Specijalizovane ustanove i agencije UN

1. Specijalizovane ustanove i agencije UN

2. UN u blokovski podijeljenom svijetu • UNEF, ONUC • Razoružanje • Kodifikacija međunarodnog prava • Rješenje kolonijalnih pitanja • Program UN za razvoj • Univerzalna deklaracija o lj.p; UNHCR

3. UN danas • Promjena u raspodjeli moći • Široko tumačenje odredaba Povelje; slobodno odlučivanje o mjerama koje treba primijeniti • GS donosi brojne rezolucije od kojih mnoge nemaju izgleda da budu sprovedene

4. Specijalizovane ustanove i agencije UN • Saglasno Povelji i statutima svake agencije zaključeni su sporazumi koji regulišu njihove odnose • Ovlašćenja UN da usaglašavaju politiku i djelatnost specijalizovanih ustanova • Sporazumi o tehničkoj pomoći zemljama u razvoju

5. Međunarodna organizacija za atomsku energiju (IAEA) • Statut stupio na snagu 1957. • Ubrzanje i proširenje primjene atomske energije u miroljubive svrhe, razmjena informacija, podsticanje istraživanja, obezbjeđivanje protiv upotrebe u vojne svrhe, standardi za rukovanje • Generalna konferencija (sve članice); Odbor guvernera (13 imenuje bivši odbor, 22 Konferencija); Sekretarijat(na čelu:generalni direktor) • Sjedište u Beču; formalno nije spec.ustanova

6. Međunarodna organizacija rada (ILO) • Osnovana Versajskim ugovorom 1919. • Puno upošljavanje, podizanje životnog standarda, pravična plata, radno vrijeme, uslovi rada • Generalna konferencija; Upravni odbor (28 predstavnika vlada, 28 poslodavaca i radnika, 10 predstavnika vlada je iz glavnih industrijskih zemalja); Generalni direktor • Sjedište u Ženevi

7. Međ.org. za civilno vazduhoplovstvo (ICAO) • Osnovana 1947. godine • Unaprjeđenje vazdušnog transporta, uravnotežen razvoj vazduhoplovstva u svijetu, unaprjeđenje bezbjednosti, usvajanje standarda, sprječavanje diskriminacije • Skupština (jednom u tri godine); Savjet (36 članova, bira ga Skupština vodeći računa o srazmjernom učešću zemalja sa najvećim interesom, kao i geografskom činiocu); Komisija za vazdušnu plovidbu (19 članova koje bira Savjet); Generalni sekretar; Sjedište u Montrealu

8. Međ.unija za telekomunikacije (ITU) • Osnovana Madridskom konvencijom 1932, zamjenjujući Biro Međunarodne telegrafske unije, osnovan 1865. • Unaprjeđivanje međunarodne saradnje u racionalnom korišćenju telekomunikacija i tehničkom usavršavanju, pružanje tehničke pomoći, izrada studija, raspodjeljivanje spektra radiofrekvencija. • Konferencija punomoćnika(jednom u četiri godine); Odbor za regulisanje radiodifuzije; Administrativna konferencija(predstavnici nacionalnih službi); Savjet(bira ga Konferencija punomoćnika vodeći računa o geografskoj raspodjeli); Generalni sekretar; Koordinacioni komitet(sastaje se jednom mjesečno) • Sjedište u Ženevi

9. Međunarodni monetarni fond (IMF) • Osnovan sporazumom u Breton Vudsu 1944, koji je stupio na snagu 1945. • Unaprjeđenje monetarne saradnje, uravnotežen razvoj međ.trgovine, davanje sredstava na zajam članicama. • Odbor guvernera(po jedan guverner svake članice); Izvršni odbor(8 članica sa najvećim kvotama i najmanje 16 ostalih); Administrativni direktor. • Sjedište u Vašingtonu

10. Međ.banka za obnovu i razvoj (IBRD) • Osnovana istim sporazumom kao i IMF. • Olakšavanje investiranja kapitala u produktivne svrhe i pomaganje nedovoljno razvijenih, podsticanje inostranih investicija, davanje zajmova • Odbor guvernera, Izvršni direktori, Predsjednik • Sjedište je u Vašingtonu.

11. Međunarodna finansijska korporacija (IFC) • Osnovana 1956. godine, na inicijativu IBRD-a, i praktično je njena filijala, mada ima status specijalizovane ustanove i sopstvena sredstva • Podsticanje privatnih preduzeća, stimulisanje uslova koji će privlačiti privatni kapital u ekonomski opravdane investicije • Odbor guvernera, izvršni direktori i predsjednik IBRD vrše funkciju ex officio i u IFC, izvršni potpredsjednik IFC se bavi svakodnevnim vođenjem. Sjedište u Vašingtonu.

12. Međ.fond za poljoprivredni razvoj(IFAD) • Osnovan na osnovu odluke Svjetske konfrencije UN za ishranu 1974, od 1977. je specijalizovana ustanova UN • Pomoć i finansiranje razvojnih programa u oblasti poljoprivrede kako bi se unaprijedila ishrana najsiromašnijih • Upravni savjet(sve članice); Izvršni odbor (18članova,17 zamjenika, sa jednakom zastupljenošću industrijalizovanih zemalja, izvoznica nafte i zemalja u razvoju); odjeljenja; predsjednik • Sjedište je u Rimu.

13. Međunarodno udruženje za razvoj (IDA) • Osnovano 1960. na prijedlog IBRD • Kao i Međunarodna finansijska korporacija, u izvjesnom smislu je filijala IBRD (kao i IFC, i u IDA su organi IBRD ex officio i organi IDA), ali ima svoja sredstva i status spec.ustanove. • Unaprjeđenje ekonomskog razvoja i povećanje produktivnosti u nedovoljno razvijenim djelovima svijeta • Sjedište je u Vašingtonu.

14. Međunarodna pomorska organizacija (IMO) • Osnovana Konvencijom iz 1948. koja je stupila na snagu 1958. godine. • Obezbjeđivanje uslova za saradnju vlada na regulisanju tehničkih pitanja brodarstva angažovanog u međunarodnoj trgovini, podsticanje usvajanja standarda za bezbjednost i efikasnost plovidbe, uklanjanje nepotrebnih restrikcija, razmjena informacija • Skupština(jednom u 2 godine); Savjet (po 10 članica sa najvećim interesom za pružanje brodarskih usluga i sa najvećim interesom za međunarodni brodarski prevoz, i još dvadeset izabranih od Skupštine kako bi bili zastupljeni svi glavni regioni); komiteti; Sekretarijat • Sjedište je u Londonu.

15. Organizacija UN za industrijski razvoj (UNIDO) • Osnovana 1966. kao autonomni organizam, od 1979. spec.ustanova. • Ubrzanje i unaprjeđenje industrijalizacije zemalja u razvoju i koordinacija sistema UN u tom cilju • Generalna konferencija(jednom u 2 godine); Odbor za industrijski razvoj (53 članice); Komitet za program i budžet(27 članica); Generalni direktor • Sjedište u Beču

16. Organizacija UN za ishranu i poljoprivredu (FAO) • Osnovana 1945. godine. • Prikupljanje, analiza, tumačenje i širenje informacija u vezi sa ishranom i poljoprivredom; unaprjeđivanje akcije i znanja, očuvanja prirodnih izvora, poboljšanje prerade i raspodjele hrane; pružanje tehničke pomoći na zahtjev vlada. • Konferencija(sastaje se jednom u 2 godine); Savjet (49 članica); Generalni direktor; komiteti • Sjedište je u Rimu.

17. Organizacija UN za prosvjetu, nauku i kulturu • Osnovana Konvencijom potpisanom u Londonu 1945, stupila na snagu 1946. godine. • Doprinos održavanju mira i bezbjednosti putem saradnje među državama u prosvjeti, nauci i kulturi; širenje znanja; zaštita kulturnog nasljeđa svijeta. • Generalna konferencija (jednom u 2 godine); Izvršni odbor(58 lica odabranih na osnovu stručnosti i geografske zastupljenosti); Generalni direktor. Sjedište je u Parizu.

18. Svjetska meteorološka organizacija (WMO) • Osnovana Konvencijom iz 1947. koju su izradili direktori bivše Međunarodne meteorološke organizacije (osnovane 1873), koja je stupila na snagu 1950. godine. • Olakšavanje stvaranja svjetske mreže za meteorološka osmatranja, održavanje sistema za brzu razmjenu informacija, standardizacija mjerenja. • Svjetski meteorološki kongres(najmanje jednom u 4 godine); Izvršni komitet(Kongres bira predsjednika, 3 potpredsjednika i 27 članova, a 6 čelnika regionalnih organizacija ulazi ex officio); Generalni sekretar. • Sjedište je u Ženevi.

19. Svjetska organizacija za intelektualnu svojinu (WIPO) • Osnovana Konvencijom potpisanom 1967, koja je stupila na snagu 1970. godine, kao nastavljač Pariske unije iz 1883. i Bernske unije iz 1886. • Unaprjeđivanje i zaštita intelektualne svojine u cijelom svijetu. • Generalna skupština(članice WIPO koje su članice Pariske i Bernske unije,sastaje se jednom u 2 godine); Konferencija(sve članice WIPO, sastaje se istovremeno kad i GS); Komitet za koordinaciju (najmanje jednom godišnje); Generalni direktor. • Sjedište je u Ženevi.

20. Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) • Osnovana Statutom iz 1945, koji je stupio na snagu 1948. godine. • Unaprjeđenje zdravlja u svijetu putem međunarodne saradnje, stimulisanje mjera za iskorjenjivanje epidemija, staranje o zdravlju majke i djeteta. • Svjetska zdravstvena skupština; Izvršni odbor (34 kvalifikovana predstavnika država); Generalni direktor; regionalni komiteti. • Sjedište je u Ženevi.

21. Svjetski poštanski savez (UPU) • Osnovan 1874, a današnji naziv dobio 1878. godine. • Unaprjeđivanje poštanskih službi na teritorijama članica i međunarodnom planu. • Kongres (jednom u 4 godine); Administrativna konferencija (predstavnici poštanskih uprava članica, a sastaje se na zahtjev 2/3 članica); Izvršni komitet (40 lica, osigurava kontinuitet između zasijedanja Kongresa); Međunarodni biro sa generalnim direktorom. • Sjedište je u Bernu.

22. Svjetska trgovinska organizacija (WTO) • Nastala kroz pregovore vođene u okviru Opšteg sporazuma o carinama i trgovini (GATT) 1995. godine. • Liberalizacija svjetske trgovine, regulisanje trgovinskih odnosa između država, rješavanje sporova u oblasti trgovinske razmjene. • Ministarska konferencija (jednom u 2 godine); Generalni savjet(sve članice, donosi odluke između dva zasijedanja Konferencije); savjeti, komiteti, radne grupe. Generalni direktor ima prvenstveno savjetodavnu i koordinativnu ulogu. • Sjedište je u Ženevi.

23. Savjet Evrope • Najstarija organizacija koja okuplja evropske države sa ciljem stvaranja inegrisane Evrope • Čerčilov govor 1946, Haški kongres 1948. godine. • Osnovana 5. maja 1949. godine, Londonskim ugovorom, osnivači: Fra, Ita, V.B, zemlje Beneluksa, Danska, Švedska, Norveška i Irska. • Poslije pada Berlinskog zida učlanile su se i istočnoevropske zemlje, tako da danas u SE nije samo Bjelorusija. • Prema čl.1. Statuta cilj SE je “da se postigne veće jedinstvo članova u cilju obezbjeđivanja i ostvarenja ideala i načela koji spadaju u njihovo zajedničko nasljeđe i olakšanja njihovog ekonomskog napretka”. • Organi su Komitet ministara (ministri vanjskih poslova članica), Parlamentarna skupština(poslanici skupština članica prema utvrđenom broju(CG-3)) i Sekretarijat, na čelu sa generalnim sekretarom kojeg na prijedlog Komiteta bira Skupština. • Najveći dometi SE su u oblasti ljudskih prava, kao što su usvajanje Evropske konvencije o lj.p. i osnivanje Evropskog suda za ljudska prava. Sjedište suda je u Strazburu, gdje je i sjedište Savjeta Evrope.

24. Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju (OSCE) • Proistekla iz KEBS-a osnovanog 1973, osnovana u OEBS 1995. godine. • 56 članica iz Evrope, Centralne Azije i Sjeverne Amerike. • Samiti OEBS-a, Ministarski savjet (jednom godišnje), Stalni savjet (ambasadori članica, jednom sedmično), aktuelni predsjedavajući je ministar vanjskih poslova članice koja zauzima predsjedničko mjesto(na osnovu rotacije po abecednom redu), Sekretarijat, na čelu sa Generalnim sekretarom, sa sjedištem u Beču. • Parlamentarna skupština OEBS-a je sačinjena od 320 članova iz parlamenata država članica. • ODIHR (Ured za demokratske institucije i ljudska prava) sa sjedištem u Varšavi, osnovan 1991, nadzire izbore i referendume. • Predstavnik OEBS-a za slobodu medija, osnovan 1997. sa sjedištem u Beču. • Tri glavna pravca (“korpe”): vojna i politička saradnja (sprječavanje konflikata, borba protiv terorizma); ekonomska i ekološka pitanja (migracije, transport, energetika, otpadne sirovine, pijaća voda...); “ljudska dimenzija”-lj.p. i manjinska prava, demokratizacija,rodna ravnopravnost, medijske slobode, poboljšanje izborne prakse, etc.