Reeks C DECOR

1. Reeks CDECOR

2. DUURZAAM- HEID

3. Wat is duurzaamheid? C1-3 | REcoEP | Decor Duurzaamheid Economisch Sociaal & Menselijk Ecologisch

4. De capaciteit van de aarde is eindig C1-4 | REcoEP | Decor Bron: Rockström et al., Nature, 461, 2009

5. We verbruiken te veel grondstoffen C1-5 | REcoEP | Decor

6. We produceren te veel afval C1-6 | REcoEP | Decor • Productieafvalvan: • 1 tandenborstel: 1,5 kg • 1 gsm: 75 kg • 1 laptop: 1.500 kg • 1 gouden ring: 2.000 kg • Cijfers: Departement LNE

7. Vicieuse cirkel C1-7 | REcoEP | Decor massaproductie natuur& afval bevolkingsgroei consumptie& ruimte grondstoffen& ontginning energie

8. THEATER-DECOR

9. Wat is een goed decor? C2-9 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Verschillende standaarden Voor de acteur? Voor de ontwerper? Voor de toeschouwer? c c In het JellyfishTheatrewaren zowel gebouw als decors volledige vervardigd uit recupmateriaal.

10. Specifieke parameters C2-10 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Technische en artistieke kwaliteit Technischekwaliteit Artistiekekwaliteit c Tijdsdruk Elk project is anderselke opdracht is uniek Mobiliteit Artistiekeervaring Duurzame kwaliteit: Maakt deel uit van het volledige proces. c

11. Een gesloten productiecyclus? C2-11 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Voorstelling& repetitie concept transport ontwerp constructie nazorg concept Voorstelling& repetitie concept transport ontwerp ontwerp constructie

12. Een lege scene? C2-12 | REcoEP | Decor | Theaterdecor

13. Er zijn geen “standaard” oplossingen C2-13 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Er zijn enkel oplossingen op maat Wat wil je doen? Welke zijn de duurzaamheids- doelstellingen? Hoe kunnen de doelstellingen in het hele productieproces geïntegreerd worden? c c Bij Rosasmaakt duurzaamheid deel uit van het artistieke proces.

14. Duurzame keuzes maken C2-14 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Niet elke actie heeft een meetbaar resultaat. Welke materialen, toestellen en activiteiten hebben de grootste impact? Welke duurzaamheidsacties maken het grootste verschil? De ene oplossing kan een negatief effect op een ander aspect hebben. Gezond verstand Duurzaamheid is vooral een kwestie van gezond verstand. Meten is weten Meet en vergelijk jouwenergie- en materiaalverbruik. Ken je stiel Jij bent de expert! c 3 vuistregels c

15. Meten en acties bepalen C2-15 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Impact vermijden Ik hak geen bomen om. Impact beperken Ik gebruik dezelfde bomen voor zoveel mogelijk voorstellingen. Gevolgen beperken Ik recycleer het afval en de bomen na de voorstelling Gevolgen compenseren Ik plant voor elke omgehakte boom een nieuwe boom. IMPACT: Hoe groot is de impact? FREQUENTIE: Hoe vaak komt het voor? BLOOTSTELLING: Hoe lang komt het voor? Grootte van het risico

16. Doelstellingen integreren C2-16 | REcoEP | Decor | Theaterdecor • Technische keuzes: • Materialen • Energie • Diensten/transport concept ontwerp constructie voorstelling & repetitie transport nazorg • Werkmethodes: • Onderhoud • Gebruik & levensduur • Recyclage & hergebruik • Planning & organisatie

17. Prioriteiten en acties bepalen C2-17 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Impact vermijden Ik hak geen bomen om. Impact beperken Ik gebruik dezelfde bomen voor zoveel mogelijk voorstellingen. Gevolgen beperken Ik recycleer het afval en de bomen na de voorstelling Gevolgen compenseren Ik plant voor elke omgehakte boom een nieuwe boom. Wat loont de moeite? Welke acties maken het grootste verschil? Welke acties zijn realistisch? Welke onderdelen en activiteiten hebben en aanzienlijke en meetbare impact? Wie is waarvoor verantwoordelijk? c

18. Evalueren en bijsturen C2-18 | REcoEP | Decor | Theaterdecor CO2LCAVoetafdruk… Oorzakenvermijden Oorzakenbeperken Gevolgenbeperken Gevolgencompenseren Impact in kaart brengen& evalueren Prioriteren Keuzes maken& plannen Kans x Gevolg x Blootselling= Risico

19. Tools C2-19 | REcoEP | Decor | Theaterdecor Advies-tools Praktische tips voor materialen, hulpmiddelen, en werkwijzen. Analyse-tools Bereken de ecologische impact van jouw productie, CO2-emissies, etc… www.jongesla.be www.IG-tools.com CO2-calculatorJonge Sla

20. VAN CONCEPT TOT ONTWERP

21. Dilemma C2-21 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp “Ik heb daar geen tijd voor” Weegt het resultaat op tegen de hogere tijdsbesteding? Duurzaam resultaat wordt beïnvloed door verschillende aspecten. Duurzaamheid is een kwestie van prioriteiten: Wat loont de moeite, wat is realistisch? Welke onderdelen en activiteiten hebben en aanzienlijke en meet-bare impact? Wie is waarvoor verantwoordelijk?

22. Concept C2-22 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp • Duurzame doelstellingenbepalen. • Een duurzame voorstelling is: • Een zo klein mogelijke ecolo-gische voetafdruk achterlaten • Geen afval produceren • Het gebruik van niet-hernieuw-bare energiebronnen beperken • De CO2-uitstoot beperken De voorstelling “Tegen de Lamp” (2009) had als doelstelling om een minimale ecologische voetafdruk te hebben in combinatie met een maximale impact op het publiek. Kijk op www.jongesla.be voor meer praktijkvoorbeelden. Steven Vromman in “Tegen de Lamp”foto: Cera Foundation

23. Ontwerp C2-23 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp Omzetten van de doelstellingen in een concreet ontwerp: Eco-design: duurzaam ontwerp: Zo veel mogelijk realiseren met zo weinig mogelijk materialen en afval. Gezond verstand Duurzaamheid is vooral een kwestie van gezond verstand. Ontwerpen voor hergebruik Hoe kunnen we meer hergebruiken om minder materialen te verbruiken? Impact beperken Materiaalgebruik, transport, menselijke middelen, energie, nazorg & afvalverwerking… Kijk op www.ecodesignlink.be voor meer informatie over eco-design. 3 vuistregels

24. Gezond verstand C2-24 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp Wat is artistiek en technisch essentieel? Hoeveel van je decor is zichtbaar voor het publiek? Wat is de grootte en het gewicht van het decor? Hoe, hoe vaak en hoe ver wordt het getransporteerd? Kan je met minder materialen werken, of met dezelfde materialen meer doen? Hoe zit het met de zichtlijnen? Wat je niet kan zien, hoef je ook niet te bouwen. Een kleiner en lichter decor betekent minder transport, dus minder vervuiling. En het is goedkoper. Waar kan het minder?

25. Ontwerpen voor hergebruik C2-25 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp Demonteerbaarheid in verschillende elementen die elk apart herbruikbaar zijn. Hanteerbaarheid van de elementen zodat zij makkelijk opgeslagen kunnen worden. Slijtvastheid van de elemen-ten zodat ze lang meegaan. Apart bruikbare stukken of standaardmaten maken de decors makkelijk herbruikbaar. Beperk de grootte en het gewicht van elk van de elementen. Kies voor slijtvaste materialen en constructiemethodes die de materialen niet beschadigen. Het decor voor Tegen de Lamp wascompact en in een bestelwagen vervoerd kon worden.

26. Impact beperken C2-26 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp Wees een expert: ga op zoek naar duurzamematerialen en producten. Beperk de hoeveelheid afval vóór, tijdens, en na de constructie van het decor. Gebruik doelmatige,duurzame en energiezuinige werkmethodes. Lokale en duurzame materialen; ecolabels; beperk verpakkings-materiaal en transport. Plan je materiaalgebruik, gebruik tweedehandsmateriaal en standaardmaten, beperk afval. Een eeuwenoude truc: licht en machines uit als je ze niet nodig hebt. Voor het decor voor Tegen de Lamp werd ecologisch plastic uit maïszetmeel gebruikt. Een overzicht van onderzoeks-centra voor materialen vind je op het einde van deze cursus

27. Praktische & artistieke keuzes C2-27 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp Een houten decor wordt max. 8m breed en 5m hoog. De standaardafmetingen voor hout zijn 1,22 x 2,44 meter. ofwel is er materiaaloverschot:0,54m of 1,76m in de breedte 1,10m of 2,32m in de hoogte. ofwel worden de afmetingen aangepast: 7,32 x 4,88 meter. Praktische overweging Ontwerpen voor hergebruik. Werken met standaardmaten. Artistieke overweging De grootte van decors wordt bepaald door standaardmaten.

28. Dilemma C2-28 | REcoEP | Decor | Van concept tot ontwerp “Duurzaamheid is te duur”. Weegt de investering op tegen het ecologische resultaat? Onmiddellijk meetbare resultaten: bv. energiefactuur. Lange-termijn resultaten: minder materiaalaankoop door langere levensduur & herbruik. Duurzame investeringen kunnen ook verminderd of terugverdiend worden door: doorverkoop van materialen. collectieve aankoop met andere organisaties en projecten. afschrijving over meerdere projecten. prijs van opslag?

29. MATERIAAL-KEUZE

30. Materiaaleigenschappen C3-30 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze • Technische eigenschappen • Bv. sterkte, gewicht, buigkracht, vochtbestendigheid… • Artistieke eigenschappen • Bv. kleur, glans, klank, textuur, mooi draperen… • Bewerkings-eigenschappen • Bv. gemakkelijk te zagen, eenvoudig te plooien… • Economische eigenschappen • Bv. kostprijs, afvalverwerking, transporteerbaarheid… • Veiligheids-eigenschappen • Bv. brandbaarheid, giftige stoffen bij verwerking…

31. Duurzame materialen C3-31 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Impact Natuurlijke en lokale materialen hebben een kleinere impact. Afval & herbruikbaarheid Wat herbruikt kan worden hoef je niet weg te gooien en veroorzaakt ook geen afval. Levensduur Als het materiaallangermee-gaat, moeter minder vaakmateriaalwordenaangekocht. Te vermijden Schaarsegrondstoffenzoalsolie-gebaseerdeproducten VluchtigeOrganischeStoffen (VOS) Formaldehyde en kunstharsen (komenvooral in houtvoor) Kunststoffenzoals PVC, en PS Zwaremetalenzoalskwik en broom (bv. in verf)

32. Hulpmiddelen C3-32 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Ecolabels Materialen met een ecolabel voldoen aan bepaalde, maar niet alle, milieunormen. Prioriteitenboom Welke invloed heeft een materi- aal op het productieproces? Recycleerbaarheid Kijk op voorhand waar kan je het materiaal kan laten recycleren. Green-washing Bron: De Morgen www.labelinfo.be www.stopgreenwash.org

33. Levenscyclus C3-33 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze

34. Keuzeparameters C3-34 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Gebruiksparameters Milieu-impact Bij vervaardiging Bij gebruik Transport & herkomst Efficiëntie Levensduur Recycleerbaarheid Herbruikbaarheid Compatibiliteit Onderhoudbaarheid Transporteerbaarheid c c c c c c c

35. Impact van materialen C3-35 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Ontginning Vervaardiging Verpakking Gebruik Afval & recyclage Levenscyclus van toestellen Directe Impact Impact bij gebruik: energie-verbruik van een spot Indirecte Impact Impact bij productie: een LED heeft nauwlijks impact bij gebruik, maar vergt wel erg veel energie bij productie. Bijproducten: ventilator voor de koeling van een spot

36. Er zijn geen “ideale” materialen C3-36 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Ik gebruik een natuurlijk maar productie-intensief materiaal. Weegt de natuurlijke oorsprong van een materiaal op tegen de vervuilende productiemethodes ervan? Elk materiaal heeft een impact, ook natuurlijke materialen. De impact hangt ook af van hoe het materiaal gebruikt wordt. Het ene materiaal kan ergens anders een negatief effect hebben: bv. meer transport nodig, bijproducten nodig… Spaanplaatpers:houtvezels, lijmen en harsen worden samengeperst

37. Hout C3-37 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Hout is een hernieuwbaar materiaal dat lokaal vervaardigd kan worden, maar: Bevat vaak schadelijke chemische stoffen en kunstharsen. Vaak geïmporteerd uit Latijns-Amerika en Zuid-Oost Azië. Hout en vooral pershout zoals spaanplaat zitten boordevol giftige stoffen, lijmen en kunstharsen. Deze komen vrij bij vervaardiging, gebruik en afvalverwerking. Is het dan nog recycleerbaar? Gebruik hout met een zo laag mogelijke emissienorm (bv. E1). Kunstencentrum STUK gebruikt voornamelijk duurzame OSB-platen.

38. Textiel C3-38 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Natuurlijk textiel is niet altijd het meest duurzame textiel: Gebruik van schadelijke stoffen: synthetische kleurstof & brandwerende producten Nodige onderhoudsproducten Katoen is een natuurlijk textiel maar de katoenteelt is erg waterverslindend. De Vaartkapoen in Brussel heeft een kostuumatelier voor tweedehands theaterkostuums. Het Aralmeer in Oezbekistan:Opgeslorpt door de de katoenindustrie

39. Transport & herkomst C3-39 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Ik gebruik een duurzaam maar geïmporteerd materiaal. Weegt de kleinere milieu-impact van het materiaal op tegen de impact van het transport ervan? Import van een alternatief materiaal is vooral nuttig wanneer het lang meegaat, en vaak herbruikt wordt. Hoe lang gaat het materiaal mee? Hoeveel “on-duurzaam” materiaal vervangt het? Wat is de grootte, manier, afstand en frequentie van het transport? De Muntschouwburg bouwt decorframes van bamboe ipv. PVC

40. Efficiëntie C3-40 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Als ik duurzame materialen gebruik heb ik er meer van nodig om hetzelfde effect te bekomen. Is het gebruik van duurzamere materialen verantwoord als men er meer van nodig heeft om hetzelfde resultaat te bekomen? De efficiëntie is afhankelijk van gebruik en toepassing van het materiaal Doelmatigheid: welk is het meest geschikte materiaal of product? Levensduur: hoe lang gaat het materiaal mee? Kan het herbruikt worden? Levert het een meetbaar resultaat op?

41. Verf C3-41 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Verf op waterbasis is duurzamer dan verf op oliebasis, maar: Bevat ook kunstharsen en synthetische hulpstoffen Niet-omkeerbaarproces: beperkte recycleer- en herbruikbaarheid van geverfde materialen. Gebruik ook een duurzame primer of een ondergrond die geen voor-behandeling nodig heeft. Kunstencentrum STUK gebruikt voornamelijk verf op waterbasis. Recupereer verfresten en gebruik verven van hetzelfde type en merk zodat je resten kan mengen. Gebruik bij voorkeur natuurverven.

42. Alternatieve verf C3-42 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Of maak zelf verf: Natuurverf: Natuurhars of water met natuurlijk pigment. Biologisch afbreekbaar, maar niet geschikt voor alle ondergronden. Gekleurde doeken: Overspan het materiaal met gekleurde doeken. Ondergrond en doeken zijn achteraf herbruikbaar. Je kan ook je eigen lijm maken door melk te mengen met azijn. Water Pigment Hulpstof: kalk Bindmiddel: eiwit

43. Levensduur C3-43 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Ik gebruik een zwaarder maar herbruikbaar materiaal. Weegt het zwaardere transport op tegen de voordelen van herbruikbaarheid? Wat is de impact van het transport? Wat is de grootte, manier, afstand en frequentie van het transport? Hoe lang gaat het materiaal mee? Hoeveel “on-duurzaam” materiaal vervangt het? Of is het duurzamer om op locatie een tweede constructie te bouwen?

44. Metaal C3-44 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Aluminium isrecycleerbaar Aluminium wordt vervaardigd uit bauxiet en vergt zeer veel energie. Schadelijk wanneer het in het leefmilieu terechtkomt. Zeer vervuilende ontginning. Recycleerbaar. Metaal heeft een zeer lange levensduur en is recycleerbaar, maar: Zwaar vervuilende ontginning, eindige grondstof. Zeer energieverslindende productie en transport. Het energieverbruik bepaalt 20% tot 40% van de aluminiumprijs. De Muntschouwburg laat aluminiumafval recycleren. Vuile ontginning:hetgiftige rode slib van Bauxiet-ontginning in Indonesië

45. Recycleerbaarheid C3-45 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Is het materiaal of toestel herbruibaar? Kan het intern herbruikt worden? Kan iemand anders het herbruiken? Is het materiaal of toestel recycleerbaar? Wie kan het recycleren? In welke omstandigheden? bv: geverfd hout is niet recycleerbaar Let op de materiaalcodes Materialen kunnen slechts gerecycleerd worden wanneer ze gescheiden worden opgehaald.

46. Kunststof C3-46 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Piepschuim isrecycleerbaar Kunststoffen zijn zeer licht en flexibel in gebruik, maar: Oliederivaat: schaarse grondstof. Schadelijk in het leefmilieu. Beperkte levensduur: eindigt bijna altijd als afval. Piepschuim (polistyreen) bevat olie en 57 giftige (broeikas)-gassen en drijfgassen. Voorkom loskomende ps-bolletjes in het leefmilieu. Recycleerbaar:www.receps.nl Alternatieven: karton, papier-maché, katoen, vilt, Balsahout… Terug op ons bord:dieren beschouwen kunststof-nurdles vaak als voedsel

47. Chemische producten C3-47 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Ik wil wel duurzamer werken maar er zijn onvoldoende alternatieven voorhanden. Is het wel de moeite als men uiteindelijk toch schadelijke producten moet blijven gebruiken? Voor sommige producten en materialen zijn er inderdaad geen “duurzame” alternatieven. Wat is essentieel? Brandveiligheid of duurzaamheid? Een kleur of herbruikbaarheid? Een materiaaleigenschap of recycleerbaarheid? …

48. Chemische producten C3-48 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Gevaarlijk voor mens en leefmilieu. Beperk het gebruik. Niet-omkeerbaar proces; beperkte herbruikbaarheid van materialen Zorg voor adequate opslag en ophaling van chemicaliën en behandelde materialen. Zorg ervoor dat chemische pro-ducten nooit rechtstreeks in de riool of het leefmilieu belanden. HOLZprofis momenteel de enige milieuvriendelijke brandvertrager. Let op de gevarensymbolen en volg de veiligheidsvoorschriften. Bewaar en keur de producten zoals wettelijk voorgeschreven, bv. met software zoals Chemwatch.

49. Verbruiksmaterialen C3-49 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Zoals de naam het zegt: verbruiksmaterialen… eindigenmeestal erg snel in de vuilbak. Beperk het gebruikervan; zoeknaarduurzamealternatieven. bv. Oplaadbarebatterijen… Optimaliseer de levensduur. Sorteer en recycleer het afval.

50. Tape C3-50 | REcoEP | Decor | Materiaalkeuze Tape is zeer vervuilend: niet recycleerbaar niet herbruikbaar beschadigt deondergrond doelgerichte bevestiging toestellen correct herstellen flappen, messen, en juist richten om lichtlekken op te lossen