Мèкро эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар

1. Мèкро эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар

2. Дэд сэдвүүд • Давуу байдлын тухай олголт • ¯éëäâýðëýë, ¿éëчèëãýýíèé êëàñòåð áà ºðñºëäºõ чàäâàð. • Èííîâàö áà ºðñºëäºõ чàäâàð. • Байгалийн өгөөжийн нөлөө ба өрсөлдөх чадвар. • Íèéãìèéí àñóóäàë áà ºðñºëäºõ чàäâàð. • Ýêîëîãè áà ºðñºëäºõ чàäâàð.

3. 1. Давуу байдлын тухай ойлголт • êîìïàíóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû төгөлдөршил, ñòðàòåãè áîëîí êîìïàíóóä ºðñºëäºõ áèçíåñèéí îðчíû чàíàðт суурилдаг. • Өрсөлдөх чадавхтай байхын тулд юуны өмнө өндөр хэмжээнд локалчилсан процессийн үр дүнд íýì¿¿ ºðòºã áóþó өрсөлдөх давуу байдлыг бий болгох хэрэгтэй. Íýì¿¿ ºðòºã ãýäýãèéã õóäàëäàí àâàãч, õýðýãëýãч, ¿éëчë¿¿ëýãчäèéí ýðýëò õýðýãöýýíä õàìãèéí ¿ð àøèãòàéãààð íèéö¿¿ëýõ чàäàâõè ãýñýí óòãààð îéëãîíî. • Үндэстний үнэт зүйлс, соёл, эдийн засгийн бүтэц, түүх өрсөлдөөний амжилтад нөлөөлнө. Ýäãýýð íü ºâëºãäñºí õàðüöàíãóé äàâóó òàë. õàðüöàíãóé äàâóó áàéäëàà õýðõýí ºðñºëäºõ äàâóó áàéäàë áîëãîæ чàäñíààñ шалтгаална. ªðñºëäºõ äàâóó áàéäëûã õàðèí øèíýýð áèé áîëãîно.

4. М.Е.Портер өрсөлдөх чадвар, стратегийн сонголт, өрсөлдөх давуу талын онолыг дэвш¿¿лэн, өрсөлдөх чадварын “очир эрдэний загвар” /Diamond Model/-ыг боловсруулсан бөгөөд 1990-ээд онд “Үндэстнүүдийн өрсөлдөх давуу тал” (The competitive advantage of nations) хэмээх бүтээлдээ салбарын төвлөрсөн бүлэглэлйн тухай шинэ үзэл баримтлалыг дэвшүүлжээ. • Ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí ìèêðî ýäèéí çàñãèéí ñóóðü íü êîìïàíóóäûí ñòðàòåãè, ïðàêòèê ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ¿íäýñíèé õýìæýýíä êîìïàíóóä ºðñºëäºõ áèçíåñèéí áîäëîãî, òýäãýýðèéã äýìæèõ áàéãóóëëàãóóä, îðîëò, äýä á¿òýö áîëîõ áºãººä ò¿¿íèéã ¿éëäâýðëýëèéí õ¿чèí ç¿éëèéí íºõöºë, ýðýëòèéí íºõöºë, êîìïàíèé ñòðàòåãè, ºðñºë人í, äýìæèõ áàéãóóëëàãóóäûã áàãòààñàí îчèð ýðäýíèé çàãâàðààð òºñººëсөн байна. • Компаний төгөлдөршил. Үүнд:Дэмжихүйлажиллагаа: • Компанийдэдбүтэц • Хүний нөөцийн менежмент • Технологийн хөгжил • Худалдан авалт • Анханшатныүйлажиллагаа: • Оролтынлогистик • Процессийнүйлажиллагаа • Гарцынлогистик • Маркетинг, Борлуулалт • Борлуулалтындараахьүйлчилгээ

5. Колумбын петрохимийн “төвлөрсөн бүлэглэл”-ийн жишээ

6. 2. ¯éëäâýðëýë, ¿éëчèëãýýíèéêëàñòåðáà ºðñºëäºõчàäâàð. • Õîîðîíäîî õàðèëöàí õîëáîî á¿õèé êîìïàíóóä, òºðºëæñºí íèéë¿¿ëýãчèä, ¿éëчèëãýý ¿ç¿¿ëýãчèä áîëîí ÿëàíãóÿà ¿íäýñíèé áóþó á¿ñ íóòãèéí õ¿ðýýíä ¿éë àæèëëàãààãààðàà óÿëäàí õîëáîãäñîí áàéãóóëëàãóóäûí газар зүйн òºâëºðºë þì. Èéì êëàñòåðò õîëáîãäñîí êîìïàíèóä õîîðîíäîî ºðñºëääºã óчðààñ òýäíèé á¿òýýìæ ºñч áàéäàã. • Êëàñòåðûã õºãæ¿¿ëæ, ñàéæðóóëæ áàéõ ÿâäàë íü Çàñãèéí ãàçàð, êîìïàíóóä áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû чóõàë õºòºëáºð áàéõ ¸ñòîé. Êëàñòåðèéí õºãæëèéí ñàíààчëàãà íü ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, ìàêðî ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðæóóëàëò, õóâüчëàë, çàõ çýýëèéã íýýëòòýé áîëãîõ, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëûã áóóðóóëàõ чóõàë чèãëýë ìºí.

7. Кластерын шинэ ойлголт • Ãëîáàëь ºðñºë人íèé ýðèíèé òóðø òåõíîëîãèéí õºãæèë, ºðñºë人íèé èäýâõæëèéí óлìààñ ýäèéí çàñãèéí газар зүй áóþó áàéðøëûí óëàìæëàëò àч õîëáîãäëûг ¿ã¿éñãýæ áàéëàà. • Èéíõ¿¿ êëàñòåðèéí õºãæèë òàðõàæ áàéãàà íü ºðñºë人íèé ìèêðî ýäèéí çàñàã áîëîí ºðñºëäºõ äàâóó áàéäàë äахь áàéðøëûí àч õîëáîãäëûг улам нэмэгдүүлж байна. Түүний зэрэгцээ дàÿàðøëûí ÿâöòàé óÿëäàí êëàñòåðèéí ºìíºõ îéëãîöûí àч õîëáîãäîë áóóðñàí áîëîâч õàðèí ºðñºë人íòýé óÿëäàí ºñºí íýìýãäýæ áóé ìýäëýãò ñóóðèëñàí, äèíàìèê цогц ýäèéí çàñãèéí íºõöºëä êîìïàíóóäûí á¿òýýìæèéã ºñãºõ, èííîâàöû㠺人õ, áèçíåñèéí øèíý чèãëýëèéã áèé áîëãîõîä кластерийн àч õîëáîãäîë ч мөн óëàì ºñч áàéíà. Бàéãóóëëàãóóäûí гàçàð ç¿éí болон ñî¸ëûí хувьд îéð äºò áàéäàë íü тэдний õîîðîíä íÿãò õàðèëöàà, ìýäýýëýëèéí èë¿¿ ñîëèëöîîг бий болгож, бие биенээ харилцан тэтгэх áóñàä олон äàâóó áàéäëóóäûг îëãîæ áàéíà.

8. Колумбад-цахилгааны үнэөндөр байгаа нь,Мексикийн Пемескид-хуучин технологи нь сөргөөр нөлөөлж байгаа бол,Венесуэлд байгалийн хий их ба цахилгааны үнийн хөнгөлөлт их зэрэг нь таатай орчинг бүрдүүлж байна.

9. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлсийн шилжилт • Нөөцийн шилжилтийн үр дүнд сул хөгжилтэй бүсүүд өсөлтийн хурдац их байж харин өндөр хөгжилтэй бүсүүдийн хурдац бага байна гэж үзсэн. Эдийн засгийн өсөлтийн шинэ сонгодог онолын урсгалуудад эдийн засгийн хөгжлийн түвшин ижил түвшинд хүрэхэд зах зээлийг төгс өрсөлдөөнтэй байна гэж үзээд үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс хаана өндөр үнэлэгдэж байна тийшээ шилжинэ гэж үзсэн. / Д.Рикардо, Хекшере-Олин, Хекшере-Олина–Самуэльсона, Солоу и Свана, Мэнкью–Ромер–Уэйла, Барро, Сала и Мартин

10. 3. Èííîâàö áà ºðñºëäºõ чàäâàð. • Үíäýñòíèé ºðñºëäºõ чàäâàð, àðä ò¿ìíèé àæ àìüäðàëûí ò¿âøèíã äýýøë¿¿ëýõýä øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, ïðîöåññ, ìåíåæìåíòèéí àðãà áàðèëûí èííîâàö çàéëøã¿é õýðýãòýé. ¯íäýñíèé èííîвàöûí чàäàâõè ãýäýã íü èííîâàöûí òåõíîëîãèéí óðñãàëûã áèé áîëãîí óäààí õóãàöààíä àðèëæààëàõ òóõàéí îðíû чàäàâõè ìºí. • Òóõàéí ¿íäýñòíèé èííîâàöûí чàäàâõè íü ò¿¿íèé ýðäýìòýä, èíæåíåð¿¿äèéí àæëûí ýðчèì, îþóíû ºìчèéí õàìãààëàëòûí ò¿âøèí, êëàñòåðûí ã¿íçãèéðýë çýðýã ìèêðî ýäèéí çàñãèéí îðчèíä ã¿í ñóóðèëñàí áàéäàã. Ò¿¿íèé çýðýãöýý õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä, áàéãàëü îðчíû чàíàðûã ñàéæðóëàõ çýðýã íèéãìèéí òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä èííîâàö чóõàë ¿¿ðýãòýé.

11. Компанийн өðñºëäºõ äàâóó òàë • êîìïàíóóäûí õóâüä èííîâàöûí áàéðøèë îíöãîé чóõàë íºëººòýé áàéõ áºãººä òýð íü èííîâàöûí ìåíåæìåíòèéí ºðãºí õ¿ðýý á¿õèé øèíý ¿¿ðã¿¿äèéã áèé áîëãîäîã. Òóõàéëáàë судалгаа, хөгжлийн байгууллагуудын áàéðøèë, áóñàä áàéãóóëëàãóóäòàé õàðèëöàõ ìåíåæìåíòèéã ñîíãîõäîî ò¿¿íèé çàðäàë, òàòâàð, òàòààñ áîëîí ýðäýìòýä, èíæåíåð¿¿äèéí öàëèí õºëñíèé èõ áàãûã õàðãàëçàí ¿çýõèéí îðîíä þóíû ºìíº èííîâàöûí õàìãèéí èõ чàäàâõòàé áàéðøèëä õºðºí㺠îðóóëàõ õýðýãòýé. • ªìч ýçýìøëèéí òàëààðõè ìýäýýëëèéí óðñãàë, îðîí íóòãèéí áàéãóóëëàãà, êîìïàíóóäòàé òîãòîîñîí äàâóó ýðõèéí òóñãàé õàðèëöààíä ¿íäýñëýãäñýí áàéðøëûí äàâóó áàéäàë íü áóñäàä ¿ë ã¿éöýãäýõ ºðñºëäºõ äàâóó òàë áîëíî.

12. Хаана өрсөлдөхөө сонгох

13. Өрсөлдөгчийн үйл ажиллагааны танилцуулга ба өрсөлдөгч, зардал, хэрэглэгчийн судалгааг нэгтгэх нь Ямар үйлдэл өрсөлдөгчийн хамгийн хүчтэй бөгөөд аюултай хариу үйлдэл барихад хүргэх вэ?

14. 4. Байгалийн өгөөжийн нөлөө ба өрсөлдөх чадвар. • “ͺºöèéí õàðààë” (resource curse) : óëàìæëàëò ¿íäýñëýë áîë ¿íýä õ¿ðýõ íººöèéã àøèãëàõ ÿâäàë íü õºãæèë öýöýãëýëòýä ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîé ãýæ ¿çýæ áàéñàí Ãîëëàíä ºâчèí þì. Бàéãàëèéí íººöèéí ýêñïîðòûí îðëîãî íü âàëþòûí õàíøíû áîäèò õ¿¿ã íýìýãä¿¿ëýõýä õ¿ðãýæ, òýð íü óëìààð ¿éëäâýðëýëèéí õ¿чèí ç¿éë¿¿äèéã á¿òýýìæèéí ºñºëòèéí óäààí õóãàöààíû чàäàâõèéã áóóðóóëàõ ãàíçãûí íàéìàà ìýò îðîí íóòãèéí ¿éë àæèëëàãààíä îðóóëäàã áàéíà. • Бàéãóóëëàãóóäûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãò áàéíà. Òóõàéëáàë, áàéãàëèéí íººöèéí áàÿëàã áàéäàë íü óëñ òºðèéí èíñòèòóö, ýäèéí çàñãèéí áîäëîãûí чàíàðò ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ, ÿâààíäàà ºðñºëäºõ чàäâàðûã ìóóòãàäàã áàéíà. • Тухайн орны газар зүйн байршил бол баялагт гаднаас нөлөөлөх өөр нэг өгөөж. Жишээлбэл том зах зээлд ойр байх явдал нь гадаад худалдааны үр ашигт эерэгээр нөлөөлнө. • Дээрхийн нэгэн адил тухайн орны газар нутгийн хэмжээ, хүн амын тоо нь хөгжил цэцэглэлтэд нөлөөлдөг гэж олон хүмүүс үздэг. Жишээлбэл, жижиг орон гадаад худалдаанд нээлттэй байх нь түүний хөгжилд том орноос илүү нөлөөтэй гэж зарим эрдэмтэд тооцсон байдаг.

15. Ì.Ïîðòåðèéí ºðñºë人íèéøèíýçàãâàð • Кîìïàíóóäàä ºðñºëäºõ чàäâàðòàé áîëîõ øèíý ¿¿ðýã • Бèçíåñ, Çàñãèéí ãàçàð, îðîí íóòãèéí áóñàä áàéãóóëëàãóóäûí õîîðîíäûí õàðèëöààíû øèíý õýëáýð, • Çàñãèéí ãàçðûí áîäëîãûí òóõàé ñýòãýõ á¿õýë á¿òýí øèíý àðãà çàì øààðäëàãàòàé áàéãààã íîòëîí õàðóóëæ áàéíà.

16. 5. Íèéãìèéí àñóóäàë áà ºðñºëäºõ чàäâàð. • Ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, íèéãìèéí áîäëîãî Êàïèòàëèñò ñèñòåìèéí äóòàãäëààñ øàëòãààëàí ýäãýýð õî¸ð ñàëáàðûã õîîðîíäîî çºðчèëòýé ãýæ îëîí õ¿ì¿¿ñ ¿çäýã. • Ãýâч êàïèòàëèçì áîëîí íèéãìèéí ýðýëò õýðýãöýýíèé õîîðîíä ºâëºãäñºí çºðчèë áàéõã¿é. Á¿òýýëч, ºñºí íýìýãäýæ áóé ýäèéí çàñàã õ¿ì¿¿ñèéíõýý óð чàäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, øèíý êîìïàíóóäûã ºñãºõ, àæèëëàæ, àìüäðàõ íàéäâàðòàé íºõö뺺ð õàíãàõûã øààðääàã. Òèéì óчðààñ ýäèéí çàñàã, ºðñºëäºõ чàäâàð, íèéãìèéí áîäëîãûã õ¿í àðäûíõàà ñàéí ñàéõàí àæ àìüäðàëûí òºëºº æèíõýí äýâøèë ãàðãàõàä чèãë¿¿ëýí õîîðîíä íü èíòåãðàöчëàõ õýðýãòýé.

17. 6. Ýêîëîãè áà ºðñºëäºõ чàäâàð. • ªðñºëäºõ чàäàâõè, áàéãàëü îðчèí õî¸ð áèå áèåíýý õàðèëöàí íºõºõ óчðààñ àëü íýãèéã íü ¿ã¿éñãýæ áîëîõã¿é. Бàéãàëь îðчíû чàíãà ñòàíäàðò íü êîìïàíóóäûã íººöºº èë¿¿ á¿òýýìæòýé àøèãëàõàä чèãë¿¿ëæ áàéãààãààñ ºðñºëäºõ чàäâàðûã íü íýìýãä¿¿ëнэ. • Áàéãàëü îðчíû áîëîí íèéãìèéí õºãæëèéí àñóóäëóóäûã øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëчèëãýý, øèíý òåõíîëîãè, çàõ çýýëèéí øèíý áîëîìæèéí íýã ýõ ñóðâàëæ ãýæ îéëãîõ ÿâäàë óëàì á¿ð èõñýæ áàéíà. • Áàéãàëü îðчíîî õàìãààëàõ ÿâäàë êîìïàíóóäààñ íººöèéí á¿òýýìæýý äýýøë¿¿ëýõ èííîâàöûã øààðäàæ áàéдаг íü ãëîáàë ºðñºë人íèé øèíý øààðäëàãàòàé чóõàìõ¿¿ íèéöýæ áàéãàà þì. • áàéãàëü îðчèí, íººöèéí á¿òýýìæ, èííîâàö, ºðñºëäºõ чàäâàðûã õîîðîíä õîëáîñîí ýäèéí çàñãèéí ñóóðü үзэл баримтлалыг áèé áîëãîõ öàã áîëæýý.

18. Àæ ¿éëäâýðèéí ýêîëîãè íü ¿éëäâýðèéíõýý íººöèéí á¿òýýìæ, ºðñºëäºõ чàäâàðàà ñàéæðóóëàõûã çîðüæ áóé êîìïàíóóäàä èõýâчëàí аøèãòàé. • Кîìïàíóóäàä ¿éëäâýðëýëèéí ïðîöåññòîî áîëîí íèéë¿¿ëýëòèéí äýýðýýñ äîîøõè ãèíæèí õîëáîîñîíä íýìýãäñýí ºðòãèéã áèé áîëãîõ, çàðäëûã áóóðóóëàõ àðãà çàì îëîõ ÿâäëûã äýìæäýг. Ãýõäýý àæ ¿éëäâýðèéí ýêîëîãèéí àøèã, çàðäëûã çºâõºí òóõàéí êîìïàíèé ò¿âøíèé ºðñºëäºõ äàâóó áàéäëûí òîîöîîíä õàìààðóóëæ áîëîõã¿é íü îéëãîìæòîé. Æèøýýëáýë, áàéãàëü îðчíûã áîõèðäóóëæ áóé êîìïàíè çàðäëûí õóâüä áóñàä êîìïàíààñ äàâóóòàé áàéæ áîëîõ áîëîâч ò¿¿íèé öààíà áàéãàëü îðчèí, íèéãýì ÿàæ õîõèðч áàéãààã òîîöäîãã¿éãýýñ ãàäíà ÿâààíäàà íýð õ¿íä íü óíàñíààð ÿìàð õîõèðîë ººðºº àìñàõûã ч òîîöäîãã¿é. • Аæ ¿éëäâýðèéí ýêîëîãè íü ìàòåðèàë, ýðчèì õ¿чíèé óðñãàëä ãîë àíõààðëàà õàíäóóëæ áàéãààãààñ íèéò íèéãìèéí õ¿ðýýí äýõ ºðñºëäºõ чàäàâõèä íºëººëºõ áóñàä õ¿чèí ç¿éë¿¿äèéã îíîâчòîé áàéäëààð òîîöîæ чàääàãã¿é.

19. - Michael E. Porter and Claas van der Linde, “Green and Competitive: Ending the Stalemate”, Harvard • Business Review, September-October 1995 • - Àëëåí Õàììîíä “Áàéãàëü îðчèí ºðñºë人íèé äàâóó òàëûí íýã ýõ ñóðâàëæ áîëîõ íü” • - Daniel C. Esty and Michael E. Porter, "Industrial Ecology and Competitiveness: Strategic Implications for the Firm", Journal of Industrial Ecology 2, no. 1, 1998.