UZDOLNIENIA JAKO WŁAŚCIWOŚĆ CZŁOWIEKA

1. UZDOLNIENIAJAKO WŁAŚCIWOŚĆ CZŁOWIEKA

2. NAJWAŻNIESZY W KAŻDYM DZIAŁANIU JEST POCZĄTEK PLATON

3. PODSTAWA PRAWNA • Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej: • ...w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów… • … w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad.. • …w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki • Plan nadzoru pedagogicznego dolnośląskiego kuratora oświaty na rok szkolny 2007/2008.

4. Zadanie ustalone przez Ministra Edukacji Narodowej w zakresie nadzoru pedagogicznego na rok szkolny 2007/2008: Przeprowadzenie analizy zadań wytyczonych przez szkołę związanych z kształceniem i promowaniem uczniów szczególnie uzdolnionych.

5. Cele: • Ocenastanu realizacjizadań związanych z kształceniem i promowaniem uczniów szczególnie uzdolnionych. • Upowszechnienie doświadczeń szkół posiadających dobrą praktykę w tej dziedzinie.

6. Zakres działań: Ocena stanu i warunków oraz efektów kształcenia uczniów szczególnie uzdolnionych: • przeprowadzenie w szkołach realizujących indywidualne programy lub/i indywidualny tok nauki, kontroli zgodności działań z rozporządzeniem MENiS w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki…, • kontrola zapisów statutów szkół w zakresie: • indywidualnych form nauki dla uczniów szczególnie uzdolnionych, • zasad ich oceniania, promowania itp. • form wsparcia i promocji, • ocena: • sposobów wsparcia, • promocji uczniów realizujących te formy nauki, • udzielania pomoc psychologiczno – pedagogiczna.

7. STRUKTURA UZDOLNIEŃ

8. UZDOLNIENIA= INTELIGENCJA Ujęcie wąskiesprowadzało uzdolnienia do inteligencji (iloraz inteligencji) – uzdolnienia ogólne (myślenie konwergencyjne). Ujęcie to wiązało się z głównym celem edukacji tj. nabywanie i reprodukowanie wiedzy. To z kolei było związane z pojmowaniem roli człowieka w świecie, którego głównym celem było budowanie trwałych, niezmiennych struktur. Zmienność, brak trwałości, która rządzi współczesną rzeczywistością doprowadziło do weryfikacji definicji zdolności.

9. Ze 100% inteligencji mierzonej w wieku 17 lat: • 20% rozwija się w pierwszym roku życia, • 50% do 4 roku życia, • 80% do 8 roku życia, • 92% do 13 roku życia.

10. W 1929 roku w USA podjęto badania podłużne nad 1500 uczniami z IQ powyżej 140. Badano ich losy do 1960 roku. W szczytowym okresie kariery przypadało na nich: • 67 wydanych książek, • 1400 artykułów naukowych, • 200 nowel i sztuk teatralnych, • 150 patentów, • Kilku dziekanów wydziałów uniwersyteckich, • Jeden zdobywca Oskara.

11. INTELIGENCJA EMOCJONALNA Znajomość własnych emocji (samoświadomość) pozwala na podejmowanie trafnych decyzji. Kierowanie emocjami ma znaczenie dla koncentracji uwagi, opanowania, umiejętności planowania, systematyczności, twórczej pracy. Rozpoznawanie emocji u innych (empatia) umożliwia lepsze funkcjonowanie w społeczności. Nawiązywanie i podtrzymywanie związków umożliwia skuteczne kontakty interpersonalne.

12. INTELIGENCJA WIELORAKA W latach osiemdziesiątych XX wieku, Howard Gardner Opracował teorię inteligencji wielorakiej, która zakłada funkcjonowanie 8 rodzajów inteligencji oraz możliwość ich rozwoju na przestrzeni życia jednostki. Zdaniem profesora każdy z nas ma wiele wrodzonych umiejętności i zdolności, które wykorzystuje do poznania, rozumienia i kształtowania świata. Teoria ta uznaje prawo każdego człowieka do posiadania własnegoprofilu intelektualnego, własnego stylu uczenia się oraz własnej drogi rozwoju.

13. W myśl teorii inteligencji wielorakiej nauczyciel w procesie edukacyjnym powinien stosować polimetodyczność, tak aby wszyscy uczniowie mieli równe szanse rozwoju (zakładając, że w grupie znajdują się uczniowie o każdym typie inteligencji). Edukacja ma być „skonfigurowana” , tzn. dostosowana do profilu uczącego się, zapewniając dobór odpowiednich strategii, metod i form pracy. Zatem ważnym zadaniem nauczyciela jest identyfikacja rodzaju inteligencji i wsparcie każdego ucznia.

14. Językowa Jak rozpoznać?lubisz mówić, rozmawiać, słuchać, czytać, pisać, lubisz opowiadać, lubisz zabawy ze słowami, pamiętasz rzeczy mniej ważne, jesteś wrażliwy na wzory i schematy, chętnie dyskutujesz, zadajesz pytania. Jak rozwijać?opowiadaj coś często, np. bajki, zapamiętuj nazwy miejsc, układaj puzzle, rozwiązuj gry ortograficzne, czytaj opowiadania i humorystyczne satyry, pisz opowiadania, dzienniki, rób wywiady, dyskutuj, pisz na komputerze

15. Muzyczna Jak rozpoznać?cechuje cię wrażliwość na dźwięk, tembr głosu, wysokość dźwięków i tonów, wrażliwość na ładunek emocjonalny zawarty w muzyce oraz wypowiedziach, uduchowienie. Jak rozwijać?naucz się grać na instrumencie, ucz się piosenek, stosuj koncerty pasywne i aktywne do uczenia się, ucz się przy podkładzie muzyki barokowej, gimnastykuj się przy muzyce, zapisz się do chóru, komponuj, wplataj muzykę do innych przedmiotów, zmieniaj swój humor i nastrój za pomocą muzyki, włącz muzykę do relaksacji, ucz się rytmizując materiał nauczania.

16. Logiczno – matematyczna Jak rozpoznać?cechuje cię myślenie abstrakcyjne, systematyczność, dokładność, zorganizowanie, lubisz liczyć, rozwiązywać problemy oraz zagadki logiczne, lubisz eksperymentować w logiczny sposób, lubisz pracę na komputerze, wolisz robić notatki. Jak rozwijać?rozwiązuj gry matematyczne i logiczne, eksperymentuj z cyframi i liczbami, przedstawiaj fakty w sposób logiczny i uporządkowany, eksperymentuj ze zgadywaniem, wpleć matematykę do innych przedmiotów, zorganizuj i uporządkuj miejsce nauki, myśl na zasadzie dedukcji, używaj komputerów do obliczeń.

17. Przestrzenna Jak rozpoznać?cechuje cię myślenie wizualne, obrazowe, tworzenie obrazów i wizji umysłowych, poczucie całości i dopełnienia sytuacji, używasz metafor, lubisz sztukę, łatwo czytasz mapy, diagramy, tabele, masz dobre wyczucie koloru, zapamiętujesz wizualnie, włączasz wszystkie zmysły w procesie wyobrażania Jak rozwijać?używaj obrazów do uczenia się i zapamiętywania, rób kreatywne bazgroły, rysuj, rób mapy umysłowe, poświęć czas na kreowanie i wyobrażanie sobie wewnętrznych obrazów, oglądaj filmy i rób swoje, porozwieszaj plakaty i obrazy, zmieniaj często miejsce w pokoju, w którym się uczysz, rozplanuj swoje zajęcia w rocznych kalendarzach, podkreślaj ważne informacje na kolorowo, używaj grafiki komputerowej

18. Przyrodnicza Jak rozpoznać?interesujesz się naturalnym otoczeniem, cechuje cię wrażliwość na zwierzęta i roślinność, żyjesz w zgodzie z rytmem przyrody i świata, prezentujesz postawę ekologiczną. Jak rozwijać?spędzaj dużo czasu na świeżym powietrzu, uprawiaj ogródek, hoduj rośliny, ucz się spacerując, chodź na wycieczki, opiekuj się zwierzętami, klasyfikuj przedmioty w hierarchie, zapamiętuj przedmioty w ich naturalnym środowisku – np. samochody, okładki płyt..., oglądaj programy przyrodnicze, prowadź własne obserwacje poznając środowisko.

19. Cielesno – kinestetyczna Jak rozpoznać?cechuje cię wysoka kontrola ciała, refleks, kontrola nad przedmiotami, poczucie czasu, wrażliwość na otoczenie, najlepiej uczysz się w ruchu, lubisz dotykać, lubisz zabawy i prace mechaniczne, lubisz zajęcia ręczne, bawisz się lub poruszasz przedmiotami podczas słuchania, kręcisz się, gdy musisz za długo siedzieć w jednym miejscu. Jak rozwijać?ucz się poprzez ćwiczenia fizyczne: chodząc, tańcząc, zamień się w aktora i odgrywaj materiał nauczania, zmieniaj pozycję i organizuj sobie częste przerwy, powtarzaj materiał podczas zajęć domowych, spacerów, pływania..., układaj klocki, zajmij się robótkami ręcznymi, naucz się stosować muzykę do osiągnięcia koncentracji, chodź na wycieczki, ucz się na pamięć klaszcząc, pstrykając palcami, chodząc, skacząc, wspinając się.

20. Intrapersonalna (refleksyjna, empatyczna) Jak rozpoznać?cechuje się wiedza na temat samego siebie, świadomość swoich uczuć i własnego „ja”, świadomość swojej roli życiowej, rozwinięta intuicja, wewnętrzna motywacja, głęboka świadomość własnych cech charakteru, honorowanie wartości, które uznałeś za nadrzędne, cenisz swoją prywatność. Jak rozwijać?rozmawiaj z ludźmi od serca, obserwuj i przysłuchuj się swoim myślom, poświęć czas na wewnętrzną refleksję, słuchaj intuicji, dyskutuj, prowadź dziennik, uhonoruj swoje prawo bycia innym niż reszta, napisz biografię, bądź dyrektorem i planistą swojej edukacji, ucz innych.

21. Interpersonalna (społeczna) Jak rozpoznać?łatwo nawiązujesz kontakty i aklimatyzujesz się w grupie, lubisz być z ludźmi, lubisz zajęcia grupowe, lubisz współpracować, masz wielu przyjaciół, łatwo porozumiewasz się, manipulujesz, szybko orientujesz się w sytuacjach. Jak rozwijać?ucz się w grupie, w parach, rób częste przerwy na pogaduszki, wplataj umiejętności porozumiewania się w proces uczenia się, zrób z uczenia prawdziwą przyjemność, pytaj jeśli nie wiesz, ucz się sam ucząc innych

22. Ujęcie poszerzone(1990) łączy inteligencję z twórczością i zaangażowaniem – model interakcyjny. INTELIGENCJA (myślenie konwergencyjne) TWÓRCZOŚĆ ZAANGAŻOWANIE (myślenie dywergencyjne) (MOTYWACJA)

23. Ujęcie szerokie - UZDOLNIENIA JAKO REZULTAT KOINCYDENCJI: • zdolności intelektualnych (myślenie konwergencyjne), • uzdolnień specjalnych, • uzdolnień twórczych – kreatywność (myślenie dywergencyjne), • motywacji (emocji), • wpływu rodziny, • wpływu grupy rówieśniczej, • wpływu szkoły, • wpływu środowiska ekologicznego.

25. ROZWÓJ ZDOLNOŚCI

26. Szkoła- CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE: • Przygotowanie nauczycieli (przedmiotowe, pedagogiczne, psychologiczne), • Treści, strategie, formy i metody kształcenia pobudzające rozwój poznawczy i artystyczny uczniów, • Jasne (mierzalne) określenie celów i efektów, • Gotowość nauczycieli do pracy zespołowej, • Gotowość do prowadzenia bieżącej i końcowej ewaluacji, • Odpowiedzialność za realizację zaplanowanych celów.

27. Nauczyciel • Opiekuńczy: • Ciepły, • Żartobliwy, • Motywujący, • Specjalista: • Korygujący, • Dyscyplinujący. • Mistrz:

28. Rodzina „Otwarty, spontaniczny i twórczy styl życia to największy dar, jaki rodzice mogą ofiarować swojemu dziecku.” Czynniki sprzyjające: • Wartości, wiara w możliwości, zaufanie, entuzjazm, zadziwienie, inwencja, prawo do błędu…, Czynniki hamujące: • Nieufność, ograniczanie, nadmierne ambicje, onieśmielanie…, Uzdolnionym dzieciom zagraża uzależnienie od uwagi dorosłych (oczekiwanie na bodźce stymulujące rozwój) lub dominowanie – poczucie władzy skrzętnie wykorzystywane w różnych sytuacjach.

29. Biologiczne i psychospołeczne czynniki sprzyjające

30. Preferencjesensoryczne – drogi zdobywania i przyswajania informacji • WZROKOWCY: - lubią demonstracje lub pokazy, - lubią wykresy i tabele, - lubią opisy, - pamiętają twarze i imiona, - lubią robić notatki, - lubią patrzeć, rysować, - preferują sztuki wizualne. • SŁUCHOWCY: - lubią dialogi i rozmowy, - powtarzają głośno to, co napisali, - rozmawiają ze sobą, - lubią słuchać, - lubią wykłady, - lubią długie wypowiedzi własne, - lubią muzykę, - wolą mówić o działaniach niż je oglądać, - dobrze pamiętają twarze, - lubią czytać głośno, lub półgłosem. • CZUCIOWCY-KINESTETYCY: - uczą się przez wykonywanie czynności i bezpośrednie zaangażowanie, - lubią emocje, ruch, - nie lubią czytać, - pamiętają, co sami wykonali, - muszą się poruszać, wiercić, coś trzymać, - tupią, gestykulują, - nie lubią słuchać. Podobne preferencje dotyczą nauczyciela.

31. Uczeń zdolny • Szczególny rozwój uzdolnień specjalnych, • Twórcza wyobraźnia, • Skłonność do strukturyzacji, • Dostrzeganie związków, praw i prawidłowości, • Wyróżnianie się oryginalnością myślenia i działania, • Zdolność rozwiązywania problemów, • Silna motywacja, • Wysoka samoocena, • Poczucie humoru, • Bezkompromisowość.

32. SYNDROM NIEADEKWATNYCH OSIĄGNIĘĆ JAKO NIEPOWODZENIE SZKOLNE UCZNIÓW ZDOLNYCH Niskie osiągnięciai zakłócenia w zachowaniu uczniów uzdolnionych to symptomy konfliktumiędzy wewnętrznymi potrzebami akceptacji, sukcesu i sensownego uczenia się a zewnętrznymi warunkami klasy, szkoły, rodziny (środowiska).

33. ETAPY PRACY Z UCZNIEM UZDOLNIONYM • PLANOWANIE • Identyfikowanie, • Wspieranie - motywowanie, • Promowanie. • WYKONANIE • Identyfikowanie, • Wspieranie - motywowanie, • Promowanie. • BADANIE – EWALUACJA • Identyfikowanie, • Wspieranie - motywowanie, • Promowanie.

34. SYSTEM – PROGRAM PRACY Z UCZNIEM UZDOLNIONYM • Kto uczestniczy w programie (uczniowie, pracownicy szkoły, rodzice)? • Jakie zasady regulują współpracę? • Czego od siebie oczekują uczestnicy programu? • Co sobie oferują? • Jakie zadania pełni zespół zadaniowy ds. pracy z uczniem uzdolnionym? • Jak brzmi definicja ucznia uzdolnionego? Czy jest stała, czy podlega modyfikacji? • Skąd są czerpane informacje o potencjale uczniów? • Jakie narzędzia służą do identyfikacji indywidualnej i zespołowej uczniów zainteresowanych, a jakie uzdolnionych? • W jaki sposób dane uzyskane o uczniach są przechowywane i przekazywane innym nauczycielom i rodzicom?

35. Jakie zasady regulują tworzenie oferty edukacyjnej szkoły dla uczniów zainteresowanych, a jakie dla uczniów szczególnie uzdolnionych? • Jak zróżnicować ofertę, tak, aby uczestniczyła w niej jak największa grupa uczniów? • Jak konstruować programy (plany) pracy indywidualnej i zespołowej z uczniami zainteresowanymi, a jak z uzdolnionymi? • Jak mierzyć efekty realizacji programów? • Jak oceniać uczniów zainteresowanych i szczególnie uzdolnionych? • Na czym polega nadzór dyrektora nad realizacją zadań wynikających z pracy z uczniem uzdolnionym? • Jak motywować uczniów uzdolnionych? • Jak wspierać rodziców uczniów uzdolnionych? • Jak zapobiegać syndromowi nieadekwatnych osiągnięć? • Jak promować uczniów uzdolnionych i nauczycieli wspierających uczniów uzdolnionych?

36. Co dalej?Propozycja warsztatów • Budowanie szkolnego systemu wspierania uzdolnień. • Narzędzia pomiarowe używane w identyfikacji i kształceniu uzdolnień. • Budowanie oferty edukacyjnej szkoły, jako podstawa pracy z uczniami zainteresowanymi i uzdolnionymi. • Projektowanie programów (koncepcji) pracy z uczniami zainteresowanymi i uzdolnionymi. • Rozwijanie twórczego myślenia w obrębie przedmiotów humanistycznych, matematyczno – przyrodniczych i artystycznych. • Niepowodzenia szkolne uczniów zdolnych. • Motywowanie i wsparcie psychologiczno – pedagogiczne uczniów uzdolnionych. • Współpraca z rodzicami (opiekunami) uczniów uzdolnionych. • Wsparcie psychologiczno – pedagogiczne rodziców u. u. • Ewaluacja szkolnego programu wspierania uzdolnień.

37. Zestawienie bibliograficzne w wyborze - wydawnictwa zwarte • Bates J., Munday J.: Dzieci zdolne, ambitne i utalentowane. Warszawa, Wydaw. K.E. Liber, 2005. ISBN 83-602-1505-7. • Dyrda B.: Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć jako niepowodzenie szkolne uczniów zdolnych : diagnoza i terapia. Kraków, „Impuls”, 2000. ISBN 83-7308-024-4. • Eby J.W., Smutny J.F.: Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1998. ISBN 83-02-07025-4. • Fechner-Sędzicka I.: Szkolny system wspierania zdolności : jak rozpoznawać i rozwijać dziecięce uzdolnienia? Toruń ; Łysomice, „Aker”, [2005]. ISBN 83-921912-3-4. • Landau E.: Twoje dziecko jest zdolne : wychowanie przykładem. Wyd. 2. Warszawa, „Pax”, 2005. 83-211-1666-3. • Lewis D.: Jak wychować zdolne dziecko. Wyd. 2. Warszawa, Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2007. ISBN 978-83-200-3626-8. • Perleth Ch., Schatz T., Gast-Gampe M.: Jak odkrywać i rozwijać uzdolnienia u dzieci : każde dziecko ma talent. Warszawa, Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2003. Popek St.: Człowiek jako jednostka twórcza. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003. ISBN 83-227-1790-3. • Puślecki Wł.: Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów. Kraków, „Impuls”, 1999. ISBN 83-86994-60-6. • Teoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych. Red. Wiesława Limont. Kraków, „Impuls”, 2004. ISBN 83-7308-387-1. • Wiechnik R.: Intelektualne i kreatywne aspekty zdolności do uczenia się. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996. ISBN 83-227-0806-8. • Wojda K., Szybalska M., Chojnacki J.: Wspieranie rozwoju ucznia i nauczyciela. Stan prawny na dzień 1 kwietnia 2005 r. Warszawa, Dom Wydawniczy ABC, cop. 2005. Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka. Red. Stanisław Popek. Lublin, Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1996.

38. Artykuły z czasopism • Bernacka R.E.: Zdolność a uzdolnienie. „Wychowawca”, 2006, nr 1, s. 5-9. • Fijałkowska B.: Jak wspieram uzdolnienia uczniów. „Gazeta Szkolna: aktualności”, 2004, nr 37, s. XI. • Giza T.: Uzdolnienia intelektualne i twórcze : problemy, koncepcje, perspektywy. „Edukacja”, 1997, nr 4, s. 121-122. • Głowacka E.: Istota procesu twórczego – uzdolnienia plastyczne. „Plastyka i Wychowanie”, 1997, nr 3, s. 4-5. • Janik M.: Jak uczyć twórczego myślenia. „Oblicza Edukacji”, 2006, nr 3, s. 14. • Januszewska-Warych M.: Uzdolnienia muzyczne, zdolności i muzykalność dzieci. „Nauczyciel i Szkoła”, 2006, nr 3/4, s. 109-123. • Kotlarski K.: Płeć a uzdolnienia matematyczne. „Kwartalnik Pedagogiczny”, 1991, nr 1, s. 99-107. • Leśniewska D.: Akredytacja szkół i placówek oświatowo-wychowawczych w obszarze wspierania uzdolnień. „Dolnośląska Gazeta Szkolna”, 2002, nr 230, s. 1,5. • Limont W.: Uzdolnienia plastyczne a inteligencja, zdolności twórcze i style poznawcze. „Przegląd psychologiczny”, 1998, z. 1/2, s. 73-88. • Perleth Ch., Schatz T., Gast-Gampe M.: Jak odkrywać i rozwijać uzdolnienia u dzieci. „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 2004, nr 3, s. 64. • Piechal A.: Dziecko w świecie roślin, barw i faktur : wybrane zagadnienia twórczości plastycznej. „Wychowanie na Co Dzień”, 2006, nr 6, s. 22-25. • Sawiński J.P.: Wspieranie zainteresowań młodzieży. „Gazeta Szkolna: aktualności”, 2005, nr 20, s. 22-23.

39. Szkoły, których celem jest wejście do Dolnosląskiej Sieci Szkół Wspierających Uzdolnienia proszone są o kontakt: ewaw.@dodn.jgora.pltel. 64 – 23 - 353