GÜNÜMÜZ TÜRKİYE’SİNDE KADIN İSTİHDAMININ DURUMU VE BAZI ÖNERİLER

1. GÜNÜMÜZ TÜRKİYE’SİNDE KADIN İSTİHDAMININ DURUMU VE BAZI ÖNERİLER GÜLAY TOKSÖZ

2. İşgücü piyasasında gelişmeler • Türkiye’de kadınların istihdama katılımı çok sınırlı • AB-25’de erkeklerin istihdam oranı %71, Türkiye’de %68 • AB-25’de kadınların istihdam oranı %56, Türkiye’de %24 • Türkiye’de işgücü arzı yüksek, işgücü talebi düşük • Tarımda istihdam azalıyor, kadınlar işgücü dışında kalıyor • Erkekler kentte hizmetler, sanayi ve inşaatta enformel işlerde çalışıyor • İstihdamsız büyüme: kadınlar için istihdamsız büyüme

3. Kadın işgücü arzı ve talebinde sorunlar • Kadınların işgücü dışında kalmasında cinsiyete dayalı işbölümü ve ataerkil zihniyet yapıları etkili • Kadınlar erkeklerin 6 katı süreyi günlük ev ve bakım işlerine harcıyor • Çocuk, hasta ve yaşlı bakımında kamusal hizmetler çok yetersiz • Kadın işgücü arzı kısıtlanıyor • Kadın işgücüne talep düşük • Mevcut işlerin koşulları elverişsiz

4. İşgücünün özellikleri • Nüfusun genel eğitim düzeyi düşük, kız çocukların okullaşma oranları erkeklerin gerisinde • İşgücüne katılma oranı kadınlarda %25, kırda %33, kentte %20 • Kentli kadın işgücünün eğitim düzeyi erkeklerden yüksek, kadınların %55’i, erkeklerin %40’ı lise ve üzeri eğitim görmüş • Lise ve dengi meslek okulu mezunu kadınların işgücüne katılım oranı %31, erkeklerin %74 • “Uygun” işlerin olmaması kadın istihdamını engelliyor

5. İstihdama ilişkin bilgiler (1995-2006) • İstihdam kadınlarda 166.000 kişi gerilemiş, erkeklerde 1.585.000 kişi artmış • Kadın istihdamı tarımda 1.439.000 kişi azalmış, tarım dışında 1.274.000 kişi artmış • Erkek istihdamı tarımda 1.678.000 kişi azalmış, tarım dışında 3.263.000 kişi artmış • İşgücüne dahil olmayan kadın 5.1 milyon, erkek 2.8 milyon kişi artmış • İşgücü dışında kalan kadın 19.6 milyon, erkek 7.3 milyon kişi • Kadınların %65’i ev işleriyle meşgul, %8 eğitimde, %3 emekli • Erkeklerin %28’i eğitimde, %34 emekli

6. İstihdama ilişkin bilgiler • 2006’da istihdamdaki 5.8 milyon kadının • %49’u tarımda, %15’i sanayide, %36’sı hizmetlerde • İstihdamdaki 16.5 milyon erkeğin %20’si tarımda, %29’u sanayide,%51’i hizmetlerde

9. İşteki durum • Kadınlarda ücretli ve yevmiyeli %47, ücretsiz aile işçisi %39, kendi hesabına çalışan %13, işveren %1 • Erkeklerde ücretli ve yevmiyeli %60, ücretsiz aile işçisi %6, kendi hesabına çalışan %27, işveren %7

10. Kayıtdışı çalışma • 2006’da istihdamdaki kadınların %68’i ve erkeklerin %44’ü sosyal güvenlik kapsamı dışında • Tarımda kadınların %99’u, erkeklerin %80’i • Sanayide kadınların %47’si, erkeklerin %37’si • Ticarette kadınların %48’i, erkeklerin %43’ü • Hizmetlerde kadınların %24’ü, erkeklerin %22’si kayıtdışı

11. Kayıtdışı çalışma • Ücretli çalışan kadınların %25’i, erkeklerin %23’ü, • Kendi hesabına çalışan kadınların %90’ı, erkeklerin %61’i, • İşveren kadınların %35’i, erkeklerin %26’sı kayıtdışı çalışıyor • 2000-2006’da yeni yaratılan erkek işlerinin %61’i ve kadın işlerinin %59’u kayıtdışı işler

12. Tarım dışı açık işsizlik oranı kadınlarda %18 erkeklerde %11 • Çalışmaya hazır ancak bir iş aramayanlar ile eksik istihdamdakiler dahil edilirse gizli işsizlik oranı kadınlarda %25, erkeklerde %18 • İşgücü piyasasında ayrımcı uygulamalar: işe alım ve yükseltmelerde erkeklerin tercih edilmesi, ücret farkları

13. Kadın istihdamına ilişkin kamu politika ve programları • BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi • 1995 Pekin Deklarasyonu, Eylem Platformu ve izleyen belgeler • ILO Sözleşmeleri • AB 1999 Amsterdam Antlaşması/Avrupa İstihdam Stratejisi -Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması -Toplumsal cinsiyetin anaakımlaştırılması -Kadınlar için özel önlemler alınması Anayasa Madde 10:”Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.”

14. Kadın istihdamına ilişkin kamu politika ve programları • Dokuzuncu Kalkınma Planında, Orta Vadeli Programda ve Yıllık Programlarda • Kadın istihdamına ilişkin kapsamlı politikalar, stratejiler, eylem planları ve somut hedefler yok • İstihdamı artırmak için esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılması ve kadın girişimciliğinin desteklenmesi öneriliyor • Kadınlara erkeklerle eşit fırsatların tanınması yerine, istikrarsız, güvencesiz , korumasız işler uygun görülüyor • Bir çok kamu kurum ve kuruluşu kadın girişimciliği destekleme faaliyetlerinde bulunuyor • Çocuk bakım hizmetleri konusunda açık hedefler yok

15. İŞKUR’un faaliyetleri • İŞKUR’un misyon ve stratejik hedefleri de toplumsal cinsiyet eşitliğini temel ilke olarak tanımlamıyor, • Kadınlar dezavantajlı gruplar arasında sayılıyor • Kadınlar kurumun eğitim ve işe yerleştirme faaliyetlerinden sınırlı yararlanıyor • Kadınlar ağırlıkla geleneksel mesleklerde eğitim görüyor • Türkiye’de işsizler için istihdam sübvansiyonları yok

16. Öneriler Anayasa 10 Madde: “Devlet, kadınların ve erkeklerin eşit haklara sahip olmasının fiili olarak gerçekleştirilmesi için (…), tüm geçici özel önlemleri almakla yükümlüdür. Bu özel önlemler eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz.” • Ulusal Kadın İstihdamı Stratejisi ÇSGB öncülüğünde sosyal taraflar ve kadın örgütlerinin katılımıyla hazırlanmalı • Yıllık eylem planlarında somut hedefler konmalı, sorumlu kuruluşlar tanımlanmalı ve izlenmeli • Parlamentoda Kadın-Erkek Eşitliği Daimi Komisyonu kurulmalı

17. Öneriler • Kadın emeğiyle ilgili düzenli ve sistemli istatistikler toplanmalı • Kadın emeği ve istihdamına ilişkin proje ve araştırmalara ilişkin envanter oluşturulmalı • Çocuk, hasta yaşlı bakımının erkeklerin eşit katılması gereken toplumsal sorumluluk olması temelinde kamusal hizmetler yaygınlaştırılmalı • Belediyeler, SHÇEK ve MEB’in okul öncesi eğitim ve bakım hizmetleri eylem planlarına bağlanmalı ve izlenmeli

18. Öneriler • Doğum sonrası Ebeveyn İzni Yasası bir an önce çıkarılmalı • Kadın istihdamını artırmak için kadınlara yönelik pozitif ayrımcılık uygulanmalı, yeni işe alınacak kadın işçiler için istihdam sübvansiyonu uygulanmalı • Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu kadın istihdamını destekleyecek şekilde düzenlenmeli • Kadın girişimcilere kamu ihalelerinde öncelik verilmeli • Küçük işletmeleri destekleyici bir yaklaşımla kayıtdışılıkla mücadele edilmeli

19. Öneriler • Geçici tarım işçilerinin çoğunlukla kadın olduğunu göz önüne alarak Tarım İş Yasası bir an önce çıkarılmalı • Ev hizmetlerinde geçici ve yevmiyeli çalışanlar yasal düzenlemeye kavuşturulmalı, kaçak çalışan göçmen kadınlar yasallaştırılmalı • İş Kanunu ayrımcılıkla mücadelede daha etkin olacak şekilde düzenlenmeli • Kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşlarında Kadın-Erkek Eşitliği Büroları kurulmalı • Sendikalar kadın üyelerinin çıkarlarını daha aktif savunmalı

20. Öneriler • MEB kız çocukların okullaşma oranlarını artırmak için destek uygulamalarını artırmalı • Mesleki ve teknik eğitimde kapsamlı bir reform sürecinde genç kızlar geleneksel mesleklerin dışında da eğitilmeli • Özel sektör, meslek kuruluşları ve STK’lar yürüttükleri meslek eğitimlerine genç kız ve kadınların katılımına özen göstermeli • İŞKUR’un temel görevleri arasına kadın istihdamının artırılmasına ilişkin bir düzenleme konulmalı • İŞKUR’un tüm faaliyetleri toplumsal cinsiyet duyarlılığı taşımalı, hizmetlerden yararlanan kadın sayısını artırmak için somut hedefler konulmalı • İşsizlik sigortası fonunda biriken kaynaklar özellikle genç kız ve kadınların mesleki eğitiminde kullanılmalı