ทวีปแอฟริกา

1. ทวีปแอฟริกา ครูสุดเฉลิม อ่อนเปี่ยม โรงเรียนฟากกว๊านวิทยาคม จ.พะเยา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 36

2. ทวีปแอฟริกา มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าทวีปมืด หรือกาฬทวีป เป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก แอฟริกา เป็นทวีปที่มีเส้นศูนย์สูตร ลากผ่านเกือบกึ่งกลางทวีป ทำให้มีพื้นที่อยู่ทั้งทางซีกโลกเหนือและซีกโลกใต้

3. ลักษณะภูมิประเทศ ลักษณะภูมิประเทศสำคัญของทวีปแอฟริกาได้ชื่อว่าเป็นดินแดนแห่งที่ราบสูง มีพื้นที่ที่เป็นที่ราบน้อยมาก สามารถแบ่งได้ 4 เขต ดังต่อไปนี้ 2. เขตที่ราบลุ่มแม่น้ำ 1.เขตที่ราบสูงและภูเขาสูงภาคตะวันตกเฉียงเหนือ ได้แก่ แนวเทือกเขา แอตลาส ซึ่งทอดตัวคลุมพื้นที่ประเทศโมร็อคโค แอลจีเรีย และตูนีเซีย แอฟริกามีที่ราบลุ่มแม่น้ำขนาดใหญ่ 4 แห่งคือ 1.ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนล์ 2.ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนเจอร์ 3.ที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโก 4.ที่ราบลุ่มแม่น้ำแซมเบซี

4. 1.ที่ราบลุ่มแน่น้ำไนล์ เป็นที่ราบลุ่มที่มีบริเวณแคบ ๆ เกิดจากที่สูงและภูเขาทางภาคตะวันออกของทวีป เป็นแม่น้ำที่มีความยาวที่สุดในโลก ไหลผ่านที่ราบสูงและทะเลทราย ลงสู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ในเขตประเทศซูดานและอียิปต์ เป็นแหล่งกำเนิดอารยธรรมอียิปต์โบราณ 2. ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนเจอร์เกิดจากภูเขาและที่สูงภาคตะวันตก ไหลผ่านประเทศมาลีและไนเจอร์ ลงสู่อ่าวกินีแม่น้ำไนเจอร์ มีความยาวเป็นอันดับ 3 ของทวีปแอฟริกา เป็นแม่น้ำที่ไหลผ่านที่ราบลุ่มอันกว้างขวางทางตะวันตกของทวีป 3. ที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโกอยู่ตอนกลางของทวีป มีความยาวเป็นอันดับ 2 ของทวีป และลำดับที่ 7 ของโลก มีพื้นที่ราบลุ่มกว้างขวางรองจากที่ราบลุ่มแม่น้ำอเมซอนในทวีปอเมริกาใต้ มีต้นกำเนิดมาจากเทือกเขาด้านตะวันออกและที่สูงภาคเหนือ อยู่ในพื้นที่ของประเทศคองโก และซาอีร์ 4.ที่ราบลุ่มแม่น้ำแซมเบซี เป็นแม่น้ำทางภาคใต้มีความยาวเป็นอันดับ 4 ของทวีป เกิดในประเทศอังโกลาและแซมเบีย ไหลผ่านบอสวานาและซิมบับเว ไหลลงสู่มหาสมุทรอินเดียที่โมซัมบิก เป็นแม่น้ำที่ไหลผ่านที่ราบสูงทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ของทวีปจึงทำให้น้ำไหลเชี่ยวมาก

5. 3. เขตที่ราบสูงและภูเขาสูง เป็นลักษณะภูมิประเทศ ที่ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของทวีป แบ่งได้เป็น 2 บริเวณ 1.เขตที่ราบสูงและภูเขาสูงภาคตะวันออก 1. เขตที่ราบสูงและภูเขาสูงภาคตะวันออก จัดเป็นจุดเด่นของทวีป ลักษณะทั่วไปเป็นเขตที่มีความสูงมาก ได้แก่เขตที่ราบสูงเอธิโอเปีย ที่ราบสูงแอฟริกาตะวันออก อุดมไปด้วยภูเขาไฟทั้งที่ยังคุกรุ่นและสงบแล้ว ภูเขาสำคัญได้แก่ภูเขาคิลิมานจาโร และมีแนวทะเลสาบที่เกิดจากการทรุดตัวของเปลือกโลกหลายแห่งเช่นทะเลสาบวิคตอเรีย แทนแกนยิกา มาลาวี ไนแอสซา เป็นต้น 2.เขตภูเขาและที่ราบสูงภาคใต้ 2. เขตภูเขาและที่ราบสูงภาคใต้เป็นที่ราบสูงหินแกรนิตอยู่ระหว่างแม่น้ำวาลและแม่น้ำลิมโปโป เรียกว่า เดอะแรนด์ (The Rand ) มีแนวเทือกเขาพาดผ่านทางภาคตะวันออก เทือกเขาดราเคนสเบร์ก เทือกเขาสวาร์ตเบอร์ก เทือกเขานูวีเวลเบอร์ก เป็นแหล่งผลิตทองคำที่สำคัญของโลก ทางตอนกลางเป็นทะเลทรายคาลาฮารีส่วนทางชายฝั่งตะวันตกจะเป็นทะเลทรายนามิบ ที่ราบสูงนี้จะเป็นต้นน้ำของแม่น้ำหลายสายเช่น แม่น้ำแซมเบซี แม่น้ำลิมโปโป แม่น้ำออเรนจ์ เป็นต้น

6. 4. เขตที่ราบสูงภาคตะวันตก เขตที่ราบสูงภาคตะวันตก เป็นที่ราบกว้างใหญ่ครอบคลุม พื้นที่หลายประเทศตั้งแต่ ทะเลทรายสะฮาราจนถึง ถึงอ่าวกินี ภายในที่ราบสูงมีภูเขา แทรกสลับเป็นบริเวณ ๆ เป็นที่ตั้งของทะเลทรายสะฮาราซึ่งเป็นทะเลทรายที่กว้างใหญ่ที่สุดในโลก และบางส่วนของทะเลทรายลิเบียน มีที่ราบสูง เช่นที่ราบสูงแคเมอรูน ที่ราบสูงกินี

7. ลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติลักษณะภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 4. กระแสน้ำ 3.ระยะห่างทะเล 2.ทิศทางลมประจำ ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อภูมิอากาศ 1.ตำแหน่งที่ตั้งตามละติจูด

8. 1 2 ตำแหน่งที่ตั้งตามละติจูดละติจูด ทิศทางลมประจำ ได้รับอิทธิพลจาก ลมประจำตะวันตก (Westerieswind) และ ลมค้า (Trade wind) ทั้งลมค้าตะวันออกเฉียงเหนือ และลมค้าตะวันตกเฉียงใต้ ทำให้มีลักษณะอากาศร้อนและแห้งแล้ง ซึ่งจะส่งผลต่อปริมาณความชื้นของภูมิภาค ตั้งอยู่ระหว่างพิกัดภูมิศาสตร์ที่ละติจูด 37 องศาเหนือถึง 35 องศาใต้ ทำให้มีทั้งเส้นทรอปิคออฟแคนเซอร์ เส้นศูนย์สูตร เส้นทรอปิคออฟแคปริคอนลากผ่านทวีป อากาศส่วนใหญ่จึงร้อนและแห้งแล้ง เพราะอยู่ในเขตลมประจำปีที่พัดออกสู่มหาสมุทร

9. 3 4 กระแสน้ำ ระยะห่างจากทะเล มีทั้งกระแสน้ำอุ่นและกระแสน้ำเย็นไหลผ่าน ทำให้มีอิทธิพลต่อบริเวณที่เคลื่อนที่ผ่านตามไปด้วย ได้แก่ กระแสน้ำเย็นคานารี ไหลจากทิศเหนือไปทิศใต้ทางตะวันตกของทวีป กระแสน้ำเย็นเบงเก-ลา ไหลจากทิศใต้ไปทิศเหนือทางตะวันตกของทวีป กระแสน้ำอุ่นกินี ไหลผ่านชายฝั่งตะวันตกของทวีปจากมหาสมุทรแอตแลนติคไปยังอ่าวกินี กระแสน้ำอุ่นโมซัมบิค ไหลผ่านชายฝั่งตะวันออกของทวีปจากทิศเหนือไปทิศใต้ เนื่องจากความกว้างใหญ่ของแผ่นดินทางตอนเหนือของทวีป มีอิทธิพลต่อความชื้นจากทะเล เข้าไปไม่ถึงตอนในของแผ่นดิน จึงทำให้เกิดทะเลทรายที่มีความแห้งแล้งเป็นบริเวณกว้างขวาง

10. เขตภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติเขตภูมิอากาศและพืชพรรณธรรมชาติ 1. 2. ภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าสะวันนา ภูมิอากาศแบบป่าดิบชื้น เนื่องจากอยู่ในเขตศูนย์สูตรจึงเป็นเขตที่มีอุณหภูมิสูง และปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย สูงตลอดปีทำให้มีอากาศร้อน และฝนตกชุก พืชพรรณธรรมชาติเป็นป่าทึบ หรือป่าดงดิบ ได้แก่บริเวณแอ่งที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโก ที่ราบชายฝั่งตะวันตกแถบอ่าวกินี และฝั่งตะวันออกของเกาะมาดากัสการ์ เป็นเขตที่มีฝนตกชุกในฤดูร้อนและแห้งแล้งในฤดูหนาว พืชพรรณธรรมชาติเป็นป่าไม้กึ่งผลัดใบ และไม้พุ่ม สลับกับทุ่งหญ้า ลักษณะภูมิอากาศนี้จะปรากฏอยู่บริเวณตอนเหนือและใต้เส้นศูนย์สูตร ซึ่งอยู่รอบ ๆ เขตป่าดิบชื้น

11. 4. 3. ภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้ากึ่งทะเลทราย ภูมิอากาศแบบทะเลทราย เป็นเขตที่มีอากาศไม่แห้งแล้งมาก แต่มีฝนตกน้อย พืชพรรณธรรมชาติ เป็นทุ่งหญ้ากึ่งทะเลทราย มีลักษณะเป็นทุ่งหญ้า ที่ไม่มีต้นไม้ใหญ่สลับเรียกว่าทุ่งหญ้าสเตปป์ ลักษณะภูมิอากาศนี้ จะปรากฏอยู่บริเวณชายขอบที่ราบสูงทั้งตอนใต้ และตะวันตกเฉียงเหนือของเทือกเขาแอตลาส และ บริเวณตอนกลาง ของที่ราบสูงตอนใต้ เป็นเขตที่มีอากาศร้อนและแห้งแล้งมากที่สุด ท้องฟ้าโปร่ง กลางวันอุณหภูมิสูงมาก ส่วนกลางคืนอุณหภูมิต่ำมาก พืชพรรณธรรมชาติเป็นหญ้าทนแล้ง ไม้พุ่มเตี้ย ๆ มีหนามเพื่อป้องกันการสูญเสียน้ำ มักขึ้นตามบริเวณแหล่งน้ำในทะเลทรายที่เรียกว่า โอเอซิส ลักษณะภูมิอากาศนี้จะปรากฏอยู่บริเวณตอนเหนือแถบทะเลทรายสะฮารา ทะเลทรายลิเบีย และทะเลทรายนามิบ ทะเลทรายกาลาฮารีทางตอนใต้

12. 5. 6. ภูมิอากาศแบบเมดิเตอร์เรเนียน ภูมิอากาศแบบชื้นกึ่งร้อน เป็นเขตที่มีอากาศค่อนข้างชื้นในฤดูหนาวและมีฝนตก แล้งและอบอุ่นถึงร้อนในฤดูร้อน พืชพรรณธรรมชาติส่วนใหญ่เป็นพืชยืนต้น ไม้พุ่มเตี้ย และพืชตระกูลส้ม ลักษณะภูมิอากาศนี้จะพบบริเวณตอนบนสุด แถบชายฝั่งเมดิเตอร์เรเนียน เป็นเขตที่มีฝนตกมากในฤดูร้อน ส่วนในฤดูหนาวและอบอุ่นถึงร้อน เนื่องจากมีกระแสน้ำอุ่นโมซัมบิคไหลผ่าน พืชพรรณธรรมชาติส่วนใหญ่เป็นป่าไม่ในเขตอบอุ่น ลักษณะภูมิอากาศนี้ จะพบบริเวณ ชายฝั่งตะวันออกเฉียงใต้ของสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ และภาคใต้ของโมซัมบิก เชื่อกันว่าภูมิอากาศเหมาะสมที่สุดในการตั้งถิ่นฐานและประกอบอาชีพ

13. เศรษฐกิจ เขตอบอุ่นชื้น ทางชายฝั่ง ตะวันออกเฉียงใต้ของทวีป เป็นแหล่งผลิตผลไม้ ข้าวสาลี ข้าวโพด ยาสูบ เขตเมดิเตอร์เรเนียน บริเวณตอนบนของทวีป จะปลูกพืชตระกูลส้ม องุ่น มะกอก พืชเศรษฐกิจ ที่ปลูกเพื่อการค้าของทวีปได้แก่ กาแฟ ยางพารา และโกโก้ การเพาะปลูกแตกต่างกันไปตามสภาพภูมิประเทศและภูมิอากาศ เช่น เขตป่าดิบชื้น แถบลุ่มแม่น้ำคองโก จะเป็นเหล่งปลูกพืชเมืองร้อน เช่นโกโก้ปลูกมากที่สุดที่ประเทศกานา ส่วนพืชอื่นๆ ได้แก่ ถั่วลิสง อ้อย ยางพารา ปาล์ม-น้ำมัน เขตลุ่มแม่น้ำไนล์ อากาศจะร้อนและแห้งแล้งพืชที่ขึ้นได้ดีได้แก่ ชา อินทผลัมและโดยเฉพาะฝ้ายซึ่งประเทศซูดานจะปลูกได้มากที่สุด

14. การเลี้ยงสัตว์ มีการเลี้ยงสัตว์อย่างแพร่หลายเนื่องจากมีเขตทุ่งหญ้าที่กว้างขวาง เป็นการเลี้ยงสัตว์แบบเร่ร่อนในเขตทะเลทราย และ กึ่งทะเลทราย เช่น แพะ แกะ อูฐ ลา และวัวเขายาว ศัตรูสำคัญของสัตว์เลี้ยงคือ แมลงเซตซี (Tsetse Fly)ซึ่งเป็นพาหะของ โรคเหงาหลับ เหมืองแร่ แอฟริกาเป็นทวีปที่แร่ธาตุมากที่สุดในโลก สาธารณรัฐแอฟริกาใต้ เป็นประเทศที่มีเหมืองเพชร และ ทองคำ มากที่สุดในโลก ส่วนประเทศในเขตทะเลทรายเช่นลิเบีย ไนจีเรีย แอลจีเรีย มีน้ำมัน และก๊าซธรรมชาติมาก ประเทศคองโกมีแร่ทองแดงมากที่สุดในทวีป

15. สภาพสังคมและวัฒนธรรม การปกครองส่วนใหญ่ปกครองแบบรัฐบาลเดี่ยว เป็นการปกครองแบบสาธารณรัฐ มีประธานาธิบดีเป็นประมุขของประเทศ มีเพียง 4 ประเทศเท่านั้น ที่มีกษัตริย์เป็นประมุขได้แก่โมร็อคโค สวาซิแลนด์ เลโซโทและมอริเชียส ภาษา แบ่งได้เป็น 4 กลุ่มใหญ่ กลุ่มภาษา เฮาซา กลุ่มภาษา บันตู กลุ่มภาษาเซเมติค กลุ่มภาษาซูดาน ได้แก่ภาษาอาหรับใช้กันแถบบริเวณ แอฟริกาเหนือและบางส่วนของแถบ แอฟริกาตะวันออก เป็นภาษาของประเทศต่างๆ ทางตอนใต้ ของทะเลทรายสะฮารา เป็นภาษาของประชากรทางภาคกลาง ตะวันออกและบางประเทศทางภาคใต้ของทวีป เป็นกลุ่มภาษาทางการค้า ของประชากรทางภาคตะวันตกของทวีป

16. ประชากร แบ่งตามเชื้อชาติได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ 1.เชื้อชาตินิกรอยด์หรือแอฟริกันนิโกร ประมาณ ร้อยละ 70 ของประชากรทั้งหมด เป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิม มีหลายกลุ่มได้แก่ กลุ่มบันตู เป็นชนเผ่าใหญ่สุดมีเผ่าย่อยเช่นซูลู สวาฮิลี กลุ่มซูดาน อาศัยทางตะวันตกแถบชายฝั่งอ่าวกินี กลุ่มปิ๊กมี อาศัยแถบลุ่มแม่น้ำคองโก กลุ่มบุชแมน อาศัยทางตอนใต้แถบทะเลทรายกาลาฮีรี แอฟริกากลาง ชนพื้นเมืองกลุ่มนี้มีผิวดำ ผมดำหรือน้ำตาล ผมหยิกหยองเป็นขมวดติดหนังศรีษะ ริมฝีปากหนา จมูกแบนและกว้าง 2.เชื้อชาติคอเคซอยด์ กลุ่มนี้ผิวค่อนข้างขาว ผมหยิกเป็นลอน ริมฝีปากบางจมูกค่อนข้างโด่ง เป็นชนเชื้อชาติเดียวกับประชากร ในคาบสมุทรอาหรับ อาศัยแถบทะเลทรายสะฮารา จนถึงฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียน มีหลายกลุ่ม เช่นกลุ่มเซไมต์ อาศัยแถบลุ่มแม่น้ำไนล์ อียิปต์ ซูดาน ลิเบีย โมร็อคโค และกลุ่มแฮไมต์ อาศัยทางภาคเหนือของทวีป เช่นเผ่าเบอร์เบอร์

17. ศาสนา ประชากรส่วนใหญ่ยังคงมีความเชื่อและการปฏิบัติตามความเชื่อดั้งเดิม เช่นเรื่องวิญญาณ อำนาจดวงดาว ภูเขา ต้นไม้ ส่วนศาสนาที่นับถือมากที่สุดคืออิสลาม อารยธรรม แหล่งอารยธรรมสำคัญ คืออารยธรรมลุ่มแม่น้ำไนล์ สิ่งที่แสดงถึงความเจริญของชาวอียิปต์โบราณ ได้แก่การชลประทาน การสร้างพีระมิด การทำมัมมี่ การสร้างสฟิงค์ การทำปฏิทิน การใช้อักษรภาพเฮียโรกลิฟฟิค การทำกระดาษปาปิรุสจากต้นปาปิรัส อักษรภาพ เฮียโรกลิฟฟิค สฟิงค์ เทพเจ้าผู้รักษาปิรามิด มัมมี่ ความเจริญก้าวหน้าด้านการแพทย์

18. ติดตามทวีปต่อไป เร็ว ๆ นี้ สวัสดีครับ