Functionele definitie van vervoersystemen H01I6A Verkeerskunde basis

1. Functionele definitie van vervoersystemenH01I6A Verkeerskunde basis Ben Immers Francesco Corman Traffic and Infrastructure Department of Civil Engineering Faculty of Engineering Katholieke Universiteit Leuven

2. Vraag en aanbod Vervoervraag • verplaatsingspatronen en achterliggende activiteitsruimten --> stellen eisen aan kwaliteit vervoersysteem Vervoeraanbod • organisatie van vervoerdiensten • configuratie en layout verkeersinfrastructuur incl. verkeersregelsystemen H01I6A Verkeerskunde basis

3. Afstemming vraag en aanbod vervoervraag eisen mogelijkheden aanbod vervoerdiensten eisen mogelijkheden aanbod infrastructuur H01I6A Verkeerskunde basis

4. Aanbod Vervoerdiensten • onder wiens verantwoordelijkheid • wie biedt de dienst aan • profiel gebruiker • opbouw/karakteristieken vervoeraanbod Verkeersinfrastructuur • voor welke voertuigtechniek • configuratie/layout infrastructuur • regeling/beheersing van verkeer dat van de infrastructuur gebruik maakt H01I6A Verkeerskunde basis

5. Aanbod vervoerdiensten • bestuurlijke verantwoordelijkheid • nationale overheid • regionale overheid • gemeentes • aanbieders van diensten • particulier vervoer (eigen vervoer) • beroepsvervoer • gebruikers diensten (toegankelijkheid) • besloten vervoer • open vervoer • gebruikers diensten (aantal vervoervragers) • individueel • collectief H01I6A Verkeerskunde basis

6. Indeling naar aanbieder en gebruiker van vervoerdiensten H01I6A Verkeerskunde basis

7. Aanbod verkeersinfrastructuur --> relatie voertuigtechniek en infrastructuur • Vervoerdragers: • lucht • water • land • pijpleiding/buis • Kenmerken voertuigen • soort en mate van geleiding • mate van autonomie • voertuigtechniek H01I6A Verkeerskunde basis

8. Hoofdindeling vervoertechnieken Hoofdindeling vervoertechnieken H01I6A Verkeerskunde basis

9. Kenmerken openbaar vervoermaterieel • afmetingen • inrichting • rijkarakteristieken (incl. motor en ondersteuning) • geleiding en aandrijving • kosten H01I6A Verkeerskunde basis

10. Dimensies van openbaar-vervoermaterieel H01I6A Verkeerskunde basis

11. Capaciteit van openbaar-vervoermaterieel H01I6A Verkeerskunde basis

12. Indeling personenvervoer naar snelheid en reikwijdte vervoermiddel H01I6A Verkeerskunde basis

13. Verkeersinfrastructuur • lengte wegennetwerk • verhard • onverhard • lengte wegennetwerk • binnen bebouwde kom • buiten bebouwde kom • autosnelwegen • autowegen • overige wegen • lengte spoorwegennet • geëlektrificeerd • twee of meer sporen • geschikt voor reizigersvervoer • alleen bestemd voor goederenvervoer • lengte fietsnetwerk • vrijliggend langs (on)verharde weg • met eigen tracé H01I6A Verkeerskunde basis

14. Verkeerssysteem • Snelheid • maximale snelheid • gemiddelde snelheid (rijtijd/weglengte) • verplaatsingssnelheid (incl. voor- en natransport, wachten bij halte, parkeren, etc.) • Capaciteit • Kosten (investering, onderhoud, beheersing) • Effecten (milieu, veiligheid, leefomgeving/ruimte) H01I6A Verkeerskunde basis

15. Snelheden van vervoerstelsels H01I6A Verkeerskunde basis

16. Snelheid-tijd diagram H01I6A Verkeerskunde basis

17. Capaciteit verkeerssysteem • autosnelweg binnen bebouwde kom 1500 pae/strook/uur buiten bebouwde kom 2000 pae/strook/uur • autoweg binnen bebouwde kom 1000 pae/strook/uur buiten bebouwde kom 1500 pae/strook/uur • dubbelspoor (per richting) 12 treinen per uur personen 1200 reizigers per trein 14.400 reizigers per uur goederen 2500 ton per trein 25.000 ton per uur • rijkarakteristiek • tijd-wegdiagram H01I6A Verkeerskunde basis

18. Berekening capaciteit metrostelsel H01I6A Verkeerskunde basis

19. Berekening capaciteit metrostelsel • Maximum snelheid 20m/s = 72 km/uur • Aanzetversnelling 1,0 – 0,33 m/s2 • Remvertraging 1,25 m/s2 • Halteafstand 800 m • Rijtijd tussen twee haltes 63 sec • Gemiddelde haltetijd 20 sec • Verliestijd (wissels, seinen) 7 sec • Totaal 90 sec • Trajectsnelheid (800/90) = 9 m/s = 32,4 km/uur • Treinlengte 100 m • Blokafstand (remweg + reserve) 200 m • Minimum treininterval 75 sec H01I6A Verkeerskunde basis

20. Berekening capaciteit metrostelsel • Capaciteit per metrostel 1000 reizigers • Theoretische capaciteit per spoor = (3600/75) 48 stellen per uur • Theoretische capaciteit reizigers = (48 * 1000) 48.000 reizigers per uur • Praktische capaciteit per spoor = (2/3 * 48.000) 32.000 reizigers per uur • Factor (praktische capaciteit) wordt vastgesteld op basis van • Fluctuaties in vervoervraag • Ongelijkmatigheid treinbezetting H01I6A Verkeerskunde basis

21. Capaciteitsgebieden per vervoertechniek H01I6A Verkeerskunde basis

22. Inzetgebied van verschillende vervoerstechnieken H01I6A Verkeerskunde basis

23. kosten • kosten voor gebruik van de weg • voertuigkosten; vast en variabel • vervoerkosten • Kosten per vervoerde eenheid, afhankelijk van: • benuttingsgraad van de weg • benuttingsgraad van het voertuig • bezettingsgraad van laad- en plaatsruimte • grootte van het voertuig • afhandelingskosten (laden/lossen, overslag, etc.) • Autokosten per gereden kilometer • vaste kosten 0,25€ 60% • variabele kosten 0,16€ 40% • waarvan brandstofkosten 0,12€ 30% H01I6A Verkeerskunde basis

24. Omgevings- en milieubelasting • Verkeersveiligheid • Emissies van: Fijn stof, NOx, CxHy, CO, SO2, Aër, CO2 • Geluidshinder • Ruimtegebruik • Versnippering en verstoring van waardevolle gebieden H01I6A Verkeerskunde basis

25. Verkeersveiligheid H01I6A Verkeerskunde basis

26. Risico: aantal doden per 1 miljard voertuigkilometers(Bron: IRTAD/CARE/Eurostat) H01I6A Verkeerskunde basis

27. Ongevaloorzaken:Visie van de overheid H01I6A Verkeerskunde basis

28. OngevaloorzakenNa enig onderzoek H01I6A Verkeerskunde basis

29. Veilige infrastructuur • Uitdagingen: • Significante reductie van het ongevalrisico (afname # ongevallen en afname # doden en gewonden) • Vision zero  Intrinsiek veilig ontwerp van de transportinfrastructuur: veiligheid is geïntegreerd in het ontwerp en gebruik van het transportsysteem • Dit vraagt om een benadering op 4 niveaus • Activiteiten patroon; locatie van activiteiten • Structuur van het wegennetwerk (functie, hiërarchie, etc.) • Ontwerp/vormgeving van netwerkcomponenten (zelfverklarende wegen; categorisering van wegen en kruispunten) • Veilig verkeersmanagement (eSafety) H01I6A Verkeerskunde basis

30. Veilig voertuig? H01I6A Verkeerskunde basis

31. Milieu H01I6A Verkeerskunde basis

32. CO2 emissies per sectorBelgie – 2004(source febiac) H01I6A Verkeerskunde basis

33. Voorspelling wagenpark, voertuigkm’sen CO2 uitstoot van personenwagens H01I6A Verkeerskunde basis

34. Kosten CO2 reductie in de transportsector • Reductie gemiddelde CO2 uitstoot (nieuwe auto’s): • van 140g/km naar 120g/km • toename verkoopprijs van een auto met €2450 • Dit komt bovenop de toename van de verkoopprijs met €1200 als gevolg van de reductie naar 140g/km in 2008. • Prijs per gereduceerde ton CO2: €132 - €233 • Prijs op de wereldmarkt (verhandelbare emissierechten): • €20 per ton CO2 H01I6A Verkeerskunde basis

35. Verwachte ontwikkeling in de aan verkeer gerelateerde emissies(source: febiac) H01I6A Verkeerskunde basis

36. Geluidhinder (helaas alleen gegevens voor Nederland) • Binnen 10 jaar tijd zal geluidhinder in Nederland de meest ernstige bedreiging van de leefomgeving worden (bron: NRC, 13 februari 2007) • Effecten (2006): 1 miljard Euro aan schade per jaar, gebaseerd op verlies aan gezonde levensjaren (Disability Adjusted Life Years (DALY)) • Percentage ernstig geluidgestoorden onder de Nederlandse bevolking bedraagt ongeveer 40%. H01I6A Verkeerskunde basis

37. Geluidhinder: bijdrage van het transportsysteem H01I6A Verkeerskunde basis

38. Omvang geluidhinder tijdens de nachtelijke uren H01I6A Verkeerskunde basis

39. Uitdagingen Milieu • Uitdagingen: • Significante reductie van uitstoot schadelijke gassen en PM10 • Significante reductie van geluidhinder (grootste bedreiging van leefomgeving!) • Vision zero: 0 verkeersdoden, geen emissies; geen geluidhinder  Milieuvriendelijke verkeerspatronen • België: • Probleem: dichtheid netwerk (km/km2): 4,8 (B), 2,8 (Nl), 1,8 (Fr,De) H01I6A Verkeerskunde basis

40. Milieu en leefomgevingMaatregelen • Mogelijke maatregelen • Netwerk hiërarchie (realisatie van milieuvriendelijke woongebieden) • Geluidswallen, geluidschermen • Wetgeving: nieuwe regelgeving (EC) inzake geluidnormen (74 dB(A) voor personenwagens en 80 dB(A) voor vrachtwagens); aandacht voor contactgeluid band/weg • Kosteneffectieve vermindering van CO2 emissies door een gecombineerde insteek gericht op voertuig technologie, alternatieve brandstoffen, zuinig rijgedrag (het ‘nieuwe rijden’), bandendruk en verbeterde infrastructuur. • Dieselwagens vervangen door benzinewagens • Invoering kilometerbeprijzen, tijd- en plaatsgebonden beprijzen • Wetgeving: nieuwe regelgeving (EC) inzake emissies (reductie van CO2 emissies met 25% (2012) = 130 g/km) H01I6A Verkeerskunde basis

41. Systeemopbouw transportnetwerken: infrastructuur • functionele opbouw • ontwerpcriteria • ontwikkeling van infrastructuurnetwerken • wegennetwerken voor autoverkeer • netwerken voor langzaam verkeer • ontwikkeling van openbaar vervoernetwerken H01I6A Verkeerskunde basis

42. Ontwerpdimensies Mobiliteit Kwaliteit Bereikbaarheid Investeringen Exploitatie Omgevingseffecten Effecten Aggregatieniveau Voor iedereen Voor bepaalde bevolkingsgroepen Voor bepaalde gebieden Ontwerp H01I6A Verkeerskunde basis

43. Functionele opbouw (1) 1. Vervoer- en verkeersfunctie • vervoerfunctie • vervoer van personen • vervoer van goederen • vervoer van informatie • vervoer van energie • verkeersfunctie • stroomfunctie • buffer- en stallingsfunctie • uitwisselingsfunctie H01I6A Verkeerskunde basis

44. Functionele opbouw (2) 2. Bundeling • schaalvoordelen: • betere capaciteitsbenutting • toepassing efficiëntere technologie mogelijk • minder milieuschade --> gaat wel ten koste van de directheid van de verbinding Verschillende mogelijkheden om 4 kernen te verbinden H01I6A Verkeerskunde basis

45. Functionele opbouw (3) 3. Hiërarchie • schaalniveau kernen: • mondiaal schaalniveau (supranationaal) • continentaal schaalniveau (supranationaal) • communautair schaalniveau (supranationaal) • nationaal schaalniveau • regionaal en stadsgewestelijk schaalniveau • hiërarchie kernen: • type A: kernen die van belang zijn voor het beschouwde schaalniveau maar ook voor hogere schaalniveau's • type B: kernen die alleen van belang zijn voor het beschouwde schaalniveau • type C: overige kernen H01I6A Verkeerskunde basis

46. Kerntypologie en infrastructuurklassen • G = Grootsteden • R = Regionale steden • K = Kleinstedelijke kernen H01I6A Verkeerskunde basis

47. Schaalniveaus in netwerken H01I6A Verkeerskunde basis

48. Verbindende en ontsluitende functie infrastructuur • verbindende functie infrastructuur --> maakt vervoer mogelijk tussen kernen die op een bepaald niveau van belang zijn • ontsluitende functie infrastructuur --> maakt vervoer mogelijk tussen gebieden van een lager schaalniveau enerzijds en het verbindende stelsel anderzijds H01I6A Verkeerskunde basis

49. Functies van een weg • Stroomfunctie: • weg is schakel in wegennet; verkeer kan beschouwd worden als doorgaand verkeer • Erffunctie: • functie weg is afgestemd op activiteiten gelegen aan (ontsloten door) de weg ASVV • Verkeersfunctie: • functie van wegvak is vooral gericht op accommoderen van gemotoriseerde verplaatsingen  verkeersgebieden • Verblijfsfunctie: • functie van het wegvak is vooral gericht op het accommoderen van activiteiten, anders dan gemotoriseerde verplaatsingen  verblijfsgebieden H01I6A Verkeerskunde basis

50. Categorisering van wegen naar gewenste functie (bron: RSV) • verbindingsfunctie: • wegen die herkomst- en bestemmingspunten verbinden; stroomfunctie primeert • verzamelfunctie: • wegen die verkeer binnen herkomstgebieden verzamelen en binnen bestemmingsgebieden distribueren; belangrijke stroomfunctie gecombineerd met erffunctie • toegangsverlenende functie: • wegen die rechtstreeks toegang verlenen tot de aanpalende percelen; erffunctie primeert H01I6A Verkeerskunde basis