Σύγχρονες Εκπαιδευτικές Διαστάσεις της Βιολογίας ΕΠΑ 488

1. Σύγχρονες Εκπαιδευτικές Διαστάσεις της ΒιολογίαςΕΠΑ 488 Διδάσκων : Κωνσταντίνος Μανώλη Μέλη ομάδας: ΝάταλυΧατζηπέτρου 974428 Ερασμία Κυριάκου 981208

2. Φυσικές Επιστήμες • Γ’ Τάξη Δημοτικού • Ενότητα : Ανθρώπινο Σώμα • Υποενότητα : Αισθήσεις του ανθρώπου • Χρόνος : 3x80 λεπτά

3. Σκοπός • Κατανόηση της σημασίας όλων των αισθήσεων • Γνώση αισθητήριων οργάνων και προφύλαξη αυτών • Απόκτηση υγιεινών συνηθειών Πόσες είναι οι αισθήσεις ? • Οι αισθήσεις είναι πέντε : όραση, όσφρηση, γεύση, ακοή και αφή • Κάθε αίσθηση έχει το δικό της αισθητήριο όργανο Μάτια Γλώσσα Δέρμα Μύτη Αυτιά

4. Σχέση εγκεφάλου με τα αισθητήρια όργανα

5. Εγκέφαλος

6. ΌΣΦΡΗΣΗ

7. Τι είναι η όσφρηση; • Τα πιο πολλά σώματα στη φύση έχουν μια δική τους χαρακτηριστική μυρωδιά. Έτσι πολλές φορές αναγνωρίζουμε μια ουσία από την μυρωδιά της. • Η μυρωδιά προέρχεται από την εξαέρωση πτητικών ουσιών, οι οποίες μπαίνουν στη μύτη μας μαζί με τον αέρα που αναπνέουμε και προκαλούν το αίσθημα της όσφρησης.

8. Εγκέφαλος - • Οι υποδοχείς της όσφρησης στην κορυφή της ρινικής κοιλότητας ερεθίζονται από τις οσμές. • Τα νευρικά ερεθίσματααπό αυτούς τους υποδοχείς ταξιδεύουν προς το βολβό της όσφρησης (το τέλος του οσφρητικού νεύρου) και κατόπιν στα οσφρητικά κέντρα του εγκεφάλου, όπου γίνεται η ερμηνεία τους. Μπορούμε ν’ ανιχνεύσουμε πάνω από 10.000 μυρωδιές.

9. Το αισθητήριο όργανο της όσφρησης… Η ΜΥΤΗ Αποτελείται, στο σύνολό της, από λεπτά οστά, από χόνδρους, από μυς κι εξωτερικά σκεπάζεται με δέρμα.

10. Χαρακτηριστικά της μύτης • Οι μύτες των ανθρώπων δεν είναι πανομοιότυπες. Μοιάζουν μεταξύ τους στα γενικά χαρακτηριστικά, διαφέρουν όμως στο : α) Σχήμα β) Μέγεθος  δεν επηρεάζουν την όσφρηση.

11. Τα μέρη της μύτης(εξωτερικά) • Σκληρό μέρος (στην κορυφή της μύτης): προστατεύει την περιοχή στην οποία γίνεται η πραγματική διαδικασία της όσφρησης. • Χόνδρος ή Τραγανό : Το μέρος της μύτης το οποίο δεν είναι ούτε σκληρό ούτε μαλακό. Αυτό χωρίζει τη μύτη σε δύο περιοχές (κοιλότητες) που λέγονται : • Ρουθούνια

12. Τα μέρη της μύτης(εσωτερικά) • Στο βάθος και πάνω απ' τον ουρανίσκο βρίσκεται το κύτος της μύτης. • Το ρινικό διάφραγμα χωρίζει το κύτος της μύτης σε δύο ρινικές κοιλότητες. • Οι κοιλότητες αυτές καλύπτονται από ένα βλεννογόνο υμένα που εκκρίνει τηβλέννα (μίξα).

13. Έχετε διερωτηθεί ποτέ γιατί ακούτε να σας λένε, ειδικά την ώρα της γυμναστικής, πως πρέπει να εισπνέετε από τη μύτη και όχι από το στόμα; • Λόγω της βλέννας… Γιατί υπάρχει ? • Υγραίνει και θερμαίνει τον αέρα που εισέρχεται στις κοιλότητες και "συλλαμβάνει" όλες τις ακαθαρσίες που μπορεί να εισέλθουν με τον αέρα στην μύτη. • Επαφή με ακαθαρσίες α) φτάρνισμα (αποβολή από τον οργανισμό) ή β) αποβολή με την βοήθεια των τριχών που έχουμε μέσα στη μύτη. • Στο στόμα δεν υπάρχει τέτοιος μηχανισμός γι' αυτό και είναι πιο σωστό να αναπνέουμε από την μύτη.

14. Η ρινική κοιλότητα χωρίζεται σε δύο τμήματα, που λέγονται μοίρες και είναι: Α)Η οσφρητική μοίρα : είναι εξαπλωμένα τα οσφρητικά κύτταρα, τα νημάτια κι οι τρίχες που καταλήγουν οι κλάδοι του τρίδυμου νεύρου, που εξασφαλίζει την όσφρηση. Β)Η αναπνευστική μοίρα : περνάει ο αέρας  που αναπνέουμε και προχωράει προς τους πνεύμονες.

15. Λειτουργίες της μύτης • Αναπνοή : Μύτη και στόμα  φάρυγγας  λάρυγγα  τραχεία  πνεύμονες 2. Όσφρηση: αέρας + διάφορες ουσίες μύτη (προς το σκληρό μέρος)- εκατομμύρια κύτταρα ευαίσθητα στις μυρωδιές  εγκέφαλος • Αναγνώριση γνωστής μυρωδιάς • Άγνωστη μυρωδιά , αποθηκεύεται για μελλοντική χρήση

16. Λειτουργίες της μύτης 3. Χροιά ήχου φωνής : Όταν είμαστε γριπωμένοι και η μύτη μας είναι κλειστή. Ακούγεται διαφορετικά η φωνή μας. 4. Μπορείς να ανιχνεύσεις πράγματα που δεν μπορείς να δεις, να αγγίξεις και να ακούσεις. Άρα  προειδοποίηση  ασφάλεια

17. Η όσφρηση και οι διαταραχές της Α) Υποσμία :είναι η μειωμένη ικανότητα ανίχνευσης ορισμένων οσμών B) Ανοσμία :αδυναμία ανίχνευσης οποιασδήποτε μυρωδιάς. Γ) Δυσοσμία :όπου μια ευχάριστη μυρωδιά μας μυρίζει άσχημα και το αντίστροφο.

18. Γεύση και όσφρηση έχουν συνεργική δράση …Το φαγητό δεν έχει την ίδια γεύση όταν είσαι γριπωμένος … Γιατί συμβαίνει αυτό ? … ΜΗ βιαστείτε να ρίξετε το φταίξιμο στη γευστική σας απόληξη. Είναι πιθανό να έχετε χάσει μερικώς την ικανότητα όσφρησης. • Εάν δεν μπορείτε να μυρίσετε, πιθανώς δεν μπορείτε να γευθείτε και πολύ καλά. • Η όσφρηση και η γεύσηείναι αλληλένδετες λειτουργίες. • Τα κύτταρα που δέχονται την όσφρηση και τη γεύση βρίσκονται στο στόμα και τη μύτη, αντίστοιχα. Η όσφρηση είναι 10.000 φορές πιο αναπτυγμένη από την αίσθηση της γεύσης

19. Eρεθίσματα υποδοχείς της όσφρησης και της γεύσης  νευρικά ερεθίσματα  κέντρα όσφρησης και γεύσης (στο φλοιό του εγκέφαλου). • Συμπεράσματα : • Oι αλλαγές στην όσφρηση επηρεάζουν τη γεύση • Η γευστική απόληξη από μόνη της δεν δίνει γεύση στα φαγητά. • Η όσφρηση και η γεύση είναι δυο αδερφές αισθήσεις που αλληλοσυμπληρώνονται. …Άλλωστε όταν θεωρούμε ένα φαγητό γευστικό ή νόστιμο συνήθως μας αρέσει η μυρωδιά του και το αντίθετο…

20. Μέσα από έρευνες… • Μια οικεία μυρωδιά μπορεί να αποτυπωθεί στη μνήμη μας περισσότερο απ’ ότι ένα όνομα ή ένα πρόσωπο. • Οι οσμές επηρεάζουν τη διάθεση του ανθρώπου, την απόδοσή του στην εργασία και γενικότερα τη συμπεριφορά του. • Μια μυρωδιά μπορεί να συνδεθεί με κάποιο γεγονός στη ζωή του ατόμου. • Η αναγνώριση οσμών φαίνεται να ξεκινά πριν τη γέννηση. (Δρα RachelHerz)

21. Αίσθηση της γεύσης

22. Τι είναι η γεύση ;;; • Γεύση είναι μίααπότιςπέντεαισθήσειςπουβρίσκεταιστοβλεννογόνοτηςγλώσσαςκαιτηςστοματικήςκοιλότητας. • Δημιουργείταιαπότηνεπαφήτωνδιάφορωνουσιώνμετηγλώσσακαιτοεσωτερικότουστόματος. Αισθητήριο όργανο της γεύσης

23. Χαρακτηριστικά της Γλώσσας Ονομάζονταιθηλές Βρίσκονται τα γευστικά κύτταρα Γλώσσα  αποτελείται από πολλές ομάδες μυών. Κάτω επιφάνεια  ομαλή Πάνω επιφάνεια  ανώμαλη  έχει εσοχές και προεξοχές

24. Γευστικά κύτταρα  Αυτά ανιχνεύουν τη γεύση μιας τροφής όταν αυτή είναι υγρή ήέχει αναμειχθεί με σάλιο. Όταν η τροφή και η γλώσσα είναι ξηρή τότε τα γευστικά κύτταρα δεν μπορούν να ανιχνεύσουν τη γεύση της. Ο καθένας μας έχει περίπου 10.000 γευστικούς κάλυκες-κύτταρα, όμως όσο μεγαλώνουμε κάποιοι από αυτούς πεθαίνουν. Κάθε κάλυκας περιέχει  25 περίπου κύτταρα αισθητηριακών υποδοχέων επάνω στα οποία υπάρχουν μικροσκοπικά τριχίδια της γεύσης . Είναι πολύ ευαίσθητοι στις τέσσερεις γεύσεις: γλυκό-πικρό-ξινό-αλμυρό.

25. Κάθε ομάδα γευστικών καλύκων/κυττάρων ανιχνεύει διαφορετική γεύση γι‘ αυτό και η γλώσσα είναι χωρισμένη σε διάφορες περιοχές γεύσης Περιοχές γεύσης • γλυκιά • •αλμυρή • •όξινη • •πικρή • •ουμάμι ή πικάντικη •  Έκτη αίσθηση : λίπους • .…όμως έχει αποδειχθεί ότι η αντίληψη όλων των γεύσεων γίνεται από όλη την γλώσσα.… Πιο ευαίσθητη

26. Περιοχές γεύσης Οι πικρές γεύσεις ανιχνεύονται στο πίσω μέρος Οι ξινές γεύσεις στα πλαϊνά άκρα Οιγλυκές γεύσεις στην άκρη Οιαλμυρές γεύσεις ακριβώς διπλά στην περιοχή όπου ανιχνεύονται οι γλυκές • Τα νεύρα που βρίσκονται σε αυτές τις περιοχές μεταφέρουν τις πληροφορίες στον εγκέφαλο. • Ο εγκέφαλος αναγνωρίζει κατά πόσο η γεύση είναι γλυκιά, αλμυρή, ξινή ή πικρή και το σώμα αντιδρά ανάλογα.

27. Κάποτε η γεύση αλλοιώνεται… • Πολύ ζεστό • Πολύ κρύο ΠΟΤΕ ; ; ; Τσιγάρο

28. Λειτουργίες της γλώσσας • Α)Εκτός από την γεύση (ανίχνευση 4 γεύσεων), η γλώσσα : • Β) Εξυπηρετεί την αφή • Γ) Διαμορφώνει την ομιλία και • Δ)Βοηθά στην κατάποση της τροφής Βοηθά επίσης στον καθαρισμόχειλιών και δοντιών

29. Αφή και Γλώσσα • Μας προειδοποιεί για επικίνδυνα πράγματα, που μπορεί να βρίσκονται στην τροφή μας. Αντιλαμβάνεται πότε κάτι είναι πολύ κρύο ή ζεστό, Αιχμηρό Σκληρό ή μαλακό Ομαλό ή ανώμαλο

30. Ομιλία και Γλώσσα • Με τις διάφορες κινήσεις, που κάνει στο στόμα, βοηθά στη διαμόρφωση των διαφόρων φθόγγων. 2) Το μπροστινό μέρος της γλώσσας είναι πολύ ευέλικτο ώστε, με τη βοήθεια των δοντιών, να μπορούμε να προφέρουμε διάφορες λέξεις. 3) Οι μυς που βρίσκονται στο πίσω μέρος της γλώσσας βοηθούν στο να κάνουμε κάποιους ήχους που δεν μπορεί να κάνει το μπροστινό μέρος της. "κατακόκκινο καπέλο". Το πίσω μέρος της γλώσσας που δουλεύει περισσότερο, ειδικά όταν προφέρεις το "κ";

31. Τροφή και Γλώσσα • Μπροστινό μέρος της γλώσσας  κινείται πολύ άνετα, σπρώχνει την τροφή που παίρνουμε μέσα στο στόμα και ανάμεσα στα δόντια για να την κόψουν σε μικρά κομματάκια. • Οι μύς που βρίσκονται στο πίσω μέρος της γλώσσας  βοηθούν στην κατάποση αφού σπρώχνουν την κομματιασμένη τροφή προς τον οισοφάγο (ο σωλήνας στο βάθος του στόματος) ο οποίος θα την οδηγήσει στο στομάχι.

32. Προστασία Γλώσσας αξίζει καλή φροντίδα. αποφεύγετε τα πολύ ζεστά και πολύ κρύα Βουρτσίζετε την μαζί με τα δόντια ΓΛΩΣΣΑ μην την ταλαιπωρείτε με σκουλαρίκια Αποφυγή πολύ δυνατών μπαχαρικών και παρόμοιων προϊόντων Μην την ταλαιπωρείτε με το κάπνισμα

33. Ακοή Είναι μια από τις 5 αισθήσεις του ανθρώπου μετηνοποία ο άνθρωποςαντιλαμβάνεταιταηχητικάερεθίσματα. Αισθητήριο Όργανο ακοής : το αυτί Η ανικανότητα να ακούσει κάποιος λέγεται κώφωση.

34. Αυτί : αποτελείται από 3 μέρη • Εξωτερικό αυτί → πτερύγιο , ακουστικός πόρος/κανάλι. • Μεσαίο αυτί → σφύρα, άκμονας, αναβολέας (στο ένα άκρο βρίσκεται το τύμπανο και στο άλλο το ωοειδές παράθυρο) • Εσωτερικό αυτί → λαβύρινθος (περιέχει τους ημικύκλιους σωλήνες και τον κοχλία)

35. Εξωτερικό αυτί • Το εξωτερικό αυτί χωρίζεται από το μεσαίο με μια μεμβράνη, που λέγεται τύμπανο. • Μέσα στον ακουστικό πόρο που βρίσκεται στο εξωτερικό αυτί, παράγεται η κυψελίδα (το κερί). • Το μαλακό σημείο στην άκρη του εξωτερικού μας αυτιού ονομάζεται λοβός.

36. Πορεία του ήχου • Τα ηχητικά κύματα από το εξωτερικό αυτί –πτερύγιο (το οποίο είναι διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να συλλέγει τους ήχους), περνούν στο ακουστικό κανάλι/πόρο. • Ο ακουστικός πόρος που είναι γεμάτος με αέρα, καταλήγει στον τυμπανικό υμένα μεταφέροντας ηχητικά κύματα. • Τα ηχητικά κύματα ακουμπούν στον τυμπανικό υμένα κάνοντας τον να αναπτύξει παλμικές δονήσεις.   • Αυτές οι δονήσεις ταξιδεύουν στο μέσο αυτί, θέτοντας σε κίνηση τρία μικροσκοπικά κόκαλα :  τη σφύρα, τον άκμονα, και τον αναβολέα. Τα ακουστικά αυτά οστά, μεταφέρουν τις παλμικές κινήσεις από τον τυμπανικό υμένα στη μεμβράνη της ωοειδούς θυρίδας, η οποία χωρίζει το μέσο από το εσωτερικό αυτί.

37. Πορεία του ήχου 5) Το εσωτερικό αυτί περιέχει τον κοχλία και τους ημικύκλιους σωλήνες. Ημικύκλιοι σωλήνες είναι τρεις σωλήνες γεμάτοι με λέμφο, η κίνηση της οποίας δίνει πληροφορίες στον εγκέφαλο σχετικές με την ταχύτητα και την κατεύθυνση της κίνησης. 6) Οι δονήσεις συνεχίζουν την πορεία τους μέσω του κοχλία και βαθιά μέσα στο εσωτερικό αυτί. 7)  Οι φυσικές παλμικές δονήσεις ανιχνεύονται από τα αισθητήρια τριχοφόρα κύτταρα, η διέγερση των οποίων έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρικών ώσεων. Τα νεύρα μεταφέρουν αυτές τις ώσεις στον εγκέφαλο, όπου και ερμηνεύονται ως ήχος. 8) Στο εσωτερικό αυτί βρίσκεται, επίσης, και το κέντρο της ισορροπίας. Το κέντρο αυτό στέλνει συνεχώς μηνύματα στον εγκέφαλο για τη θέση του σώματος και έτσι συντελείται η διατήρηση της ισορροπίας.

38. Λειτουργίες του αυτιού • Αντιλαμβάνεσαι : • τη διεύθυνση και • την απόσταση από την οποία προέρχεται ο ήχος • Ενημερωνόμαστε για πράγματα που δε βλέπουμε : • το πέρασμα αυτοκινήτου • τη φωτιά • Αντιλαμβάνεσαι : • τη χροιά • την ένταση και • το ύψος της φωνής • Καταλαβαίνεις τη ψυχολογική κατάσταση του άλλου: • λυπημένη φωνή • χαρούμενη φωνή • θυμωμένη φωνή • ήρεμη φωνή • Ρυθμίζει την ισορροπία του σώματος

39. Προστασία Αυτιού Το αυτί είναι πολύ ευαίσθητο Επομένως χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα και προστασία ΠΩΣ ;;;;; επικίνδυνη η χρήση αιχμηρών αντικειμένων αποφυγή χώρων με δυνατούς θορύβους καθαριότητα Όχι αφαίρεση όλης της κυψελίδας  είναι αναγκαία για την προφύλαξη του αυτιού

40. Μέσα από έρευνες… «Το έμβρυο, ήδη από την κοιλιά της μητέρας, ακούει και έχει καταγράψει την μουσική που προτιμά η μαμά. Έτσι, όταν αυτό γεννηθεί έχει ήδη κάποιες μουσικές προτιμήσεις, σύμφωνα με αυτά που έχει συνηθίσει να ακούει» (Παπανικολάου, Ε.) Άλλες έρευνες, επιμένουν ότι η μουσική μπορεί να αυξήσει το IQ των παιδιών. Οι ειδικοί, υποστηρίζουν πως η μουσική που κάνει τα μωρά εξυπνότερα είναι η κλασική και μάλιστα ο Μότσαρτ.

41. ΟΡΑΣΗ ‘’Αν το δω, το πιστεύω’’... περισσότερο από το ¼ του μυαλού μας είναι αφοσιωμένο στην όραση.

42. Τι υπάρχει μέσα στο μάτι; • Το χρωματιστό μέρος του ματιού είναι η ίριδα. • Στη μέση της ίριδας υπάρχει μια μικρή οπή, η κόρη του ματιού. • Η κόρη του ματιού στο αδύνατο φως διαστέλλεται (μεγαλώνει). • Eνώ στο έντονο φως συστέλλεται (μικραίνει). • Tο τοίχωμα του αποτελείται από τρεις χιτώνες : • Ο εξωτερικός είναι ο σκληρός χιτώνας (το ασπράδι του ματιού), • O μεσαίος είναι ο χοριοειδής χιτώνας • O εσωτερικός, είναι ο αμφιβληστροειδής χιτώνας. • Ο κερατοειδής χιτώνας είναι το μπροστινό μέρος του σκληρού χιτώνα.

43. Οι φωτεινές ακτίνες  κερατοειδή χιτώνα + κόρη του ματιού συγκεντρώνονται πίσω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα νευρικά κύτταρα μηνύματα μέσω των οπτικών νευρών στον εγκέφαλο

44. Αυτοπροστασία του ματιού • Τα βλέφαρα (με τις κινήσεις που κάνουν) μαζί με τις βλεφαρίδες, εμποδίζουν τις σκόνες και άλλα σώματα να εισχωρήσουν στο μάτι. • Τα φρύδια εμποδίζουν τον ιδρώτα να πέφτει στα μάτια. • Το δάκρυ περιέχει μια ουσία που εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό μικροβίων.

45. Ξέρατε ότι… • Η όραση στον σκύλοδεν θεωρείται η πιο ανεπτυγμένη αίσθηση αφού βλέπει μόνο ένα μέρος των χρωμάτων του ηλιακού φάσματος (αποχρώσεις του μπλε και του κίτρινου) και θολά σε αποστάσεις πέρα των 50 εκατοστών. • Η οπτική οξύτητα του ανθρώπου είναι 10 φορές πιο δυνατή από της γάτας. Παρ' όλα αυτά η κατασκευή του αμφιβληστροειδή της, της επιτρέπει να αντιληφθεί και την παραμικρή κίνηση. Αλλά ότι δεν κινείται, δεν μπορεί να το δει.. 

46. Αφή Αισθήσεις του δέρματος Η δύναμη μιας αγκαλιάς... η αφή έχει μεγάλη θεραπευτική δύναμη 

47. ΣΤΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Αφή • Το δέρμα αποτελείται από δύο βασικά στρώματα: • το λεπτό εξωτερικό στρώμα που ονομάζεται επιδερμίδα • το παχύτερο εσωτερικό στρώμα που ονομάζεται χόριο. • Η επιδερμίδα αποτελείται από νεκρά κύτταρα. • Κάτω από την επιδερμίδα βρίσκεται το χόριο(κυρίως δέρμα) που περιέχει αιμοφόρα αγγεία, νεύρα και αδένες. • Κάτω από το δέρμα βρίσκεται ένα στρώμα λίπουςτο οποίο λειτουργεί ως μόνωση, απορροφά τους κραδασμούς και χρησιμεύει επίσης σαν αποθήκη ενέργειας.

48. Δέρμα: Υποδοχείς Αισθήσεων

49. Ξέρατε ότι… • Τα μάτια μας έχουν πάντα το ίδιο μέγεθος από την μέρα που γεννιόμαστε, αλλά οι μύτες και τα αυτιά μας συνέχεια μεγαλώνουν; • Όπως και το δακτυλικό αποτύπωμα, έτσι και το αποτύπωμα της γλώσσας είναι μοναδικό για τον κάθε άνθρωπο; • Οι γυναίκες ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους σχεδόν τις διπλάσιες φορές από τους άντρες; • Τα μάτια σας ανοιγοκλείνουν περισσότερες από 10.000.000 φορές το χρόνο; • Ο αέρας που βγαίνει από τη μύτη στο φτέρνισμα, έχει ταχύτητα πάνω από 100 μίλια την ώρα; • Όταν φταρνιζόμαστε, η καρδία και οι πνεύμονες μας δεν λειτουργούν για περίπου, 1 δευτερόλεπτο; (μύτη) • Το ανθρώπινο όργανο που μπορεί να αυξήσει το μήκος του 20 φορές είναι η κόρη του ματιού; • Είναι αδύνατο να φταρνιστείς με τα μάτια ανοιχτά; (μύτη)

50. ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ