Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży

1. Zajęcia pozalekcyjne w szkole.Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju.Na podstawie badań ankietowych w łódzkich szkołach.Projekt „Ciekawa szkoła”.Łódź 2009 Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży

2. Zajęcia pozalekcyjne w szkole. Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju. (Dane o badaniach) W badaniach wzięło udział: 10 szkół, w tym: • 4 gimnazja • 3 licea ogólnokształcące • 3 szkoły o profilu zawodowym 20 klas szkolnych: • po dwie klasy z każdej szkoły 390 uczniów, w tym: • 200 dziewcząt • 190 chłopców Narzędzie badawcze – ankieta audytoryjna

3. Zajęcia pozalekcyjne w szkole. Stan obecny i możliwe kierunki rozwoju. (Dane o badaniach) Zagadnienia 1. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych – stan obecny 2. Ocena przez uczniów oferty zajęć pozalekcyjnych w szkole 3. Oczekiwania uczniów dotyczące zajęć pozalekcyjnych 4. Klimat społeczny szkoły  • klimat społeczno-emocjonalny • klimat dla rozwoju, kreatywności, partnerstwa 5. Interesujące i rozwijające zajęcia / lekcje / w szkole   • rozumienie, przykłady • czynniki zachęcające i zniechęcające do nauki 6. Ceniony nauczyciel czyli jakie cechy i zachowania ceni młodzież u nauczycieli

4. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Jaki odsetek uczniów uczestniczy w zajęciach? 45% badanych brało udział w zajęciach pozalekcyjnych Szkoły: 72%uczniów gimnazjum 29%uczniów liceów ogólnokształcących 29%uczniów szkół o profilu zawodowym 50% dziewczęta 40% chłopcy

5. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Zajęcia i koła przedmiotowe - 23% badanych: • zajęcia wyrównawcze (w gimnazjach) • zajęcia przygotowujące do matury (w liceach ) Zajęcia i koła sportowe (SKS) - 20% badanych siatkówka , koszykówka, siłownia , basen  Koła i zajęcia artystyczne (głównie w gimnazjach) -15% badanych teatralne, taneczne, chór, muzyczne, rysunkowe  Inne koła zainteresowań turystyczne, fotograficzne, filmowe, kabaret, strzeleckie, origami  Zajęcia projektowe Zajęcia „Life Skills”- Umiejętności życiowe

6. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Dlaczego uczniowie nie uczestniczą w zajęciach ? • Brak czasu – 61% • Nieodpowiednie godziny, pora zajęć – 56% • Po lekcjach chcę być z dala od szkoły – 35% • Nie znajduję nic interesującego dla siebie – 32% • Nie odpowiada mi tematyka zajęć – 25% • Nie odpowiada mi osoba prowadząca zajęcia – 9% • Inne powody – 7% • Nie wiem nic o takich zajęciach – 22%

7. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - Stan obecny Jaka jest gotowość i chęć udziału uczniów w zajęciach? • 6,5% odpowiada, że bardzo duża • 40,4% mówi, że dość duża • 36,7% odpowiada - raczej niewielka • 14,6% ma małą lub nie ma żadnejchęci udziału Deklaracja chęci i gotowości udziału w zajęciach pozalekcyjnych: • Uczniowie liceum – 60% • Uczniowie gimnazjum – 49% • Uczniowie szkół zawodowych – 31%

8. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Jakie korzyści odnoszą uczniowie uczestniczący w zajęciach? (na podstawie ocen i opinii uczniów)  Wysokie oceny: Zajęcia były ciekawe i interesujące – 84% Zajęcia angażowały mnie , wyzwalały aktywność – 82% Zajęcia były miłym sposobem spędzenia czasu – 75% Zajęcia rozwijały moje zainteresowania – 71% Zajęcia poszerzały moją wiedzę i umiejętności – 60% Średnie oceny : Zajęcia były okazją do poznania nowych ludzi – 43% Zajęcia rozwijały moją kreatywność i uzdolnienia twórcze – 40% Zajęcia były okazją do wyżycia się, „odstresowania”– 35% Krytyczna ocena : Zajęcia pozwoliły mi na nadrobienie wiedzy i uzupełnienie braków – 39%

9. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Jak oceniają uczniowie ofertę zajęć pozalekcyjnych? • Bardzo bogata, każdy może znaleźć coś dla siebie –8% • Dość ciekawa, osoby zainteresowane mogą znaleźć coś dla siebie – 41 % • Dość skromna , jest mały wybór zajęć dodatkowych –23% • Jest uboga i nieciekawa, prawie jej nie ma –7,5% • 20% nie potrafi ocenić oferty, gdyż jej nie zna Różnice pomiędzy szkołami: • Gimnazja - 67 % ocen pozytywnych • Licea - 50 % ocen pozytywnych • Szkoły zawodowe - 29% ocen pozytywnych Niepokojące różnice: 70% dziewcząt gimnazjum pozytywnie ocenia ofertęi tylko 33% uczennic szkół o profilu zawodowym

10. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Jak badani uczniowie oceniają wyposażenie szkoły w sale i sprzęt do prowadzenia zajęć pozalekcyjnych? Oceny te są wyższe niż ocena samej oferty : • 15 % - jest bardzo dobre • 51% - dość dobre • 24% - zbyt skromne • 8% - bardzo ubogie - najlepiej wyposażenie ocenili uczniowie Liceów - dziewczęta krytyczniej oceniły wyposażenie szkoły niż chłopcy, dotyczy to zwłaszcza uczennic szkół zawodowych - 40% z nich ocenia wyposażenie szkoły jako nie spełniające oczekiwań

11. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - OCENY i OPINIE Młodzieży Czego brakuje w wyposażeniu szkół? • Sprzęt sportowy, sala gimnastyczna, boisko • Wyposażenie pracowni biologicznej, chemicznej, fizycznej – laboratoria, przyrządy, odczynniki • Komputery – lepsze, nowsze, oprogramowanie, programy komputerowe • Nowe specjalistyczne maszyny do nauki zawodu, • Pomoce dydaktyczne – mapy, stojaki, tablice, plansze, dodatkowe • Sprzęt – muzyczny, audiowizualny, kamery, projektory • Nowe czyste ławki, krzesła • za mało sal, zimno w szkole, brak pieniędzy, brak sprzętu do urozmaicenia zajęć, za mało doświadczeń, zaangażowania nauczycieli, brak stołówki.

12. Uczestnictwo uczniów w zajęciach pozalekcyjnych - PODSUMOWANIE Uczniowie gimnazjum • częściej uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych • lepiej znają ofertę zajęć • wyżej oceniają ofertę zajęć i korzyści wynikające z udziału w nich • rzadziej deklarują chęć i gotowość udziału w zajęciach • są bardziej wymagający jeśli idzie o wyposażenie materialne Uczniowie liceów ogólnokształcących • rzadziej uczestniczą w zajęciach dodatkowych (29%) • słabiej niż gimnazjaliści znają ofertę szkoły • więcej z nich deklaruje chęć i gotowość udziału w zajęciach (60%) niż w pozostałych rodzajach szkół • umiarkowanie krytycznie oceniają ofertę (50% ocen pozytywnych) • są najmniej krytyczni w ocenie wyposażenia materialnego szkoły (80 % daje oceny pozytywne) Uczniowie szkół o profilu zawodowym • rzadziej niż gimnazjaliści uczestniczą w zajęciach (29%) • słabiej znają ofertę szkoły • najbardziej krytycznie oceniają istniejącą ofertę (40% ocen negatywnych) • wykazują najmniejszą gotowość i chęć udziału w zajęciach dodatkowych w szkole • podają wiele różnorodnych propozycji zajęć pozalekcyjnych , które byłyby dla nich atrakcyjne

13. PROPOZYCJE UCZNIÓW Czego oczekują uczniowie ? Co zachęca (zachęciłoby) uczniów do udziału w zajęciach pozalekcyjnych? Wskazywanie konkretnych tematów i form, metod zajęć • informatyka, zajęcia sportowe, filmy, fotografia, wycieczki, praca w grupach • więcej praktyki, zajęcia z wiązane z zawodem, wiedza w praktyce Interesujący dobrze prowadzący zajęcia nauczyciel , instruktor Ciekawa forma zajęć , dobra atmosfera zajęć Przygotowanie do matury, utrwalanie, uzupełnienie wiedzy poprawienie wiedzy i umiejętności szkolnych i pozaszkolnych, przygotowanie do olimpiady Dodatkowe oceny, punkty z przedmiotów i za sprawowanie, nagrody, ciepły posiłek Odpowiednie terminy, zaraz po lekcjach, elastyczne terminy, dogodna pora

14. PROPOZYCJE UCZNIÓW Czego oczekują uczniowie ? Jakie tematy, rodzaje zajęć pozalekcyjnych zainteresowałyby Cię? Zajęcia sportowe- SKS • siatkówka , koszykówka , basen, siłownia , aerobik • sporty walki, fitness, wspinaczka, żeglarstwo, windsurfing, cyrkowe, • strzeleckie Kółka artystyczne • teatralne, taneczne, chór • muzyczne, filmowe, fotograficzne, plastyczne , rysunkowe • kabaret, modelowanie Koła przedmiotowe – związane z nauką szkolną • wyrównywanie braków • poszerzanie i uzupełnianie wiedzy, przygotowanie do matury • związane z profilem szkoły lub profilem kształcenia w klasie  Inne koła i tematy – turystyczne , motoryzacja, naukowe, szachowe , charytatywne, prawnicze , filozoficzne, kulturoznawcze , o UE, psychologiczne, dziennikarskie

15. PROPOZYCJE UCZNIÓW Czego oczekują uczniowie ? Jaki sposób prowadzenia byłby dla Ciebie najbardziej atrakcyjny ? Metody i formy zajęć: • nauka przez zabawę • dyskusyjne • aktywne metody • praca w grupach, warsztaty, małe grupy • indywidualne tempo i podejście, konsultacje • z zastosowaniem multimediów Praktyczne nastawienie zajęć: • mało teorii, dużo praktyki, wiązanie teorii z praktyką • wykłady plus materiały Zajęcia poza szkołą: • w terenie, wycieczki, • oglądanie filmów naukowych • konkursy

16. Klimat Szkoły „Klimat szkoły dotyczy sposobu, w jaki członkowie społeczności szkolnej postrzegają to co się dzieje w szkole oraz stopnia, w jakim zaspokojone są ich potrzeby i uczucia, jakie to w nich wywołuje„  Kluczowym elementem klimatu szkoły są relacje pomiędzy nauczycielamii uczniami - wzajemne zaufanie, zrozumienie, oferowana pomoc, sprawiedliwe postępowanie, motywowanie do osiągnięć. Dobry klimat szkoły pozytywnie wpływa na efekty dydaktyczne i wychowawcze! Jak określiłbyś atmosferę panującą na lekcjach w Twojej szkole? Pozytywna 44% Ambiwalentna 37% Negatywna 19%

17. Klimat Szkoły - Jak określiłbyś atmosferę panującą na lekcjach w Twojej szkole? • pogodna 60% • ponura 10% • ciepła 45% • chłodna 20% • swobodna 42% • napięta 20% • wyrozumiała 35% • surowa 25%

18. Klimat Szkoły - Czy szkoła jest interesująca (ciekawa)? „Atmosfera w szkole na lekcjach jest interesująca”- 35% • gimnazja42% • szkoły zawodowe 39% • licea ogólnokształcące 32% Badania ogólnopolskie : „Szkoła bez przemocy” Raport 2009 „Nudzę się na lekcjach” – 49% • szkoły podstawowe – 31% • gimnazja – 51% • szkoły ponadgimnazjalne – 61% „Lekcje mnie interesują” – 28% • szkoły podstawowe – 41% • gimnazja – 27% • szkoły ponadgimnazjalne – 20%

19. Klimat Szkoły - Kreatywność i rozwój W mojej szkole: „Mam możliwość rozwijania swoich pasji i zainteresowań” Tak 32% • Gimnazja - 35% • Szkoły zawodowe - 33% • Licea ogólnokształcące - 28% „Nauczyciele potrafią zainteresować uczniów swoimi lekcjami„ Tak - 44% • Gimnazja - 51% • Licea - 41 % • Szkoły zawodowe - 38% „Nauczyciele zachęcają nas do wysuwania własnych propozycji rozwiązań rożnych problemów, zadawania pytań „ Tak – 50%; Dziewczęta – 60%, Chłopcy – 40% „Nauczyciele to ludzie otwarci, z którymi można dyskutować na każdy temat” Tak – 40%; Dziewczęta – 50%, Chłopcy – 30%

20. Klimat Szkoły - Kreatywność i rozwój Partnerstwo i wpływ na życie szkoły  „W sprawach ważnych dla szkoły mój głos będzie wysłuchany”  • Tak – 31% „W klasie dyskutujemy sprawy istotne dla szkoły„ • Tak – 39% Kapitał społeczny – zaufanie „Nauczyciele zachęcają nas raczej do współpracy niż rywalizacji?” • Tak – 62% „Mam zaufanie do większości moich kolegów”  • Tak – 61% „Nauczyciele na ogół ufają mnie i moim kolegom„ • Tak – 48%

21. Ciekawe i rozwijające zajęcia – opinia uczniów Nazwy konkretnych zajęć pozalekcyjnych • warsztaty psychologiczne • warsztaty z doradztwa zawodowego • warsztaty dziennikarskie • zajęcia „Life Skills” • kółka pozalekcyjne –chór, teatralne, SKS • zajęcia z Panią ze straży miejskiej, zajęcia „Ruch i muzyka” „Pan ciekawie mówi, daje dużo przykładów, anegdot, żartuje” „ Nauczyciel dobrze wyjaśnia, tłumaczy prostym językiem na fizyce” „ Zajęcia dobrze zaplanowane, ciekawe i przemyślane ćwiczenia” „Lekcje religii są rozwijające, bo Pani potrafi nas wysłuchać”  „Dużo się dzieje, są urozmaicone, nie było monotonii”  „Uczę się grać, ale to też dobra zabawa„ o SKS   „Dyskusje. Młodzież zabiera głos, może wyrazić swoje zdanie”

22. Ciekawe i rozwijające zajęcia – opinie uczniów Zajęcia związane są z profilem zawodowym • w laboratorium logistycznym • w gazowni • pokaz mody, o makijażu • praca przy komputerach, systemy operacyjne Zajęcia związane z profilem klasy • labolatoria, doświadczenia (biologia, chemia, fizyka) • zajęcia przygotowujące do matury Formy i metody zajęć • zajęcia warsztatowe • praca w grupach • dyskusje • nauczyciel rozmawia z nami • wycieczki edukacyjne • filmy naukowe • zajęcia poza szkołą • wyjście na Uniwersytet • lekcje multimedialne • eksperymenty, doświadczenia • powiązanie teorii z praktyką

23. Nudne i nie rozwijające zajęcia Niewłaściwe zachowania i postawy nauczycieli • nauczyciel nie tłumaczy, nie potrafi tłumaczyć • zadaje i zajmuje się sobą, nie interesuje się klasą, zajmowanie się tylko jednym uczniem lub częścią klasy • zadaje, a potem nie sprawdza jak wykonaliśmy zadanie • tylko mówi, monolog • uczniowie nie mogą zabrać głosu • nauczyciel tytko dyktuje, dużo pisania (przez 45 minut) • nie widać zainteresowania nauczyciela przedmiotem, uczniami • nauczyciel nie potrafi zmobilizować,nie angażuje się do pracy uczniów • nauczyciel krzyczy, stresuje, terroryzuje nas • niesprawiedliwe podejście • nieuprzejmy nauczyciel • nauczyciel nie daje rady • chaotyczny sposób prowadzenia , monotonny głos

24. Podsumowanie Co lub kto w Twojej szkole zniechęca cię do nauki ? • Nauczyciele, niektórzy - 105 określeń • Nudne, nieciekawe, niepotrzebne lekcje, tematy, niechęć do przedmiotu - 40 określeń • Złe oceny, trudności w nauce, brak efektów nauki, ścisłe przedmioty, trudne przedmioty  • Nadmiar nauki, za dużo lekcji, plan lekcji, zmęczenie, nadmiar materiału, za dużo pracy domowej, • Częste klasówki , sprawdziany, ustna kontrola wiedzy, dziennik internetowy • Koledzy , klasa, niektórzy koledzy (chłopcy) • Nic mnie nie zniechęca - ok .10 % uczniów

25. Podsumowanie Co lub kto w Twojej szkole zachęca cię do nauki? Nauczyciele, niektórzy nauczyciele • umiejący tłumaczyć, potrafiący zaciekawić, zmobilizować, pomocni, otwarci, z poczuciem humoru, sympatyczny , nauczyciel - pasjonat, ciekawy nauczyciel, uśmiech nauczyciela, jego osobowość- sposób uczenia i umiejętność tworzenia miłej atmosfery Pozytywne oceny, dobre stopnie, nagrody, pochwały, sukcesy, chęć zdobycia dobrych ocen, nagrody a nie karanie, czerwony pasek Przyszłość, plany zawodowe, chęć dostania się na studia, dobre wyniki na maturze, motywacja do godnego życia, plany życiowe, perspektywy kształcenia się Zagrożenia, zbliżający się koniec semestru, sprawdziany wiedzy, odpytywanie, gniew mamy, lęk przed karą, wstyd, boję się nauczyciela, przejście do następnej klasy, złe oceny Inne • dobrana klasa, śmieszne sytuacje w klasie, afery • ciekawe prace domowe • dobrze podane notatki • praktyki

26. Podsumowanie Za co cenisz swoich nauczycieli ? • Cechy związane z osobowością i umiejętnością nawiązywania kontaktów, stosunek do ucznia • wyrozumiali, mili, sympatyczni, weseli, pogodni, optymistyczni, swobodni, lubiący młodzież, ciepło, otwartość, z poczuciem humoru • sprawiedliwi, uczciwi, wiarygodni (prawi), godni zaufania, mający autorytet • związane z wiedzą i umiejętnościami dydaktycznymi • interesująco prowadzą lekcje, potrafią zaciekawić, wytłumaczyć • są kompetentni, mają wiedzę • umieją dobrze uczyć, przekazują wiedzę, wyjaśniają, rzetelnie uczą, są przygotowani, poważnie traktują swoje obowiązki • związane z motywacją, powołaniem • nauczyciele z powołania, pasjonaci, lubiący uczyć, zmotywowani, poświęcają czas uczniowi, gotowi pomagać, zaangażowani

27. Podsumowanie Pokolenie Y • Wygórowane oczekiwania – brak cierpliwości • Zbyt pewni siebie • Nie identyfikują się ze szkołą • Wygórowane wymagania • Instrumentalny stosunek do nauki • Złaknieni informacji zwrotnych • Zwolennicy życia zrównoważonego • Pazerni na uznanie • Autorytety (nie) kwestionowane • Niska etyka pracy - nieodpowiedzialni Zalety • Biegłość w nowych technologiach – rodowici cyfrowcy • Znają języki obce – przygotowani do różnorodności kulturowej • Lepiej radzą sobie z pracą zespołową, też w sieci, wirtualnie • Potrafią wykonywać wiele zadań w tym samym czasie

28. Podsumowanie Jakie umiejętności chciałaby rozwijać młodzież na zajęciach z pracownikami Poradni dla Młodzieży ? • Podejmowania trafnych decyzji zawodowych - 90% • Uczenia się i motywowania do nauki - 82% • Lepszego porozumiewania się z ludźmi - 79% • Radzenia sobie ze stresem - 78% • Poznanie dróg kształcenia się po szkole średniej - 74% • Jak chronić się przed manipulacją i przemocą - 61% • Problematykę dojrzewania seksualnego - 50% • Jak uniknąć rożnego rodzaju uzależnień - 37%

29. Podsumowanie Zjawiska pozytywne • Znaczny odsetek młodzieży uczestniczy w zajęciach pozalekcyjnych (45%)   • Młodzież odnosi wiele korzyści z udziału w zajęciach, jest z nich zadowolona • Repertuar zajęć jest dość schematyczny, najczęściej młodzież uczestniczy w 4 rodzajach zajęć : • zajęcia sportowe • kółka artystyczne • kółka i zajęcia przedmiotowe • zajęcia typu projektowego

30. Podsumowanie Zjawiska pozytywne   • Ogólna ocena ofert zajęć pozalekcyjnych w szkole i zaplecza materialnego jest umiarkowanie pozytywna – ocena 3+ • Najlepsze wskaźniki uczestnictwa i oceny występują w gimnazjach • Istnieje znaczny potencjał uczestnictwa ze strony uczniów , np. 60% uczniów l-o deklaruje chęć i gotowość udziału w zajęciach • Uczniowie mają wiele rożnych pomysłów i propozycji na zajęcia • Społeczny klimat szkoły jest dość pozytywnie oceniany przez młodzież • Nauczyciele coraz częściej stosują metody aktywizujące • Nauczyciele są potencjalnie najważniejszym czynnikiem motywującym uczniów do nauki

31. Podsumowanie Zjawiska wymagające poprawy i rozwoju • Oferta zajęć pozalekcyjnych nie jest zbyt bogata, szczególnie dotyczy to szkół ponadgimnazjalnych • Co piąty uczeń nie zna oferty zajęć pozalekcyjnych • Ponad połowa badanych uczniów nie wyraża chęci i gotowości udziału w zajęciach pozalekcyjnych • Ponad połowa uczniów (57%)podaje jako powód braku udziału w zajęciach niedopasowanie do zainteresowań oraz, że nie znajdują w zajęciach nic interesującego dla siebie • Niepokoić może sytuacja w szkołach ponadgimnazjalnych • Występują istotne braki w wyposażeniu w sale i sprzęt do zajęć • Szczególnie znaczących inwestycji wymagają szkoły zawodowe • Unowocześnianie i odnawiania wymaga też baza sportowa i dydaktyczna szkół

32. Podsumowanie Zjawiska wymagające poprawy i rozwoju • Zbyt niskie są wskaźniki zainteresowania uczniów lekcjami • Szkoła w zbyt małym stopniu rozwija i nawiązuje do tych zainteresowań i uzdolnień uczniów w procesie dydaktycznym. • Klimat szkoły jest umiarkowanie pozytywny, nie najlepiej udaje się rozwijać kreatywność uczniów i włączać ich w rozwiązywanie problemów szkoły- klasy • Należy w znacznie większym stopniu korzystać z metod rozwijających umiejętności i kształcących postawy uczniów • Nie do przecenienia jest rola nauczyciela i znaczenia pozytywnego klimatu dla kształcenia i wychowania uczniów, jaki w szkole może być stworzony.

33. Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ www.pppdm.edu.lodz.pl e-mail: poradniadlamlodziezy@op.pl