Pojęcie, klasyfikacja i struktura wydatków publicznych

1. Pojęcie, klasyfikacja i struktura wydatków publicznych Z ekonomicznego punktu widzenia sens wydatków publicznych polega na tym, że w ich wyniku następuje wykorzystanie części produktu krajowego brutto na cele związane z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb społecznych oraz cele wyznaczone w polityce społecznej i gospodarczej państwa. Pod względem prawnym wydatki publiczne odzwierciedlają realizację funkcji, celów i zadańwładz publicznych wynikających zprzepisów prawa i programów Polityki oraz planów finansowych sektora finansów publicznych.

2. Klasyfikacja wydatków publicznych. • Kryterium celu wydatków (socjalne, kulturalne, edukacyjne, zdrowotne, gospodarcze, administracyjne, a także dotyczące obronności i bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska oraz obsługi długu publicznego); • Kryterium - przeznaczenie przedmiotowe wydatków (inwestycyjne lub bieżące), • Kryterium - przeznaczenie podmiotowe wydatków (osobowe i rzeczowe, krajowe i zagraniczne);

3. Kryterium - charakter ekonomiczny (odpłatne i nieodpłatne, nabywcze i redystrybucyjne oraz odszkodowawcze); • Tytuł prawny (publiczny i prywatny); • Kryterium - forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawyi usługi); • Kryterium - czas i wysokość (stałe i zmienne, sztywne i pozostałe); • Kryterium - organizacja wypłaty (budżetowe i pozabudżetowe, państwowe i samorządowe).

4. Zjawiska determinujące strukturę wydatków publicznych

5. 1. Typ ustroju państwa i jego polityki związanej z poziomem rozwoju ekonomicznego.Wydatki publiczne kształtują się w swej strukturze odmiennie w państwie socjalistycznym, opartym na gospodarce sterowanej dyrektywnie przez państwo, oraz w państwie kapitalistycznym, opartym na gospodarce rynkowej.

6. 2. Zakres i stan finansów publicznych danego państwa.W państwach utrzymujących szeroki zakres wydatków publicznych ich zakres jest z natury rzeczy także szeroki. Nie oznacza to jednak samo przez się, że liczne rodzaje wydatków publicznych świadczą o pełnym zaspokojeniu potrzeb społecznych. Struktura wydatków publicznych wskazuje właśnie na to, w jakich proporcjach potrzeby te są zaspokajane.

7. 3. Stopień centralizacji organizacji finansów publicznychFinansowanie budżetowe lub poprzez fundusze celowe.4. Poziom decentralizacji wydatków publicznychPodział między budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

8. Przeznaczenie wydatków publicznych według ustawy o finansach publicznych (art. 63 uofp): Przeznaczenie przedmiotowe wydatków a)   inwestycyjne, b) bieżące. Przeznaczenie podmiotowewydatkówa) osobowe albo rzeczowe, b) krajowe albo zagraniczne.

9. Charakter ekonomiczny a) odpłatne i nieodpłatne, b) nabywcze i redystrybucyjne oraz c) odszkodowawcze. Tytuł prawny a) publiczny albo b) prywatny

10. Pojęcie, klasyfikacja i struktura wydatków publicznych

11. 1. Z ekonomicznego punktu widzenia sens wydatków publicznych polega na tym, że w ich wyniku następuje wykorzystanie części produktu krajowego brutto na cele związane z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb społecznych oraz cele wyznaczone w polityce społecznej i gospodarczej państwa.

12. 2.Pod względem prawnym wydatki publiczne odzwierciedlają realizację funkcji, celów i zadańwładz publicznych wynikających z przepisów prawa i programów Polityki oraz planów finansowych sektora finansów publicznych.

13. Klasyfikacja wydatków publicznych • Kryterium celu wydatków (socjalne, kulturalne, edukacyjne, zdrowotne, gospodarcze, administracyjne, a także dotyczące obronności i bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska oraz obsługi długu publicznego); • Kryterium - przeznaczenie przedmiotowe wydatków (inwestycyjnelub bieżące), • Kryterium - przeznaczenie podmiotowe wydatków (osobowe i rzeczowe, krajowe i zagraniczne);

14. Kryterium - charakter ekonomiczny (odpłatne i nieodpłatne, nabywcze i redystrybucyjne oraz odszkodowawcze); • tytuł prawny (publiczny i prywatny); • Kryterium - forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawy i usługi); • Kryterium - czas i wysokość (stałe i zmienne, sztywne i pozostałe); • Kryterium - organizacja wypłaty (budżetowe i pozabudżetowe, państwowe i samorządowe).

15. Zjawiska determinujące strukturę wydatków publicznych.

16. 1. Typ ustroju państwa i jego polityki związanej z poziomem rozwoju ekonomicznego. Wydatki publiczne kształtują się w swej strukturze odmiennie w państwie socjalistycznym, opartym na gospodarce sterowanej dyrektywnie przez państwo, oraz w państwie kapitalistycznym, opartym na gospodarce rynkowej.

17. 2. Zakres i stan finansów publicznych danego państwa. W państwach utrzymujących szeroki zakres wydatków publicznych zakres finansów publicznych jest z natury rzeczy także szeroki. Nie oznacza to jednak samo przez się, że liczne rodzaje wydatków publicznych świadczą o pełnym zaspokojeniu potrzeb społecznych. Struktura wydatków publicznych wskazuje właśnie na to, w jakich proporcjach potrzeby te są zaspokajane.

18. 3. Stopień centralizacji organizacji finansów publicznych Finansowanie budżetowe lub poprzez fundusze celowe. 4. Poziom decentralizacji wydatków publicznych Podział między budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

19. Przeznaczenie wydatków publicznych według ustawy o finansach publicznych (art. 63 uofp): • przeznaczenie przedmiotowe wydatkówa) inwestycyjne,b) bieżące. przeznaczenie podmiotowe wydatkówa) osobowe i rzeczowe, b) krajowe i zagraniczne;

20. charakter ekonomiczny • odpłatne i nieodpłatne, • nabywcze i redystrybucyjne oraz • odszkodowawcze; • tytuł prawny • publiczny albo • prywatny; • forma prawna (płace, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, odszkodowania, dotacje, subwencje, zapłata za roboty, dostawy i usługi);

21. czas i wysokość a) stałe i zmienne, b) sztywne i pozostałe; • organizacja wypłaty a) budżetowe i pozabudżetowe, b) państwowe i samorządowe.

22. Przeznaczenie wydatków publicznych według ustawy o finansach publicznych (art. 63 uofp):

23. Ustawa o finansach publicznych dzieli wydatki publiczne na 3 kategorie: 1) bieżące, 2) na obsługę długu Skarbu Państwa i 3) majątkowe.

24. Ad. 1. Wydatki bieżące obejmują: • subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego, • dotacje (przedmiotowe, podmiotowe, celowe), • wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane, • inne świadczenia niż wynagrodzenia na rzecz osób fizycznych, • zakupy towarów i usług, • inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.

25. Ad. 2. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności trzy następujące kategorie: • wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, • oprocentowanie zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz • wypłaty związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.

26. Ad. 3. Wydatki majątkowe obejmują: • wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, • wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz • dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

27. Formy prawne wydatków publicznych

28. a) Zakupy towarów i usług ze stronyjednostek sektora finansów publicznych. W tym zakresie dokonywanie wydatków odbywa się na podstawie umów cywilnoprawnych, a ich zawieranie poprzedza reżim związany z zamówieniami publicznymi na roboty, dostawy i usługi finansowane ze środków budżetowych (ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz. U. z 1998 r. nr 119, poz. 773).

29. b) Wydatki z tytułu wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane (z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych i emerytalnych oraz na Fundusz Pracy). Wydatki te wynikają przede wszystkim z umów o pracę oraz umów i aktów o podobnym znaczeniu. W tej grupie znajdują się także wydatki wynikające z obowiązków w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych i emerytalnych oraz innych obowiązków związanych z zatrudnieniem. Nie są to więc jednolite tytuły prawne. Są to jednak wydatki stanowiące poważną pozycję w budżecie państwa, ponieważ dotyczą szerokiej rzeszy pracowników sfery budżetowej, funkcjonariuszy, parlamentarzystów, sędziów i prokuratorów, żołnierzy itd.

30. c) Wypłaty na rzecz osób fizycznych, będące świadczeniami innymi niż wynagrodzenia za pracę. Są to m.in. alimenty, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, nagrody, odszkodowania, rekompensaty itd. Istnieją różne tytuły prawne dla wypłaty wymienionych wydatków. W większości dotyczą one świadczeń, do których beneficjentom przysługują roszczenia.

31. d) Wydatki z tytułu zwrotu pożyczek i kredytów oraz wydatki związane z obsługą długu publicznego. Tę specyficzną grupę wydatków ustawa o finansach publicznych określa mianem rozchodów.

32. e) Dotacje i subwencje. Dotacje towszelkie świadczenia dokonywane w trybie władczym ze środków ujętych w budżecie państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na rzecz osób trzecich na podstawie norm prawa budżetowego lub odrębnych materialnoprawnych norm prawa finansowego Subwencje toświadczenia publicznoprawne państwa na rzecz innych pod­miotów publicznych, będących prawnofinansowym odbiciem ustrojowego podziału zadań publicznych pomiędzy państwo a te podmioty.

33. Rodzaje dotacji.

34. 1. Dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie: • zadań zzakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, • ustawowo określonych zadań, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego, • bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, • zadań zleconych do realizacji jednostkom nie zaliczonym do sektora finansów publicznych, w tym fundacjom i stowarzyszeniom, • kosztów realizacji inwestycji.

35. 2. Dotacje podmiotowesą przeznaczone na dofinansowaniedziałalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu, 3. Dotacje przedmiotowe dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych, 4. Dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych.

36. 5. Dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe Są to środki na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowotworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

37. Subwencjestanowią wydatki budżetu państwa na rzecz i na rachunek budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

38. 1) Subwencje ogólne. Subwencja ogólna dla jednostek samorządu terytorialnego nie jest jednolita dla każdej z tych jednostek. Dla gmin obejmuje ona trzy części: a)  podstawową, b) oświatową i c) rekompensującą. Dla powiatów i województw składa się z części: a) oświatowej, b) rogowej i c) wyrównawczej.

39. 2. Oprócz subwencji ogólnych występują także: a) dotacje celowe na zadania zlecone, b) dofinansowanie zadań własnych i c) dotacje na zadania określone w ustawach.

40. Plany finansowe wydatków publicznych.

41. Wydatki publiczne są planowane i uchwalane w ramach takich planów finansowych, jak:a) budżet państwa,b) budżety jednostek samorząduterytorialnego orazc) fundusze celowe:- państwowe i- samorządowe.

42. Dyrektywność wydatków w planach finansowych.Dyrektywność to zakres i sposób związania adresata postanowieniami normy prawnej.

43. 1. Wydatki publiczne są dyrektywne dla wykonawców tych planów w takim znaczeniu, że wykonawcy budżetu nie mogą przekroczyć limitów zaplanowanych wydatków, 2. Wysokość wydatków może jednak ulec zmianie w wyniku dopuszczalnych prawnie przeniesień kredytów budżetowych lub uruchomienia rezerw budżetowych.

44. 3. Zamieszczenie w budżecie lub w planie finansowym funduszu celowego środków na finansowanie wydatków publicznych nie stanowi podstawy prawnej powstania zobowiązań budżetu lub funduszu na rzecz osób trzecich i wysuwania przez nich roszczeń wobec budżetu lub funduszu o wypłatę środków. Nie dotyczy to jedynie wydatków budżetu państwa w formie subwencji ogólnych dla jednostek samorządu terytorialnego oraz wydatków budżetów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu dotacji. W pozostałym zakresie podstawami prawnymi świadczeń finansowanych w formie wydatków publicznych są odrębne ustawy. One też przewidują sposób obliczania wysokości świadczeń oraz tryb ich wypłaty, a także rozstrzygania sporów z tym związanych.

45. Zasady dokonywania wydatków publicznych w świetle ustawy o finansach publicznych Ustawa o finansach publicznych ustanawia następujące ogólne zasady gospodarki finansowejpodmiotów sektora finansów publicznych: 1. wydatki i rozchody publiczne ujęte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych stanowią nieprzekraczalny limit (art. 26 ust. 1 pkt 1),

46. 2. wydatki publiczne są dokonywane na podstawie przepisów odrębnych ustaw, a ustawa budżetowa określa rozmiary tych wydatków w danym roku budżetowym; nie stanowi jednak podstawy do wysuwania roszczeń wobec państwa o wypłatę środków ujętych w budżecie po stronie wydatków (art. 27);

47. 3. wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych (art. 28 ust. 1); 4. jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków (art. 28 ust. 2);

48. 5. wydatki publiczne powinny być dokonywane: • w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, • w sposób umożliwiający terminową realizację zadań, c) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań (art. 28 ust. 3); 6. jednostki sektora finansów publicznych dokonują zakupów dostaw, usług i robót budowlanych na zasadach określonych w przepisach ustawy o zamówieniach publicznych (art. 28 ust. 4);

49. 7. planowanie i dokonywanie wydatków na realizację każdego kolejnego etapu programu wieloletniego poprzedzane jest analizą i oceną efektów uzyskanych w etapach poprzednich (art. 28 ust. 5); 8. prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów, chyba że ustawy stanowią inaczej (art. 25 ust. 1);

50. 9. kierownik jednostki sektora finansów publicznych sprawuje nadzór w zakresie gospodarowania środkami publicznymi pod względem zgodności z prawem, efektywności i celowości gospodarowania tymi środkami (art. 28a ust. 1); 10. realizacja wydatków publicznych powinna być dokonywana zgodnie z harmonogramem realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego (art. 29 ust. 4);