Człowiek jako odbiorca powołania chrześcijańskiego

1. Człowiek jako odbiorca powołania chrześcijańskiego Filozoficzna refleksja nad pytaniem o to, kim jest człowiek: Wymiar cielesny Wymiar duchowy Wymiar osobowy Biblijne podstawy antropologii Zależność człowieka od Boga Stworzenie na obraz i podobieństwo Istnienie w relacji do drugiego człowieka i świata Grzech zerwaniem dialogu z Bogiem Odnowienie w Chrystusie

2. Duchowo-cielesna natura człowieka. Myśl starożytna • Człowiek jako animal rationale • Cielesny związek ze światem przyrody • Wymiar duchowy, jako możność upodabniania się do bóstwa • Arystoteles: teoria hylemorfizmu (gr. hyle- materia; morfe-forma). Ciało jest w tej teorii materią pojmowaną, jako tworzywo. Jest w swojej postaci przypadkowe, zaś duch jest formą, która nadaje materii treść, czyli jest jej aktem.

3. Jak ujawnia się wymiar materialny? • Egzystencja cielesnej struktury bytu ludzkiego: elementy biogenne, związki organiczne i strukturalne. • podmiotowe „ja” i to, co z niego wynika, czyli „moje”.

4. Jak ujawnia się wymiar duchowy? • Myślenie jako aktywność duchowa; • Wolność człowieka: • Decyzyjna • Aksjologiczna • Istnienie ludzkiej duszy.

5. Dusza i ciało w koncepcji św. Tomasza z Akwinu. • Człowiek jest duszą i ciałem; • Samoistność i substancjalność ludzkiej duszy; • Przypadłościowa natura ciała • Substancja kompletna – samodzielna i należąca do jakiegoś gatunku (człowiek); • S. niekompletna – samodzielna, lecz nie realizuje odrębności gatunkowej (dusza).

6. Osoba, jako zasada integrująca • Znaczenie pojęcia „osoba” • Maska – teatr grecki • Postać ze swym charakterem – Cyceron • Samoistny podmiot cielesno-duchowy • Człowiek – istota żyjąca w relacjach

7. Osoba jako czynnik integrujący duszę i ciało • Integruje wewnętrznie. Dla Emmanuela Mouniera († 1950): „jest panowaniem nad sobą, wyborem, kształtowaniem, zdobywaniem samej siebie (...)” • Integruje ze światem zewnętrznym. Mouniera - osobowy wymiar człowieka nawiązuje do obrazu Trójcy św., jaki człowiek nosi w sobie. „Powołanie, wcielenie, wspólnota – to trzy wymiary osoby”; • Wyraża podmiotowość człowieka.

8. Systematyzacja kategorii osoba • Osobowość psychiczna. W niej uwyraźnia się podmiotowe „ja”: • a) jako spełniacz aktów świadomości; • b) jaźń człowieka, w której ogniskują się wszystkie dynamizmy, dążenia, inklinacje; • c) całe jestestwo człowieka (z uwzględnieniem kontekstu historycznego, doświadczeń, zamierzeń, wychowania). • Osobowość etyczna. Chodzi tu o człowieka w sferze jego obowiązków i moralności. Osobowość ta może mieć dwa wymiary: • Osobowość etyczna idealna – jest to wzór osobowy, jaki się afirmuje • Osobowość etyczna realna – jest to poziom życia moralnego, jaki się prezentuje zachowaniem i w sferze wyborów • Osobowość społeczna,

9. Godność osoby stanowi normę zasadniczą zobowiązań moralnych człowieka wobec człowieka. * Godność wynika z: A - podmiotowości człowieka (świadomość i wolność; B – Zdolności do miłości (relacja do innego); C – Religijności (relacja do Boga).

10. Biblijne podstawy antropologii • Zależność ontologiczna: • Basar (por. Kpł 15, 1; 19, 28) • Nefes (por. Ps 16, 10; 1 Sm 25, 29) • Ruah (por. Hi 34, 1415)

11. Moralny wymiar godności człowieka – wolność • Zależność moralna • Człowiek i Bóg jako strony przymierza (por. Rdz 1, 26 nn); • Wolność dialogiczna • Wolność monologiczna (Por. Syr 15, 15-17)

12. Moralny wymiar godności człowieka - wolność • Współczynniki wolności: • Ujawnia się wobec wartości (godność osoby ludzkiej, jako źródło w.) (por. FR 80); • Zależność od prawdy (por. J 8,32); • Wymiary negatywny: „wolność od”, wymiar pozytywny: „wolność do” (Bezinteresowny dar z samego siebie jest drogą realizowania wolności por. KDK 24).

13. Moralny wymiar godności człowieka – odpowiedzialność moralna • Strukturalny aspekt odpowiedzialności: Wolność – świadomość – konsekwencje działania Arystoteles; Św. Tomasz z Akwinu; • Kant Hume i J.S. Mill William James 2. Osobowy aspekt odpowiedzialności - kształtowanie postawy moralnej; - Odpowiedzialność integralna; - Odpowiedzialność jako odpowiedź na powołanie Boże.

14. Moralny wymiar godności człowieka – podobieństwo do Osób Boskich • Człowiek obrazem Boga: • Ojca (obdarzanie życiem; gotowość do ofiarowania siebie; umiejętność przebaczania) • Syna (umiejętność przyjmowania darów w duchu odpowiedzialności) • Ducha Świętego (jednoczenie, budowanie więzi ponad podziałami).

15. Człowiek w relacji do drugiego człowieka • Wymiar stwórczy – uwidoczniony w stworzeniu Adama i Ewy; • Wymiar zbawczy – Bóg zbawia człowieka we wspólnocie.

16. Człowiek w relacji do świata • Współpraca człowieka z Bogiem: • opus creationis; • opus distinctionis; • opus ornatus. Cel: • wezwanie, by „współdziałać w doskonaleniu rzeczy stworzonych przez Boga” (KDK 67). • doskonalenie samego człowieka (por. KDK 53).

17. Grzech - zerwaniem dialogu Bogiem • Teonomia versus autonomia; • Nieposłuszeństwo’ jako wymiar pierworodny grzechu człowieka. Oznacza odepchnięcie tego źródła, aby samemu stać się autonomicznym i wyłącznym źródłem stanowienia o tym, co jest dobre i złe (DV 35). • Konsekwencje grzechu: • wewnętrzna dezintegracja – intelekt-wola i ciało-duch; • Zerwanie stanu bliskości i ufnej zażyłości z Bogiem; • skłonność do zawłaszczania świata.

18. Odnowienie w Chrystusie • Przywrócenie stanu synostwa w odniesieniu do Boga („Tak więc my wszyscy z odsłoniętą twarzą wpatrujemy się w jasność Pańską jakby w zwierciadle, przemieniając się w Jego wyobrażenie z jasności w jasność, jakby przez Pana  jako Duch” (2 Kor 3, 18). • Uzdrowienie wewnętrznej integracji • Ciało Chrystusa zostało podporządkowane mocy Ducha i staje się ciałem chwalebnym (por. Flp 3, 21), „ciałem duchowym” (1 Kor 15, 44). • Podobnie też uzdrowiony i przekształcony został umysł (Rz 12, 2; Ef 4, 23); „potrafi wydawać sądy (Rz 14, 5) w świetle Ducha Świętego, wyrażając rozumnie odczucie Jego obecności w sobie: czyż w rzeczywistości nie jest to duch samego Chrystusa (1 Kor 2, 16)”.

19. Odnowienie w Chrystusie • Założony przez Chrystusa Kościół jest w zamyśle wspólnotą przywróconej jedności (Ef 2, 15-18). Jedność ta dokonuje się przez sakramentalno-moralne kształtowanie życia chrześcijanina. Stąd możemy mówić o sakramentalno-eklezjalnym charakterze moralności chrześcijańskiej. • Uzdrowione zostało nastawienie człowieka wobec świata, w którym znika obcość wobec człowieka, a zostaje odkryty jego wymiar zbawczy. Człowiek jest w nim powołany do szukania zbawienia całego stworzenia, by został on poddany Chrystusowi (1Kor 15, 26-28).

20. Człowiek jako odbiorca powołania chrześcijańskiego • Wymiar ontologiczny – żyć według godności duchowo-cielesnej; • Wymiar moralny – realizować w duchu wolności podobieństwo do Boga; • Ludzka natura naznaczona grzechem; • Dzieło zbawienia, jako nowe stworzenie człowieka w Chrystusie.