaterregullaveteindivideve bashkohen per tendertuarnjedrejtimtedobishem  formim I elementeve e personalitetit

7. Ivan Pavlov • Cmim Nobel (1904) per fiziologjine e gjendravetretese • Konceptin e refleksit e shpjegon me anetefunksionevefiziologjiketeorganizmit ne lidhje me procesetmendore • Pergjigjjareflektive: organizem + mjedis I jashtem • Harkureflektor: procesnatyral • Refleksi I kushtezuar: sekretimimesohet, bilesmundtepercaktohetedhe me kohe e shfaqjes

8. Teoria e reflekseve • Tekqentesasia e sekretimitishte me e madhesesatekqenteqenukishinstimuluar me ngacmim • Reagimi I qenvendajziles se ushqimit: refleks I kushtezuar • Elementet e eksperimentit (ushqimi): ngacmuestepakushtezuar • Veprimtariamendoreeshterezultat I reagimittelidhjeveteorganizmit me mjedisin e jashtem. Lindin ne kushtetecaktuarateekzistences se organizmit

9. Pavlov • Pershtypja, ndjenjaapoperfytyrimivjen ne permjetsistemitte pare sinjalizues, ngamjedisi I jashtem • Sinjal I sinjalevetepara: fjala • Ngacmimetprejfjaleve e bejnenjeriuntekorrigjohetsidhetejetepjesetar I botes • Ngacmuesit e jashtem duke u lidhurperkohesisht me organizminbehenagjentendryshimesh per SNQ dukendikuartekreagimi I individit.

10. Pavlov • Reflekset e kushtezuaramdihmojne ne procesin e perhtatjes se individit me mjedisin. • Rolibiologjik I reflekseve: veprimtarisinjalizuese e hemisferavetetrurit • Refleksi ne fizioogji: pergjigje e vullnetshme e nxitjes se organizmit • Refleksipervijohetpermesnxitjes se nervavendijore, teciletvene ne levizjenervatmotore ne gjithetrupin (dhembja) • Sisteminervorvendosraportemespjeseveteorganizmitporedhemesorganzimitdhemjedisitrrethues

11. Parimetbazetekushtezimitklasik • Fitimi (ruajtja e pergjigjesndajngacmuesit) • Shuarja: mungesa e ushqimitsjellrimesimin) • Rifitimispontan (pas njeintervalikohor, nukekzistonnjehumbje e plote e efektittengacmuesittekushtezuar) • Parimi I pergjithesimit: qentenukarrijnetedallojnenjeboringanjezile • Dallimi I ngacmuesit: neseborianukshoqerohet me ushqimqentejane ne gjendjetedallojne

12. Hemisferat e medha • I menduari I vetedijshemrealizohetngahemisferat e medha • Procesetmendoredrejtohennganje vend me shkalleteuletngacmueshmerise ne nje me shkalletelartengacmueshmerie • Vetedija: veprimtarinervore e njepjesetecaktuartehemisferavetemedha, e lidhur me atokushteqezoteronnjengacmues I njohur

13. Pavlov • Ngacmues I njohur pjeset ne hemisferajane ne gjendjeteuletngacmueshmerie • Ngacmimieshte I madh formohenreflekseterejatekushtezuara. Zona e hemisferes me ngacmimtemadhbehetpjesekryesoredhezonat e tjera me ngacmim me teuletnukjane ne gjendjetepunojne • Pra, zona me ngacmueshmeritemadheishte e levizshme ne sajetengacmuesittejashtem  kjosjellformimin e refleksevetendryshme

14. Edward Tolman • Nxenes i Munsterberg (psikologjia e punes) • Kundershtoimetoden e introspeksionitdhepranoiidene se psikologjiaeshteshkenca e sjelljes • I ndikuarngagestaltizmistudioiargumentet e bllokimitretroaktiv, temesuarit pa imazh, kohashoqeruese per fjalet • Psikologjiakrahasuese

15. Bihejviorizmi I Tolman • Sjellja: duhettestudiojepervectetjerashedhekonceptin e (1)qellimitdhe (2)njohjes. • (3)Shprehja e teqenit I ndjeshem, (4)vezhgimeobjektivetesjelljes • Studioisjelljen e qellimshmendajminjve • Kafshetmesojneteshpresojnetekshperblimi • Kur u modifikoishperbliminminjve, sjellja e minjvepesonteshmangie

16. I mesuari latent • I mesuarngapervoja e perditshmedhe pa ndonjeqellimtecaktuar. • Shfaqettekindividivetem ne rastetkuratij I nevojitettegjejenje element qe e ben tevetedijshem • I mesuari latent behettregues I sjelljes se njeriut duke I teguarobjektin • Procesi I temesuaritduketvetem ne riforcim

17. I mesuari insight • Minjte ne trerrugezgjidhninrrugen me teshkurter per tekushqimi Ligji I perpjekjes se fundit • Pas vendosjes se pengesave ne rruget e minjvevertetohetpohimi insight se minjtekishinmesuarnjehartekonjitive (e konceptuarsinje e tere) kuataleviznin

18. Sjelljanjohesedhe e qellimshme • I mesuari: rezultat I pergjigjeve • Tri klasangacmuesishqendikojne ne sjelljen e organizmit: • Ndryshorja e pavarur (kushtet e eksperimentit) • Ndryshorja e varur (trashegimiaindividuale) • Ndryshorjanderhyrese

19. Trendryshoret • Kushtetndikojne ne ndryshorennderhyrese detyrojneprocesin e sjelljes se organizmittendermarreshqyrtimeeksperimentale • Ndryshoret e varuralejojnematjen e gjatesise se ndryshorevenderhyrese

20. Teoria e tekuptuarittesjelljes • Perfshinkompleksitetin e temenduaritnjerezorsidheproblemeshoqeroresiagresioniapolufta • Analizoimotivetqeudheheqinluftendheagresionin • Liberalizoibihejviorizminngashtresateorike e Watson

21. Bihejviorizmi: Edvin Guthrie • Teoria e te mesuarit: rendimenti i sistemit te te mesuarit bazohet ne vazhdimesine mes ngacmuesit dhe pergjigjes si dhe ne parimin e shoqerimit te afersise se fjaleve • «Psikologjia e te mesuarit» • Ngacmuesi qe shoqeron nje pergjigje priret te perseritet per te evokuar pergjigjet ne sjelljen e individit

22. Vleresimi dhe denimi • Te dyja nxisin procesin e te mesuarit tek individi • Elementi ushqim nuk e shtonte fuqine e lidhjes ngacmues-pergjigje por vetem e mbronte ate nga te qenit e pamesuar nga subjekti • Vleresimi mbronte pergjigjen e besueshme te ngacmuesit • Denimi: prodhojne te mesuarit. Pergjigjet e dhena ne lidhje me denimet cojne ne pervijimin e pasojave negative qe ishin te shtypura tek individi

23. Praktika • Vezhgimi i perditshem i pervojes se individit tregojne ndikimin e praktikes ne prodhimin e nje sjelljeje te caktuar • Levizja dhe akti: te gjitha referimet qe jane pertej konceptit te levizjes dhe u referohen akteve qe lidhen me praktiken • Harresa: shihet gjate formimit te nje shoqerimi te ri permes aftesise. Nese nuk kemi shoqerime te rejaharresa

24. Harresa • Procesi i te mesuarit nuk zhduket si rezultat i kalimit ne kohe por zhduket vetem si rezultat i situates kur kalimi ne kohe perfshin te mesuarit e ri qe arrin te fshije te vjetrin • Roli i gjumit ne kujtese: procesi i zgjimit ndalon te mesuarin e nje shoqerimi te ri ndersa gjumi mbron shoqerimet e vjetra

25. Modifikimi i sjelljes • Realizimi i modifikimeve te sjelljes tek njerezit kryhet nepermjet procedures deskriptive te veprimeve • Pranoi idene mbi ekzistencen e nje force mendore te ndryshme sipas njerezve te ndryshem

26. Clark Leonard Hull • Shpjegoi te mesuarit e pergjigjeve te vecanta • Ndertoi sistemin e testeve mbi aftesite • Hapi kursin mbi testimin psikologjik • Shkroi »Testimi i aftesive» per shpjegimin e aftesive te ndryshme te individit per te arritur te nje test final i plote dhe praktik • Makina korreluese: kompjuterizonte karakteristikat e testeve

27. Hipnoza dhe sugjestioni • Nevojiteshin eksperimente shqyrtuese ne hipnoze • Shpjegoi instrumentet qe mund te perdoren per te regjistruar pergjigjet psikologjike gjate hipnozes dhe sugjestionit • Hipnoza nje gjendje normale tek njerezit dhe varej nga kushte te ndryshem si koha, kultura, mosha, gjinia

28. Sistemi i sjelljes • Refleksi i kushtezuar eshte nje perpjekje automatike qe rregullon sjelljen e organizmit ne nje mjedis kompleks • Mbeshtetes i fuqishem i bihejviorizmit • Teoremat duhet te testohen me ane te eksperimentit

29. Sistemi i sjelljes sipas Hull • 17 postulate • Postulati qendror lidhte fuqine e nje zakoni me sasine e kohes qe zakoni kerkonte per ta riforcuar • Postulati i dyte: lidhte fuqine e zakonit me natyren dhe sasine e agjentit riforcues nepermjet kohes qe shpenzohej midis pergjigjes, riforcimit dhe marredhenieve kohore ndermjet ngacmuesit dhe pergjigjes

30. Sistemi i sjelljes sipas Hull • Qendra e sistemit te tij te sjelljes: analiza e lidhjes qe krijohet ndermjet ndryshoreve te sistemit te sjelljes dhe situatave te mundshme tek individi

31. Edward Thorndike • Shkroi «Inteligjenca e kafsheve» • Kreu eksperimente per zhvillimin e pikologjise se edukimit dhe testeve mendore • Pergatiti nje sere testesh mendore

32. Koncepti i lidhjes

33. Thorndike • Pas eksperimentit kafshet arrijne nje nivel pershtatjeje, perqendrimi dhe ndergjegjesimi me te larte • U mundua te gjente elementet perberes te sjelljes te cilet i quajti kategorite e pergjigjeve nxitese

34. Ligji i efektit

35. Burhus Skinner • Teoria e kushtezimit veprues • Shkroi «Sjellja e organizmit» • Nuk mohon ekzistencen e pervojave te brendshme tek individi • Koncepti i antimentalizmit: nje sjellje synon t’i atribuohet shkaqeve rastesore

36. Modeli psikologjik i Skinner

37. Koncepti i perforcimit • Subjekti fiton nje perforcim vetem nese ai kishte formuar nje reagim • Perforcimi rrit mundesine e perseritjes se sjelljessjellja perforcohetsjellja perseritet • Perforcimi ishte me efikas kur ndodhte menjehere pas sjelljes • Perforcimi i vazhduar rrit ritmin e reagimit, ul rezistencen e perforcimit ndaj shuarjes • Perforcimi rrit reagimin

38. Koncepti i perforcimit • Perforcimi i pjesshem: reagimi i rezistonte me shume shuarjes sesa i rezistonte reagimi i perforcimit te vazhduarefekti i perforcimit te pjesshem • Perforcim i vazhduar shuarja e perforcimit I----------------------------------I • Afer qendres se ketij segmenti qendron perforcimi i pjesshem

39. Koncepti i perforcimit • Programet e perforcimit te pjesshem bazohen ne: • 1. intervalin kohor midis reagimeve te perforcuara • 2. Ne raportet mes reagimeve te perforcuara dhe atyre te paperforcuara

40. 4 programet baze te perforcimit te pjesshem • Subjekti perforcohet per reagimin e tij te pare pas nje intervali te dhene kohor • Subjekti perforcohet ne reagimin e tij pas nje intervali te caktuar kohor qe ndryshon pas cdo prove • Subjekti perforcohet pasi manifeston nje numer te caktuar reagimesh • Numri i reagimeve te subjektit ndryshon per te realizuar perforcimin

41. Teknika te perforcimit te sjelljes • Perforcimi paresor: efektiv vetem kur vepron i pashoqeruar nga perforcues te tjere • Perforcimi dytesor: efektiv vetem kur shoqerohet me perforcuesin paresor • Perforcimi pozitiv: cdo reagim qe jep kenaqesi, ne nje situate, shoqerohet me ate situate dhe kur situata perseritet rishfaqet edhe reagimi • Perforcimi negativ: pas eliminimit te perforcimit sjelljet e individit kontrollohen akoma nga ky perforcimforcohet sjellja e individit

42. Terminologjia ne kushtezimin veprues • Shuarja: prirja per te hequr dore nga nje sjellje kur ajo nuk eshte me produktive • Formesim: perfaqeson perforcimin e cdo sjelljeje, priret drejt reagimit te deshiruar • Dallim: perforcuesit perdoren per te ruajtur disa sjellje dhe per te shuar disa te tjera • Pergjithesim: ndodh kur efekti perforcues i nje ngacmuesi shtrihet edhe mbi ngacmues te tjeresubjekti eshte i afte te pergjithesoje • Modelim: njeriu mund te mesoje duke vezhguar nje model te ngjashem sjelljeje dhe te modeloje sjelljen e vet sipas ketij modeli

43. Skinner • U perpoq te nderthurte teorite e Freud me teorite e te mesuarit • U bazua tek koncepti i instiktit te Freud per te shpjeguar sjelljen e kafsheve • Pranoi teorine e Freud vetem per disa mekanizma mbrojtes si: racionalizimi, pelqimi, formimi i reaksioneve dhe zhvendosja

44. humanizmi

45. Abraham Maslow • «Drejt nje psikologjie te qenies» • «Motivacioni dhe personaliteti» • Teoria e vetaktualizimit • Studioi motivacionet • Teoria hierarkike e nevojave

46. Personaliteti • Njerezit qe pranojne veten e tyre jane ne harmoni me veten • Vetaktualizimi ndodh kur plotesohen te gjitha nevojat

47. Nevojat dhe motivacioni • Nevojat kane baze biologjike dhe me pas mund te modifikohen nga mjedisi • Instiktoidi: perfshinte vetem nevojat njerezore me baze biologjike • Kemi nevoja biologjike dhe jobiologjike • 5 kategori te nevojave

48. 5 kategorite • Grupi i nevojave me te uleta (fiziologjike) • Grupi i nevojave per siguri • Grupi i nevojave per dashuri • Grupi i nevojave per vleresim • Grupi i nevojes per vetaktualizim • Sa me e ulet te jete nje nevoje aq me e rendesishme eshte per mbijetesen e individit • Sa me e ulet te jete nje nevoje aq me shume ndikon ne sjelljen e individit • Te nevoja e 4-t ndahen kafshet me njerezit • Plotesimi i nevojave behej ne paralel dhe jo ne seri

49. Nevojat baze • Permban nevojat fiziologjike (ushqim, uje, jashteqitje, oksigjen, pushim) • Kategoria me e rendesishme per mbijetesen • Jane jetike per individin

50. Nevojat per siguri • Perbehej nga siguria psikologjike dhe mireqenia fizike e individit • Perfshin nevojen per qendrueshmeri, rregull dhe strukturim te jetes se individit • Mjete ndihmese: ligji dhe institucionet shteterore si policia etj. • Femijet dallonin ndermjet tyre vetem ato qe u jepnin siguri