Meldingsgedrag in de Federale Politie en de Arbeidsinspectie

1. Meldingsgedrag in de Federale Politie en de Arbeidsinspectie Dr. Kim Loyens KU Leuven Presentatie VNI op 26 februari 2013

2. Inleiding • Thema doctoraat: • Ethische besluitvorming in Federale Politie en Toezicht op de Sociale Wetten • Morele dilemma’s: • Regels volgen of buigen? • Dossier opstarten of niet? • Wat doe je als je collega in de fout gaat?

3. Onderzoeksdesign • Etnografisch onderzoek • 4 teams in 2 regio’s (groot & middelgroot): • 2 afdelingen mensenhandel en mensensmokkel van Federale Politie • 2 externe directies van TSW • Periode: tussen 30 en 38 weken per organisatie • Methoden • Observaties (ca 600 u.): bv. vergaderingen, huiszoekingen, controleacties, verhoren • Informele gesprekken: leidinggevenden en medewerkers • 17 semigestructureerde interviews: leidinggevenden, magistraten • 42 diepte-interviews: rechercheurs en sociaal controleurs • Documentenanalyse: jaarverslagen, dossiers, PV’s…

4. Theoretisch kader: ‘Code of silence’ • ‘Blue code of silence’ • Wat: onderdeel van klassieke ideeën mbt politiecultuur • Sociale isolatie: ‘us versus them’ • ‘The thin blue line’: enkel criminaliteitsbestrijding, niet preventie of COP • Loyaal zijn aan je collega’s, want je hebt elkaars hulp nodig: ‘the blue code/wall of silence’ • Vraagtekens: • Zijn deze ideeën mbt politiecultuur up-to-date? • Melden politieambtenaren nooit onethisch gedrag van collega’s? • Geldt de zwijgcode ook voor de Belgische politie? • Is de zwijgcode typisch voor de politie?  Empirische vragen die onderzocht moeten worden!!

5. Theoretisch kader: GGCT • Grid-groupculturaltheory (GGCT) • Typologie met 2 dimensies • ‘Grid’: regelgebondenheid (hoog of laag) • ‘Group’: groepsgebondenheid (hoog of laag)  4 types • Gedrag van personen wordt bepaald door hoe men zich organiseert • De vier types zijn nodig om elkaar in evenwicht te houden, want apart leiden ze tot ongewenste neveneffecten

6. Theoretisch kader: GGCT GROUP

7. Theoretisch kader: GGCT • Waarom is GGCT nuttig voor dit onderzoek? • 4 types van zwijggedrag? • Egalitarisme: je collega indekken omdat je loyaal wil zijn (~ ‘blue code’ in politiecultuur) • Individualisme: je collega indekken omdat je hem/haar nog nodig zal hebben in de toekomst (~ ‘blue code’ in politiecultuur) • Hiërarchie: je collega indekken omdat het niet jouw verantwoordelijkheid is om hem/haar in de gaten te houden • Fatalisme: je collega indekken omdat je je eigen vel wil redden

8. Theoretisch kader: GGCT • Waarom is GGCT nuttig voor dit onderzoek? • 4 types van meldingsgedrag? • Egalitarisme: melden omdat het gedrag van je collega schadelijk is voor de groep, ‘rotte appel’ moet eruit • Individualisme: melden omdat je er zelf voordeel aan hebt (bv. goede indruk maken op je baas) • Hiërarchie: melden omdat je vindt dat het jouw verantwoordelijkheid is om de baas in te lichten (bv. de deontologische code vraagt dit) • Fatalisme: melden om zelf niet in de problemen te komen

9. Theoretisch kader: GGCT • Waarom is GGCT nuttig voor dit onderzoek? • Link tussen organisatiecultuur en meldingsgedrag of zwijggedrag • Bv. als de organisatiecultuur sterk individualistisch is verwacht je ook individualistisch meldingsgedrag of individualistisch zwijggedrag  Moet empirisch onderzocht worden!!

10. Onderzoeksresultaten • 400 dilemma’s in totaal • 49 dilemma’s mbt melden of niet melden van onethisch gedrag van collega’s • 22 in politie • 27 in TSW • Welksoortonethischgedrag? • Overtreden van wetgeving of interne richtlijnen • Verdachtete hard aanpakken • Prostitueebezoekentijdens het werk • Dienstwagen ten onrechtegebruiken • Arbeidstijdstelen • Zwijgen of melden? • Zwijgenin 25 dilemma’s (10 politie en 15 TSW) • Melden in 13 dilemma’s (7 politie en 6 TSW) • Collega aanspreken in 11 dilemma’s (5 politie en 6 TSW)

11. Onderzoeksresultaten: zwijggedrag • Politie • Individualistisch zwijggedrag: • Ik ga die collega in de toekomst nog nodig hebben • ‘Dossierbeheerder’ • TSW • Individualistisch zwijggedrag: • Eilandgedachte: “Ik denk dat iedereen hier op zijn eilandje zit en zijn werk op z’n eigen manier doet, wat niet altijd 100% volgens de regels is. En daarom denk ik dat ze zich niet moeien met hoe anderen hun werk doen. En de baas heeft het niet door omdat hij ons moeilijk kan controleren.” • Ik ga die collega in de toekomst nog nodig hebben • Fatalistisch zwijggedrag: eerdere pogingen van melden zijn mislukt dus voortaan zwijg ik • Hiërarchisch zwijggedrag: ik ben hier pas dus het is mijn verantwoordelijkheid niet om collega’s met meer ervaring te verklikken

12. Onderzoeksresultaten: meldingsgedrag • Politie • Fatalistisch meldingsgedrag: “Last resort” • Medeplichtig, maar eerst jouw kant van het verhaal vertellen aan de directie (bv. stelen van arbeidstijd) • Niet medeplichtig, maar de directie inlichten omdat je verwacht dat men het toch te weten komt (bv. verdachte in elkaar slaan tijdens verhoor) • Hiërarchisch meldingsgedrag: mijn baas hoort dit te weten dus ik meld het hem • Individualistisch meldingsgedrag: om op goed blaadje te komen bij baas (1 dilemma) • TSW • Fatalistisch meldingsgedrag: mijn collega vertelt leugens over mij dus ga ik klikken over hem

13. Onderzoeksresultaten: aanspreekgedrag • Politie en TSW • Egalitaristisch aanspreekgedrag: proberen het als collega’s onder elkaar op te lossen (enkel bij sterk onethisch gedrag, anders individualistisch zwijggedrag, zie eerder) • Hiërarchisch aanspreekgedrag: als meer ervaren collega is het mijn verantwoordelijkheid om jongere collega’s aan te spreken op foutief gedrag

14. Conclusies • ‘Blue code’ is in België niet zo sterk als de literatuur mbt politiecultuur beweert • ‘Blue code’ is niet typisch voor de politie • Zwijggedrag wordt wel vaak geïnspireerd door individualisme (scoringsdrang & opportunisme) • Meldingsgedrag vaak vanuit fatalisme of hiërarchie • Reactie op onethisch gedrag van collega hangt ook samen met ernst van het gedrag en hoe lang je al deel uitmaakt van de organisatie

15. Vragen?!