Juridische aspecten van het internationaal zakenwezen Prof. M.E. Storme

1. Juridische aspecten van het internationaal zakenwezen Prof. M.E. Storme 2006- 2007 : updated 2009-2010

2. I. RECHTSBRONNEN (1)internationaal recht v. internationale rechtsbronnen • Onderscheid: - regels van internationale oorsprong - regels met internationale verhoudingen s.s. als voorwerp: regels van internationaal publiekrecht (volkenrecht, ius gentium) • Internationaal publiekrecht als onderscheiden van : - nationaal publiekrecht (grondwettelijk, administratief, fiscaal, strafrecht) • Privaatrecht m.i.v. internationaal privaatrecht

3. I. RECHTSBRONNEN (2)de internationale rechtsorde (volkenrecht) • Klassieke visie: internationale rechtsorde als rechtsorde tussen staten (soms deelstaten) en/of internationale organisaties; dualisme • Nuance 1: private organisaties als spelers; toegang particulieren tot internat. Instellingen (inb. gerechten) • Nuance 2: rechtstreekse werking internationaal recht binnen de nationale rechtsorde (mits aanvaard door het nationaal grondwettelijk recht)

4. I. RECHTSBRONNEN (1)bronnen van het volkenrecht • Bronnen van het internationaal recht (volkenr.): • Verdragen • Gewoonterecht, alg. rechtsbeginselen • Beslissingen van internationale organisaties • Soft law

5. I. RECHTSBRONNEN (3)Verdragen (soorten) - vlg. partijen: bilateraal, multilateraal • vlg. domein: handel, oorlog & vrede, diplomatieke relaties, vreemdelingen enz. • vlg. rechtsvorm: traité-convention (wederzijdse verplichtingen), traité-loi (invoering van rechtsnormen). Belangrijke vormen: * FNC (friendship navigation commerce); vrijhandelszones, econ.unie, douanezaken * oprichting internationale organisaties * investeringsverdragen, leningen van staten * rechtshulp (bv. uitlevering, bewijs) * afbakening (dubbelbelasting, bevoegdheid en executie, conflictregels …) * instellen uniforme regels

6. I. RECHTSBRONNEN (4)Verdragen : eenmaking recht • Bereik: • enkel transnationale rechtsverhoudingen, vb. Internationale koop, internationaal transport • dan wel ook interne rechtsverhoudingen, vb. Wisselbrief en cheque • Hoe uit te leggen ? • meestal geen instantie bevoegd tot uniforme uitleg • Uitz: Benelux GH, HJ EU ,enz. • Informatie-uitwisseling (Lugano verdrag, CISG, …)

7. I. RECHTSBRONNEN (5) Verdragen : werking • Werking in de internationale rechtsorde: internationale aansprakelijkheid staten, internationale jurisdictie, ev. sancties • Werking in de nationale rechtsorde - voor de nationale rechtbanken (« rechtstreekse werking »). Voorwaarden bepaald door nationaal grondwettelijk recht, meestal de volgende : - omgezet, dan wel rechtstreeks toepasselijk krachtens een andere regel (uitzonderlijk ook verticale RW EU-richtlijnen) - inhoud van de regel is voldoende precies en onvoorwaardelijk om zonder nadere uitvoering te kunnen worden toegepast (self-executing) • Vb. vele bepalingen EU-verdragen. Niet:GATT

8. I. RECHTSBRONNEN (6) Internationaal gewoonterecht • Voorwaarden • materieel element: vaste algemene praktijk • opinio iuris: overtuiging van bindende kracht Bestaan ervan vaak betwist ! (soms verruimd tot algemene rechtsbeginselen, soort nieuw natuurrecht) • Belang • beperkt inzake internationaal economisch recht • groter in andere domeinen (rechten van staten, oorlog & vrede, (aspecten van) mensenrechten …)

9. I. RECHTSBRONNEN (7)Beslissingen internat.org. • Soms bindend: - beslissingen inzake interne organisatie IO - bindende kracht verleend bij verdrag (voor eventuele rechtstreekse werking, zie supra) - vb. beslissingen Veiligheidsraad VN Handvest VII - vb. beslissingen EU-organen (met nuances inzake rechtstreekse werking: Vo., RL, beschikking ….) • Andere (indien niet bindend): = soft law

10. I. RECHTSBRONNEN (8)« Soft law » • Vormen: • niet-bindende beslissingen I.O. • niet-bindende verdragen (gentleman’s agreements) • Gedragscodes, aanbevelingen, ... • (Mogelijke) Gevolgen: juridisch niet bindend; politieke gevolgen; morele, commerciële druk, de lege ferenda (model voor toekomstige regels), gekozen als recht door partijen

11. I. RECHTSBRONNEN (9)Enkele inhoudelijke concepten • Standaards van behandeling: • minimumstandaard (billijke behandeling) • gelijkwaardige behandeling (met nationaal) • meest begunstigde natie (MFN); met uitz: bevoorrechte behandeling • Sancties: • bij verdrag bepaald; • gewoonterecht: boycotverbod; tenzij boycotplicht

12. I. RECHTSBRONNEN (10)De nationale rechtsorde • Nationaal recht omvat ook het volkenrecht in zoverre het gerecipieerd is (voorwaarden voor rechtstreekse werking bepaald door het nationale grondwettelijk recht) • Het nationale publiek- en privaatrecht kunnen dus regels bevatten van internationale oorsprong (bv. Mensenrechten, uniforme wetten ...) • Toepassing nationaal recht in transnationale rechtsverhoudingen: uitgangspunt verschilt voor publiekrecht en privaatrecht

13. I. RECHTSBRONNEN (11)Werking van het nationaal (of vreemd) publiekrecht • Publiekrecht: bestuursr., belastingr., strafr., mededingingsr. e.a econ. publiekr. (vb. import-exportreglementering, valutareglementering, toezicht op bank en verzekering, onteigening) • Uitgangspunt: elk land past enkel eigen publiekrecht toe volgens de eigen afbakeningsregels - bereik: meestal territoriaal, soms extraterritoriaal (vb. belastingen, mededinging, …). Aanvaard door het internationaal recht ? • afbakening bij verdrag (bv. dubbelbelasting, strafr. jurisdictie) • zoniet concurrentie • Uitzonderingen: samenwerkingsverdragen iz. publiekrecht, bv. hulp bij inning (boetes, belasting), uitlevering, …

14. I. RECHTSBRONNEN (12)Het nationale  ’internationaal privaatrecht’ • Privaatrecht: o.a. eigendom, contract, aansprakelijkheid, vennootschap, trust, intell.rechten, …. • Toepassing privaatrecht in transnationale verhoudingen wordt bepaald door regels van IPR • Twee soorten regels van IPR : - verwijzingsregels (nationale of uniforme) - materiële regels van IPR (ev. uniforme regels) (vaak cumulatief, d.i. toegepast na de verwijzingsregel)