Sami Hasani, K ryesues i D FTRR , ZRRU K, Prishtinë 14-15 Maj 2013

1. A e Kuptojmë Realisht Menaxhimin e Aseteve, Rezervën Kapitale dhe Ndikimi i Tyre në Kosto Sami Hasani, Kryesues i DFTRR, ZRRUK, Prishtinë 14-15 Maj 2013

2. 2. Themelimi i ZRRUK-ut • ZRRUK është themeluar si institucion i pavarur, për rregullimin e veprimtarive shërbyese në pronësi shoqërore dhe publike të ujësjellësve, kanalizimit dhe mbeturinave të ngurta komunale, Nëntor 2004. • Në Kosovë, shërbimi publik i ujit funksionin në sistemin e shërbimit regjional të ujit. • Kompanitë janë themeluar rreth një qendre ma të madhe urbane. • Shërbimet e furnizimit me ujë dhe kanalizim realizohen nga 7 kompani regjionale dhe një nacionale. • Këto kompani ofrojnë ujë me pakicë dhe shumicë të trajtuar, ndërsa një nga to ofron ujë të pa trajtuar me shumicë. • Numri i konsumatorëve të shërbyer ca. 270,000.

3. 3. Fushëveprimi i ZRRUK-ut • Fushë veprimi i rregullimit ekonomik të shërbimeve publike të ujit në Kosovë, nënkupton; • Nxjerrjen e akteve nën ligjore për funksionim të shërbimit, • Furnizimin me ujë me pakicë dhe shumicë, • Grumbullimin, trajtimin dhe largimin e ujërave të zeza, • Përcaktimin e standardeve minimale të shërbimit • Përcaktimin e tarifave, • Definimin e statusit të konsumatorit, • Licencimin e operatorëve • Vendim marrje të pavarura • Vet financimi nga taksat e operatorëve të licencuar

4. 4. A Kuptohet Realisht Menaxhimi Aseteve në KRU`t e KosovësI • Nga përvoja e jonë dhe gjendja ekzistuese në kompanitë e tonë, mund të thuhet se koncepti i Menaxhimit të Aseteve është pranuar. • Por, a është duke u punuar në këtë drejtim? • Pak ! • Kemi vetëm hapa fillestarë, pasi që, vlerësimet për investime kapitale akoma janë; • Ad-hoc, në shumicën e rasteve, • Kur shfaqen nevojat urgjente, • Kur ka dështime në sistemet e shërbimeve, • Kur prioritete e investimeve ndërlidhen me kërkesat e donatorëve etj.

5. 5. A Kuptohet Realisht Menaxhimi Aseteve në KRU`t e Kosovës II • Koncepti i menaxhimit të mirë të asetve në kompanitë tonë është i pranuar, për faktin se në disa nga to punohet për ta funksionalizuar sistemin e GIS`it. • Këtë po e përmendim pasi sistemi i GIS`i po gjen mbështetje menaxheriale dhe po punohet në atë drejtim. • Ne nuk jemi të kënaqur me; • vendosmërinë e menaxhmentve për të punuar në këtë drejtim, • përzgjedhjet e kuadrove, • shpejtësinë e punës për të realizuar një menanxhim të mirë të e aseteve. • Po bëjmë shtytje për veprime ma të vendosura dhe me të shpejta.

6. 6. A Kuptohet Realisht Menaxhimi Aseteve në KRU`t e KosovësIII • Ndërlidhja e të kuptuarit të menaxhimit të aseteve nënkupton niveli të mirë të shërbimeve me kosto efektive. • Sikurse edhe; • inventarizim të plotë të aseteve, ku dhe në ç`far gjendje janë, • vlerësim i nivelit aktual dhe të ardhshëm të shërbimeve të pritshme, • identifikimi i aseteve kritike, • kostoja e jetëgjatësisë së plotë të tyre, • strategjia afatgjate financimit. • Për ti shtytë kompanitë në drejtim të menaxhimit të mirë të aseteve, rregullatori dhe kompanitë kanë pas dy herë mbështetje institucionale afat shkurta me fonde të BE`s, dhe atë gjatë vitit; 2008 dhe 2011. • Kemi udhëzime dhe dokumente te shkruara se si me iu qasë menaxhimit të aseteve. • Kompanitë aktualisht kanë regjistra të aseteve për qëllime të kontabilitetit, të cilat nuk janë të inventarizuara sipas PMA.

7. 7. Pengesat për veprime ma tëshpejta dhe më të vendosura për MA • Pengesat për veprime ma të shpejta dhe ma të vendosura te menaxhmentëve të kompanive janë; • ndërrimet e shpeshta kuadrovike në kompani, • s`ka masa të mjaftueshme stimuluese për menaxhmentët ekzekutive • nuk ka vendim të prera menaxherial për këtë. • mungesa e mjeteve financiare e cila është e ndërlidhur me; . shkallën e ulët të inkasimit nga faturimi, për vitin 2012 inkasimit ka qenë vetëm 68.3% .humbjet larta të ujit gjatëvitit 2012 – 58%

8. 8. Mbështetja e Rregullatorit për Menaxhim ma të mirë të aseteve • Në mungesë të dhënave të besueshme për MA dhe vlerën e sakët të tyre, ZRRUK ka marr vendim që për çdo vit tarifat e shërbimeve të ujit të ngarkohen me 10% BRRA (ujë + ujërat e zeza). • Ndërsa niveli minimal i ngritjes së të tarifave 2012-2014 për mbështetje të investimeve kapitale është 14% (4% për ujë dhe 10% për ujëra të zeza për të ngrit vlerën e aseteve dhe fituar besimin e investitorëve). • Projeksionet e tarifave të përcaktuara gjatë viteve 2009-2011 nuk janë realizuar as për së afërmi. • Me këtë synojmë ta ngrisim vlerën fizike të aseteve nëpër kompani vit pas viti. • Kjo nuk po arrihet dhe kemi vështirësi me e arrit këtë qëllim.

9. 9. Rezerva kapitale • Me aktet rregullative, kompanive të shërbimeve të ujit në Kosovë nuk u lejohen krijimi i rezervës kapitale. • Por u lejohen mjete të mjaftueshme financiare për ti mbuluarkostot e tyre operative dhe ato të investimeve kapitale (riparime, zëvendësime dhe zgjerim të bazës së aseteve. • Pasi kompanitë nuk po i realizojnë investimet e planifikuara kapitale të mbuluara me tarifa, ato një pjesë të shumave të tilla po e përdorin si rezerve kapitale. • Disa kompani rezerven kapitale e kanë ma të lartë e disa dukshëm ma të ulët. • Këtë po e identifikojmë nga pasqyrat financiare të viteve të përmbyllura.

10. 10. Ndikimi i kostove në tarifa 2012-2014 • Nga fundi i vitit2008, ZRRUK përcakton tarifa 3 vjeçare, dhe atë; • . të parat 2009-2011, dhe . të dytat 2012-2014). • Tarifat e këtyre proceseve rregullatorë mbulojnë kostot e; • Plota operative, dhe atë të • Investimeve kapitale të aprovuara për realizim. • Për të ruajt dhe përmirësuar efiqinecen e aseteve infrastrukturore gjatë procesit tariforë 2012-2014, ZRRUK ka aprovuar projekte të investimeve kapitale të cilat në raporti me kostot e përgjithshme të aprovuar për ngarkesë të tarifave janë, nga; 6.33% - 42.48% (varësisht nga nevojat dhe mundësit e realizimit të investimeve).

11. 11. Ndikimi i kostove në tarifa 2012-2014 • Në nivel të sektorit kemi lejuar shumën e kostove të investimeve kapitale në lartësi prej 22.72% të totalit e kostove të aprovuara. • Tarifat janë ngarkuar edhe me; • Shkallen e zhvlerësimit të aseteve jo-infrastrukturore, dhe • Me normën vjetore të kthimit në kapitale prej 5.3%, dhe • Si kosto e veçantë është përcaktuar edhe taksa e kyçjes ne rrjetin e shërbimeve

12. Faleminderit për vëmendje!