Øyvind Glosvik O m leiing og læring

1. Øyvind GlosvikOm leiing og læring - Introduksjon til emnet læring og leiing i organisasjonar Konferansen Leiing i barnehagen – mulegheiter, utfordringar og dilemma Loen, 13. juni 2007

2. Kva eg skal snakke om: • Om læring og kunnskap generelt – og veldig kort om barnehagar som organisasjonar.. • Ein teori om leiing • Ein teori om læring i organisasjonar • Samanknyting av teoriane til eit samla omgrepsapparat for å snakke om leiing i den lærande organisasjonen

3. Kva meiner DU med leiing? Fortel det til den som sit ved sidan av deg! Summmm….

4. Det finnst mange teoriar om korleis leiing bør/kan/må utøvast!! Endring frå toppen Endring som reform og tilpassing til eksterne mønster Diktatorisk endring. Maktbruk, kommando Aktiv leiarrolle Passiv leiarrolle Inkrementell utvikling (stegvis, ikkje-planlagt) Karismatisk eller kommunikativ endringsstrategi Alternativ? Endring frå botnen

5. Ei trøyst før vi går i gang: • Peter Senge: ”Det er mykje lettare å byggje og leie ein lærande organisasjon, enn å fortelje andre kva ein lærande organisasjon er” Ei lita nøtt: Systemisk tenking utfordrar tradisjonelle måtar å tenkje omkring leiing og forvaltning. Knekk denne koden. Resten er øving..

6. Ja, dersom det finnst nokon som har meir ansvar enn andre (hierarki) Ja, dersom det er snev av målorientering i det ein gjer (mål, verdiar, visjonar) Ja, dersom det finnst eit snev av struktur i arbeidet (avdelingar, arbeidstids-ordningar, styrarar, planar) Er barnehagar organisasjonar? Det vi ser er: bygningar og menneske Men dette ser vi ikkje!!

7. Leiarskap betyr null og niks for alt anna enn tid og stil. Det er andre ting som betyr noko for korleis organisasjonar endrar seg Budsjett, planar, arbeidsinstruksar, lover, regler og forskrifter Styring gjennom organisering, formelle krav, kontrakter To motstridande perspektiv på leiarar si rolle i organisasjonsendring

8. Leiarskap betyr mykje for endring av organisasjonar. Leiarar kan forandre måtar menneske tenker, og dermed korleis dei handlar! Motivasjon, behov, tillit og deltaking Styring gjennom kunnskap, haldningar, relasjonar (dialog og deltaking) To motstridande perspektiv på leiarar si rolle i organisasjonsendring

9. ”Åh, denne deltakinga i arbeidslivet!” • Som demokrati: Deltaking er ein rett vi har som fullverdige menneske til å påverke det som skjer rundt oss • Som effektivitet: Ved å involvere spreier ein kunnskap. Ansvar blir fordelt mellom fleire gjennom ansvarleggjering Lærande organisasjonar!

10. Læring og læringsåtferd (Cato Wadel): Assimilasjon og akkomodasjon (Piaget) Fleire nivå (Bateson) Læring som sprang (Koestler) Læring som kopling Testing/måling Resultat Læring som Intrapersonleg (Kva skjer med enkeltmennesket) Prosess Interpersonleg (Mellommenneskeleg) Læring i organisasjonar

11. Kva er kunnskap?

12. Sambandet mellom kunnskap og læring Bokleg kunnskap ”Formell kunnskap”,, reglar, prosedyrer, eksplisitt kunnskap Individuell tileigning av ny kunnskap – td på skule eller kurs Læring som prosess Læring som resultat Det vi kan frå før, ”det eg har lært”, ”slik er det hjå oss”, ”slik har vi alltid gjort det” Tillemping og praktisk bruk av ny kunnskap i eit praksisfelleskap Taus kunnskap

13. Feltet for leiing av læringsprosessar Bokleg kunnskap Individuell tileigning av ny kunnskap – td på skule eller kurs ”Formell kunnskap”,, reglar, prosedyrer, eksplisitt kunnskap Læring som prosess Læring som resultat Det vi kan frå før, ”det eg har lært”, ”slik er det hjå oss”, ”slik har vi alltid gjort det” Tillemping og praktisk bruk av ny kunnskap i eit praksisfelleskap Taus kunnskap

14. Ein teori om leiing Fagfeller E I Integrasjon Entreprenørskap Forandring Stabilitet Internt Eksternt Administrasjon Produksjon A P Elevar (studentar)

15. Professor Torodd Strand, Inst. for adm. org. Universitetet i Bergen Dr. Ischac Adizes Ein teori om leiing

16. Fagfeller Kaos E I Integrasjon Entreprenørskap Kos Forandring Stabilitet Internt Eksternt Administrasjon Produksjon A Kontroll Kvalitet P Elevar (studentar)

17. Fagfeller Fagutvikling, retning for studiet. Nye emne, foranding av studieplanane, nytt pensum, vinkel, tenking, ideologi, nye marknader Finne og halde fast ved dugelege lærekrefter, intro- dusere dei til mi tolking av studiet, skryte, trøste, hjelpe Forandring Stabilitet Internt Eksternt Bygging av administrative system, følgje reglane, opptak, avvikling, søknader om utsetjing, kontrakter, budsjett-spørsmål Gjennomføring av studie- og emneplanar. Opplegg for emnegjennomføring Kvalitet i studiene Tidsplanar, oppmøte, evalueringar Elevar (studentar)

18. Summmm…. Gjev dette omgrepsapparatet meining for deg som leiar?

19. Fagfeller Ia Eipa 1975-1984 1994-2004 Forandring Stabilitet Internt Eksternt 1965 - 1974 1985-1994 A Pia Skiftande vektlegging Av ulike leiarfunksjonar i vidaregåande skular I perioden 1965-2004 (David Sætre Ludvigsen, Masteroppgåve i organisasjon og leiing, HSF – nov 06) Elevar (studentar)

20. Lotsbergs tolking (basert på Strand): Ynskje/ Press Noverande rolle

21. Kari Krogh (2006): Kommunale pleie- og omsorgstenester – budde på framtida? - ein studie av sjukepleiarkompetanse, leiing og kvalitet. Masteroppgåve i organisasjon og leiing, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal

22. Kan organisasjonar lære? Drøft med kollegaen ved sidan av Summmm….

23. Peter Senge • Eit leiarprogram som starta i 1977 • No fjerde generasjon – ideane utvikla i eit miljø som framleis samarbeider • Ein vag ide om at ”system, kreativitet og organisasjon” heng saman, men korleis? • Grunnideen frå 70-80-talet: ”To foster more collaboration” • Utvikla seg til SoL, med medlemer frå 30 land • Mål: Utvikle eit miljø og eit språk om samarbeid og utvikling i organisasjonar

24. Disiplin, ikkje teknikk! • Kvar disipilin er ”A lifelong program of study and practice” • I kvar disiplin er det plass til eit uavgrensa tal teknikkar og handlemåtar som kan studerast og praktiserast • Det er lettare å byggje ein lærande organisasjon gjennom praksis, enn å lære vekk kva det handlar om! Korleis lære nokon å sykle?!

25. Dei fem disiplinane Å forstå! Å ville! Å tenke! Å handle! Å snakke!

26. Personleg meistring (PM) • Kva får deg til å tikke og gå? • Kva er det du vil i livet? (veit du ikkje..?) • Kva er det som gir deg lyst til å bli betre? • Korleis kan du bruke tankane dine om deg sjølv som drivkraft i ditt arbeid?

27. Kva bilete har du av verda du er del av? Korleis oppfattar du organisasjonen din? Kva slags forsvar har du rundt deg og ditt? Kva reglar vernar deg mot kritikk og konsekvensar av handlingane dine? Kva er dine yndlingsteoriar om deg sjølv? Mentale modellar (MM)

28. Når var du ærleg sist om utfordringane du ser framover? Fører du normative samtaler med kollegaer? Har du fortalt kollegaer kva du drøymer om? Snakkar de om gapet mellom realitetar og krav/mål/framtid? Felles visjonar (SH)

29. Talar de om prosessar som stoppar? Tar du medarbeidar-samtalen alvorleg? Analyserer du vanskelege samtaler i ettertid? Får de organisert gode team rundt vanskelege oppgåver? Kva pregar samtalen i desse laga? Læring i lag (TL) Du må justere deg sjølv i høve andre!

30. Systemisk tenking (ST)

31. Systemisk tenking (ST) • Støtte i klasserommet fungerer dårleg: • Pc • overhead • Låsing/varme Forelesarar gjer ting sjølv: Brukar forelesingstid til praktiske tiltak Vanleg Problem løysing er her ”Quick fix” I den lærande organisasjonen løyser ein problemet her Poblemet ”eksisterer” ikkje for støttepersonalet Kynisme mellom fagpersonalet: ”vaktmesterteneste” Dårleg moral og dårleg økonomi ”Shifting the burden” OU!

32. Organisasjonar eksisterer berre i hovuda våre! Organisasjonar er mentale modellar Dei vert oppretthelde fordi vi handlar som om dei var røyndom Då blir dei røydom – og kan endrast dersom vi veit kva vi vil (PM) Systemisk tenking (ST) Det vi ser: Bygningar Menneske

33. Kva seier fagforeningane? Kva med regjeringa si satsing? Kva lærte eg feil i grunnutdanninga? Kor er universiteta? Bør personalet ha betre løn? Kor er føreskulelærarutdanninga? Kommunen tek ikkje ansvar For få barnehage- plassar Pedagogikken sviktar Didaktikken sviktar Styrar har for lite pengar Styrar har for lite mynde Personalet har for låg kompetanse Dårlege lokale Etterut-danning Personalet overlet alt til styrar Foreldra tek ikkje ansvar Kva med dei som skal ha særleg oppfølging? Budsjettet Mitt!!! Stiller ikkje på dugnad For låg kvalitet på barnehagetilbodet Statens måte å finansiere Overlet alt til personalet Har ikkje pengar etterutdanning Lokalpolitikarane tar ikkje ansvar Dei private er ikkje stort betre Kommunane er duglause Nasjonale politikarar stikk hovudet i sanden

34. ?

35. Kor er av-knappen?!! Kven har kontrollen !!?

37. Sosiale system eksisterer berre i hovuda våre! Organisasjonar er mentale modellar Dei vert oppretthelde fordi vi handlar som om dei var røyndom Då blir dei røydom – og kan endrast dersom vi veit kva vi vil (PM) DU har full kontroll – fordi: Det vi ser: Bygningar Menneske

38. Då blir dei røydom – og kan endrast dersom vi veit kva vi vil Difor må du ha ein teori om deg sjølv!

39. Fagfeller Fagutvikling, retning for studiet. Nye emne, foranding av studieplanane, nytt pensum, vinkel, tenking, ideologi, nye marknader Finne og halde fast ved dugelege lærekrefter, intro- dusere dei til mi tolking av studiet, skryte, trøste, hjelpe Forandring Stabilitet Internt Eksternt Bygging av administrative system, følgje reglane, opptak, avvikling, søknader om utsetjing, kontrakter, budsjett-spørsmål Gjennomføring av studie- og emneplanar. Opplegg for emnegjennomføring Kvalitet i studiene Tidsplanar, oppmøte, evalueringar Elevar (studentar)

40. Fagfeller Forandring Stabilitet Internt Eksternt Elevar (studentar)

41. Systemisk tenking Forstå kompleksitet Personleg meistring Læring i lag Mentale modellar Felles visjonar Administrasjon Integrasjon Entreprenørskap Produksjon Frå fem disiplinar til lærande leiing

42. Fagfeller Har eg bilete av framtida? Meistrar eg min eigen angst for framtida? Er eg ærleg overfor meg sjølv? Kva med mi personlege kvalifisering for å leie dette kollektivet inn i framtida? Kva er vi i dag, kor vil vi som kollektiv? Korleis samtaler vi? Fortel eg kva eg vil du/de skal bli gode til? Normative samtaler! Personleg meistring Felles visjonar Forandring Stabilitet Systemisk tenking Forstå kompleksitet Internt Eksternt Læring i lag Mentale modellar Let vi oss stoppe av tradisjonar? Lar vi det etablerte vere normer? Lar vi eksisterande mønster overstyre? Er vi gode til å samarbeide? Byggjer vi lag og lagarbeid? Har vi gode grupper rundt problem? Kommuniserer gruppene? Klarer eg å rettleie dei? Elevar, klientar, pasientar, brukarar, BORGARAR, innbyggjarar

43. Fagfeller Leier eg ein lærande organisasjon? Korleis snakkar eg til kollegaene om det? Kva er mitt bilete av mi driftseining? Personleg meistring Felles visjonar Forandring Stabilitet Forstå kompleksitet Systemisk tenking Internt Eksternt Læring i lag Mentale modellar Kor mange arbeidsgrupper får eg til å fungere rundt vanskelege problem? Kva gjer eg for å bryte etablerte mønster? Elevar

44. Korleis snakkar eg til kollegaene om det? Kva er mitt bilete av mi driftseining? Kor mange arbeidsgrupper får eg til å fungere rundt vanskelege problem? Kva gjer eg for å bryte etablerte mønster?

45. Fem disiplinar kan ordnast i tre typar kjernekompetanse

46. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -I • Ikkje vent på ”ordre”, eller hendingar du skal reagere på: Ver aktiv sjølv. Skap forandring rundt deg. Ver proaktiv; foreslå løysingar

47. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -II • Tenk på kunnskapstileigning som ein ”praksis” der du er. Du møter ny kunnskap overalt.Alle situasjonar kan gjere deg klokare og visare

48. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -III • Leit etter mønsteret problemet inngår i. Ikkje fokuser rett på problemet. Sjå etter heilskapen, ikkje delane.

49. Å utvikle kjernekompetanse som lærande leiar -IV • Ikkje legg skuld på andre. Arbeide med å forstå kvifor andre handlar som dei gjer, heller enn å klandre dei for vanskane det skapar for deg.

50. ”Det er mykje lettare å byggje og leie ein lærande organisasjon, enn å fortelje andre kva ein lærande organisasjon er” Berre gå i gang!! Peter Senge