CZY SMUTEK OSŁABIA ROZUMOWANIE?

1. CZY SMUTEK OSŁABIA ROZUMOWANIE? Badania psychofizjologiczne

2. Radość wielkim jest mędrcem, bo radość stworzyła słońce i świat. Smutek niczego nie urodzi. — Kornel Makuszyński Szczęście robi dobrze ciału, ale smutek rozwija siłę umysłu. — Marcel Proust

3. SMUTEK Opis zjawiska

4. Smutek - opis typologiczny • Smutek jest jednym z wielu negatywnych nastrojów takich, jak: obawa, poirytowanie, napięcie, znudzenie, zmęczenie itp. • Smutek, to negatywny nastrój, charakteryzujący się poczuciem …

5. Smutek – opis dwuwymiarowy arousal displeasure pleasure sleepiness Russell, J.A. (1980). A circumplex model of affect. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 1161-1178.

6. Smutek – opis dwuwymiarowy Lang, P.J., Bradley, M.M., & Cuthbert, B.N. (2005). International affective picture system (IAPS): Affective ratings of pictures and instruction manual. Technical Report A-6. University of Florida, Gainesville, FL.

7. SMUTEK W DZIAŁANIU Poznawcze znaczenie smutku

8. Nastrój nie wywołuje zachowań, ale ma wpływ na nastawienie poznawcze i poprzez to nastawienie reguluje sposób realizacji zachowań (np. wolniej, szybciej, dokładnie, niedokładnie itp.)

9. Nastawienie poznawcze • Działajmobilizacja szybkościowa; jak najszybciej uruchom wyuczoną i wyćwiczoną reakcję • Uważajmobilizacja dokładnościowa; powstrzymaj reakcję aż do momentu rozstrzygnięcia GO GO NO-GO UWAŻAJ DZIAŁAJ UWAŻAJ DZIAŁAJ

10. Nastawienie poznawcze • RUNwykonywanie planów • EDITrozwiązywanie problemów EDIT RUN RUN 89 + 28 = ? EDIT 4; 7; 10; 13; ? Sosnowski, T. (2002). Zadania umysłowe a aktywność sercowo-naczyniowa. Gdańsk: GWP. [str. 96-104]

11. Być może smutek powoduje osłabienie sprawności we wszystkich obszarach poznawczych, ale badania nad depresją sugerują, że deficyt może się ograniczać tylko do strefy kontroli poznawczej

12. Depresja a kontrola poznawcza wysoka aktywność kory przedczołowej niska aktywność kory przedczołowej Osoby depresyjne nie angażują mechanizmów poznawczych pozwalających sobie lepiej radzić z zadaniami wymagającymi hamowania poznawczego (hamowanie dominującej reakcji) Kaiser, S, Unger, J, Kiefer, M, Markela, J, Mundt, C, Weisbrod, C (2003). Executive control deficit in depression: event-related potentials in a Go/Nogo task. Psychiatry Research: Neuroimaging, 122, 169-184.

13. Depresja a kontrola poznawcza Osoby depresyjne gorzej wypadają w zadaniach wymagających utrzymywania w pamięci operacyjnej 1, 2 lub 3 elementów (zadanie n-back, pamięć robocza). Harvey P.O., Le Bastard G., Pochon J.B., Levy R., Allilaire J.F., Dubois B., et al. Executive functions and updating of the contents of working memory in unipolar depressions, Journal of Psychiatric Research, 38, pp. 567--576

14. Smutek a kontrola poznawcza • Osoby w nastroju negatywnym wypadły gorzej w zadaniu n-back niż osoby w nastroju pozytywnym (Gray i in., 2002; Koch i in., 2007) • Osoby smutne postrzegają zadania poznawcze jako trudniejsze niż osoby wesołe (Gendolla, 2007) • Osoby smutne wykazują gorsze efekty uczenia się w zadaniach poznawczych niż osoby wesołe (Brand, Reimer, Opwis, 2007) Podobnych rezultatów jest raczej mało – czy nastrój ma zatem wpływ na rozumowanie? • Nie, bo taki wpływ mają tylko cechy lub symptomy chorobowe • Tak, ale sztuczny nastrój jest za słaby, żeby zaobserwować jego wpływ

15. Fizjologiczne wskaźniki nastawienia poznawczego • Jeśli zadanie wymaga mobilizacji szybkościowej (DZIAŁAJ), to nasilają się wskaźniki aktywności współczulnej (PEP, SBP) oraz słabną wskaźniki aktywności przywspółczulnej (HRV-HF, bradykardia antycypacyjna) • Jeśli zadanie wymaga mobilizacji dokładnościowej (UWAŻAJ), to słabną wskaźniki aktywności współczulnej (PEP, SBP) oraz nasilają się wskaźniki aktywności przywspółczulnej (HRV-HF, bradykardia antycypacyjna) akt. współczulna akt. przywspółczulna

16. Hipotezy SMUTEK NASTAWIENIE POZNAWCZE WSKAŹNIKI FIZJOLOGICZNE NASTAWIENIE „UWAŻAJ” PRZETWARZANIE INFORMACJI KONTROLA POZNAWCZA WYNIKI ZADAŃ WYNIKI ZADAŃ ZŁOŻONYCH

17. EKSPERYMENT Wpływ smutku na aktywność poznawczą

18. Zadanie n-wstecz - przykład

19. Zdjęcia wzbudzające smutek (IAPS)

20. Zdjęcia wzbudzające nastrój pogodny (IAPS)

21. Poziom wykonania zadań Preferowana trudność WESOŁY SMUTNY NASTRÓJ NIE RÓŻNICUJE POZIOMU WYKONANIA Sukcesy Porażki

22. Poziom fizjologiczny WESOŁY SMUTNY WESOŁY SMUTNY UWAŻAJ UWAŻAJ UWAŻAJ UWAŻAJ DZIAŁAJ DZIAŁAJ DZIAŁAJ DZIAŁAJ

23. Wnioski • Nastrój nie wykazuje wpływu na poziom wykonania zadań • Nastrój wykazuje wpływ na fizjologiczne wskaźniki nastawienia poznawczego • Wpływ nastroju ujawnia się tylko w sytuacjach wymagających silnej kontroli poznawczej • Jeśli nie widać efektu na poziomie wykonania zadań, to nie można mówić o deficycie, a jedynie o specyficznym nastawieniu poznawczym

24. „Przecież ja tylko chcę pomóc każdemu człowiekowi. Wtedy gdy jestem przy nim, może spotkać się sam ze sobą” – powiedział Smutek. Ballada o zasmuconym Smutku

25. Smutek wchodzi w interakcję z wyższymi procesami poznawczymi (kontrola poznawcza) – dane z badań neurofizjologicznych • Smutek powoduje deficyt poznawczy • Wyniki – brak różnic w poziomie wykonania zadań • Smutek powoduje specyficzne nastawienie poznawcze • Wyniki – fizjologiczne wskaźniki nastawienia są inne u osób smutnych i wesołych

26. UCZUCIA Przegląd teorii nastroju

27. Nastrój - typologia Nastroje negatywne są bardziej zróżnicowane niż pozytywne Nastroje pozytywnepogodny, szczęśliwy, usatysfakcjonowany, zrelaksowany Nastroje negatywnesmutek, złość, gniew, obrzydzenie, lęk, napięcie, frustracja, znudzenie Nastroje mają znak (pozytywne vs. negatywne) i natężenie (słabsze vs. silniejsze)

28. Nastrój - wymiary arousal distress excitement displeasure pleasure depression relaxation sleepiness Russell, J.A. (1980). A circumplex model of affect. Journal of Personality and Social Psychology, 39, 1161-1178.

29. Nastrój - wymiary Tellegen, A., Watson, D. & Clark, L.A. (1999). On the dimensional and hierarchical structure of affect. Psychological Science, 10, 297-303.

30. Nastrój - wymiary Matthews, G., Jones, D.M. & Chamberlain, A.G. (1990). Refining the measurement of mood: the UWIST mood adjective checklist. Br J Psychol, 81, 17-42.

31. Nastrój - wymiary Valence Lang, P.J., Bradley, M.M., & Cuthbert, B.N. (2005). International affective picture system (IAPS): Affective ratings of pictures and instruction manual. Technical Report A-6. University of Florida, Gainesville, FL.

32. UCZUCIA I ROZUM Wpływ nastroju na procesy przetwarzania informacji

33. Nastrój a rozumowanie Wpływ nastroju na przetwarzanie informacji: • bezpośredni • ukierunkowanie percepcji(uwaga skierowana na bodziec lub dystraktory) • zgodność pamięci z nastrojem (Bower, 1981)(łatwiej odtwarzamy z pamięci informacje zgodne z aktualnym nastrojem) • alokacja zasobów poznawczych (Nęcka, 2003)(nastrój angażuje część zasobów poznawczych, których brakuje dla poradzenia sobie z zadaniem) • nastawienie poznawcze (Schwarz, 1990)(smutek – nastawienie analityczne; radość – nastawienie heurystyczne) Bower, G.H. (1981). Mood and memory. American Psychologist, 36, 129-148. Nęcka, E. (2003). Inteligencja: geneza – struktura - funkcje. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Schwarz, N. (1990). Feelings as information: Informational and motivational functions of affective states. In E. T. Higgins & R. M. Sorrentino (Eds.), Handbook of motivation and cognition: Foundations ofsocial behavior(Vol. 2, pp. 527-561). New York: Guilford Press.

34. Nastrój a rozumowanie Wpływ nastroju na przetwarzanie informacji: • pośredni – wpływ na procesy okołopoznawcze • regulacja wrażliwości emocjonalnej(preferowanie lub unikanie ryzyka) • motywacja i mobilizacja (Brehm i Self, 1989) • wartość celu (np. subiektywne obniżanie wartości nagrody) • własne możliwości (np. subiektywne obniżanie swoich możliwości) • nasilenie potrzeby (np. obniżanie znaczenia aprobaty społecznej) Brehm, J.W. & Self, E.A. (1989). Theintensityofmotivation. Annual Review of Psychology, 40, 109-.

35. Hipoteza stanu i cechy • Hipoteza stanuna funkcjonowanie poznawcze może mieć wpływ aktualny przejściowy stan osoby np. wzbudzony nastrój • Hipoteza cechyna funkcjonowanie poznawcze może mieć wpływ tylko stała właściwość psychiczna (dyspozycja) np. depresyjność lub depresja (Joorman, 2006) Joorman, J. (2006). Hamowanie, ruminacja i regulacja nastroju w depresji. W: R.W.Engle, G.Sędek, U.von Hecker, D.N.McIntosh (Ed.), Ograniczenia poznawcze. Starzenie sie i psychopatologia. (295-333). Warszawa: PWN.

36. Smutek a kontrola poznawcza Być może smutek powoduje osłabienie sprawności we wszystkich obszarach poznawczych, ale badania nad depresją sugerują, że deficyt może się ograniczać tylko do strefy kontroli poznawczej (hamowanie, planowanie, uaktualnianie, przerzucanie) i nie występować w przypadku procesów niższego rzędu (uwaga, percepcja, szybkość, pamięć)

37. ROZUM Przegląd koncepcji wyższych procesów poznawczych

38. Kontrola poznawcza • Kontrola poznawcza (cognitive control, executive control) to zespół procesów, które umożliwiają adaptacyjne zmiany zachowań i przetwarzania informacji. • Uaktualnianie informacji (np. sensorycznych) • Wybór reakcji (lub informacji z pamięci) • Zmiana realizowanej reakcji (lub procesu) • Hamowanie reakcji (lub procesu)

39. Supervisoryattention • Norman, Shalice, 1986

40. Hamowanie poznawcze

41. UCZUCIA I ROZUM Przegląd danych empirycznych

42. Smutek a kontrola poznawcza • Osoby w nastroju negatywnym wypadły gorzej w zadaniu n-back niż osoby w nastroju pozytywnym (Gray i in., 2002; Koch i in., 2007) • …

43. Hipotezy Smutek powoduje obniżenie sprawności w zakresie hamowania poznawczego Wpływ sztucznego smutku jest za słaby, żeby uwidocznić się na poziomie behawioralnym będą różnice w poziomie różnych wskaźników fizjologicznych różnice w poziomie wykonania zadań będą słabe Nawet słaby smutek będzie miał wpływ na poziomie fizjologicznym

44. NASTAWIENIE POZNAWCZE Łącznik między nastrojem i przetwarzaniem informacji

45. Emocja wywołuje zachowania, a nastrój reguluje nastawienie poznawcze

46. Nastawienie poznawcze Mobilizacja dokładnościowa w większym stopniu angażuje kontrolę poznawczą niż mobilizacja szybkościowa

47. Fizjologiczne wskaźniki nastawienia poznawczego • Jeśli zadanie wymaga mobilizacji dokładnościowej (UWAŻAJ), to podnoszą się wskaźniki aktywności przywspółczulnej (bradykardia antycypacyjna, HRV-HF) ============================================================ • Osoby z wysokim HRV-HF wykazywały lepszy czas reakcji i wyższy poziom wykonania zadań 2-wstecz, ale nie było różnic w SRT i CRT (Hansen, Johnsen, Thayer, 2003) • Aktywność kory przedczołowej (odpowiedzialnej m.in. za kontrolę poznawczą) często wiąże się z nasileniem aktywności przywspółczulnej (Thayer, Friedman, 2002) • W zadaniach typu NoGo pojawia się przedłużona fazowa deceleracja HR, której nie ma w zadaniach typu Go (Collet, Dittmar, Vernet-Maury, 1999) • U strzelców przed dobrym strzałem obserwuje się dłuższą bradykardię antycypacyjną niż przed złym strzałem (Tremayne, Barry, 2001) • Bradykardia antycypacyjna ujawnia się tam, gdzie aktywizują się procesy kontroli poznawczej (Jennings, van der Molen, 2002)

48. Problemy • Czy za deficyt poznawczy w depresji odpowiedzialny jest nastrój?Czy zdrowy nastrój powoduje takie same deficyty co depresja? • Czy nastrój powoduje globalny, czy lokalny deficyt poznawczy? Czy chodzi tylko o hamowanie? Czy deficyt sprawdza się tylko do określonych aspektów zadania (np. szybkościowych)? • Czy specyfikę nastawienia poznawczego w smutnym nastroju można nazwać deficytem?Czy smutek powoduje pogorszenie (choćby minimalne) wyników zadań?