Ýmsir smitsjúkdómar og bólusetningar

1. Ýmsir smitsjúkdómar og bólusetningar m.a. úr fyrirlestrum Þrastar Laxdal Sjá einnig heimasíðu Þrastar Sjá einnig fjölmörg nemaverkefni Einkum Læknanemar – Læknanemar fyrirlestrar flokkaðir – Sýkingar

2. Barnaveiki * Stífkrampi * Kíghósti * Mislingar * Hettusótt * Rauðir hundar * Skarlatssótt * Hlaupabóla * Mononucleosis* Roseola * Fifth disease * Hand- foot- and mouth disease * * Síður læknanema Barnasjúkdómar

3. Skarlatssótt Roði í hálsi og petecciur Hvít og rauð jarðaberjatunga

4. Skarlatssótt(scarlatina, scarlet fever) • b-haemol str. Gr A (nokkrar typur) • Meðgöngutími 1-7 dagar • Hálsbólga, ýmis einkenni • Bólgnar tons, oft exudat, stundum erythema og/eða petecchiur á pal molle • Tunga í upphafi hvít með papillum, seinna rauð með papillum (i.e. white and red strawberry tongue) • Perioral pallor og roði í andliti • Útbrot dreift erythema með örfínum dökkrauðum deplum, sandpappírsáferð. Byrja á hálsi, nárum og axilum. • Útbrot í 3-5 daga, óháð Pc gjöf • Rx Penicillin í 10 daga • NB: febris rheumatica og post str glomerulonephritis • Streptococcal sykingar á “síðum læknanema” • Post-str glomerulonephritis á “síðum læknanema • Sydenhams chorea á “síðum læknanema”?

5. Skarlatssótt

6. Skarlatssótt

7. Skarlatssótt Meðferð: Penicillin (alt.: amoxicillin)

8. Hlaupabóla(varicella, chickenpox) • Upprifjun í veirufræði .... !!!

9. Veiruflokkun (Baltimore) Veira ssRNA Pos sense m RT dsDNA m RT DNA RNA dsDNA ssDNA dsRNA ssRNA Rheoveirur Rotaveira Pos sense Neg sense Retroveirur Lentiveirur HIV Ortho- hepadno- veira Hepatitis B Adeno Herpes Pox Parvo Orthomyxco- veirur Influenza A Influenza B Influenza C Picornaveirur EnteroveirurRhinoveirurHepatitis AAphtoveirur (gin og kl)Parechoveirur Togaveirur Rubella

10. Veiruflokkun DNA HSV 1 Herpes simplex 1 HSV 2 Herpes simplex 2 HVS 3 VZV HSV 4 EBV HSV 5 CMV HSV 6 Roseola HSV 7 Roseola HSV 8 Kaposi sarcoma dsDNA Herpes

11. Hlaupabóla(varicella, chickenpox) • HHV 3, varicella zoster • Hálssærindi, hitavella • Meðg. 4-16 d (allt að 21 d). 12 ára=90% • Smita 1-2d f útbrot og þar til lesionir eru þurrar (vika) • Alvarl sjd fyrir ónæmisbælda • Útbr: ávalar lesionir, þ.m.t. Í hársvörð, munn/slímhúðir, lófar/iljar. Centripedal dreifing, birtast á 3-5d, mikill kláði • Macula →papula →vesicula →pustula →crust (allar í einu) • Sec sýkingar (staph/invasGABS (necrot fasciitis)) • Rx: EKKI aspirin, ath neglur, hreinlæti, kláðastillandi lyf (bað+matarsódi+haframjöl!) • Acyclovir? 20mg/kg x 4 í 5 daga • V-zoster immunoglobulin (1.0 g/kg) ef snemma eftir smit. • NB post inf compl. þ.m.t. Acut cerebellar ataxia o.fl • Necrotising fasciitis á “síðum læknanema”

12. Hlaupabóla

13. Hlaupabóla(varicella, chickenpox) • Mjög smitandi. • Fósturskaðar. • Ekki transplacental mótefni sem gagna. Virkt T-frumusvar nauðsynlegt. • Fetal varicella i.e. varicella á fyrsta trimestri: fósturskaðar, örmyndanir á húð, útlimaskaðar, chorioretinitis, neurolo. skaðar. Hátt mortalitet. • Congenital varicella i.e.sýking > 5d fyrir fæð ónæmissvar móður vernda barnið að nokkru, horfur góðar • Neonatal varicella i.e. Sýking síðustu 5d fyrir fæð eða fyrstu daga eftir fæðingu er umtalsverð hætta fyrir nýburann.

14. Hlaupabóla

15. Hlaupabóla • Veirufræði • Faraldsfræði (þmt ranns Hildar Þórarinsdóttur) • Klinisk einkenni • Alvarleiki og langtímaeinkenni / síðkomin einkenni • Bólusetningar • Hvað nú ?

16. Meðg. 2 vikur (4 - 21d) Smita 1-2d f útbrot og þar til lesionir eru þurrar (vika) Mjög smitandi Útbr. í hársvörð, munn, slímhúðir, lófar, iljar Centripedal dreifing, birtast á 3-5d, mikill kláði Macula →papula →vesicula →pustula →crust (allar í einu) Sec sýkingar (staph/invasGABS (necrot fasciitis)) Acyclovir? 20mg/kg x 4 í 5 daga V-zoster immunoglobulin (1.0 g/kg) ef snemma eftir smit NB post inf compl. þ.m.t. acut cerebellar ataxia o.fl Hlaupabóla(varicella, chickenpox, m.a úr fyrirl Þrastar laxdal)

17. Smit, sýking og síðkomnar aukaverkanir Smitandi (skömmu fyrir veikindi þar til bólur eru þornaðar Incupationstími 1-3 vikur Síðkomnar aukaverkanir ??? Veikindi 5-10 dagar Smit

18. Lancet 2006

19. Fósturskaðar Ekki transplacental mótefni sem gagna. Virkt T-frumusvar nauðsynlegt. Fetal varicella i.e. á fyrsta trimestri: fósturskaðar, örmyndanir á húð, útlimaskaðar, chorioretinitis, neurol. skaðar. Hátt mortalitet. Congenital varicella i.e.sýking > 5d fyrir fæð myndar móðirin mótefni sem vernda barnið tímabundið, horfur góðar Neonatal varicella i.e. sýking síðustu 5d fyrir fæð eða fyrstu daga eftir fæðingu, umtalsverð hætta fyrir nýburann. Hlaupabóla(varicella, chickenpox)

20. Smit á meðgöngu og við fæðingu > Viku fyrir fæðingu Viku fyrir fæðingu og perinatalt Fyrsta trimester

21. Alvarleiki • Nýburar • Ungbörn • Aldraðir • Barnshafandi konur • Ónæmisbældir • Aðrir undirliggjandi sjúkdómar

22. MTK einkenni • Cerebellar ataxia (approximately one in 4000 cases), • Meningoencephalitis, • Meningitis • Vasculitis (which may result in strokes) • Annað ?? • ITP? • Neutropeniur? • Arthritar? • O.s.frv.

23. Varicella vaccination • Verndar gegn hlaupabólu í 85% tilfella • Verndar gegn alvarlegum evikindum í 97% tilfella • Japan (amk 20 ár) • USA, 48 af 50 fylkjum (um 10 ár) • Canada • Australia • Finland • Þýskaland • Önnur Evrópulönd í athugun

24. Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennarHildur Þórarinsdóttir, læknanemi http://www.laeknabladid.is/2009/02/nr/3405

25. Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennarHildur Þórarinsdóttir, læknanemi

26. Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennarHildur Þórarinsdóttir, læknanemi

27. Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennarHildur Þórarinsdóttir, læknanemi

28. Mononucleosis

29. Mononucleosis • EBV (epithel og B-frumur (immortalization)) • Unglingar um 60% seropós, mun fyrr í Afríku og í efnaminni hópum • Ung börn fá síður einkenni (afar sjaldg sjd í Afríku) • Smitast með munnvatni ! • Meðg 1-2 mánuðir !!! • Slappleiki, hausverkur, ógleði, kviðverkir í 1-2 vikur • Vaxandi hálssærindi og hálsbólga, oft með exudati, stundum petechiae á mótu mjúka og harða góms. Hiti í 80-90% • Lymphadenopathia (flestir), miltisstækkun (50%) og lifrarstækkun (30%) • Maculopapular útbrot (5-15%), ef ampi 80% með útbrot ! • Skánar á 2-4v (eða lengri tíma) • Mononucleosis og Ebstein Barr á “síðum læknanema” • NB Tengsl við Burkitt lymphoma/nasophar carcinoma ?

30. Mononucleosis Greining / rannsóknir • Atypical lymphocytosisi (>90%), • Thrombocytopenia (væg) (50%) • Monospot (ótryggt, einkum <5ára) • Hækkuð lifrarpróf, eink gGT • Veirutiterar (IgG og IgM) Meðferð • Sterar ???????? • Acyclovir ??? • Stoppa íþróttir e.d. ??

31. Mononucleosis Complicationir: • Splenic rupture • Neurological • Krampar • Meningo-encephalitis • Ataxia • Bell’s palsy, Guillain-Barré sx • Alice in Wonderland sx • Haemol anaemia/trompocytopenia/aplastic anaemia • Pneumonia/myocarditis/pancreatitis/etc • B-cell lymphoproliferative sx • Útbrot ef ampicilline er gefið !

32. Mononucleosis

33. Mononucleosis

34. Mononucleosis

35. Ampicillin útbrot og EBV

36. Mislingar !!!

37. Mislingar - veiran • Mislingaveiran er af ættkvísl Morbillivírusa af ætt Paramyxoviridae • Paramyxovírusar og Pneumovírusar tilheyra sömu ætt • Stór pleomorphic single stranded antisense RNA veira • Eingöngu í mönnum !!!

38. Mislingar – meingerð • Úðasmit. • Binst CD46 og CD150. • Sýkir epithelfrumur í öndunarvegi og dreifist þaðan með lymphocytum um blóðrás til reticulendothelial kerfis og áfram um líkamann. Sýkir frumur í öndunarvegi, conjunctiva, þvagrás, litlum æðum og MTK. • Intracelluler fjölgun og syncitia myndun og kemst þannig fram hjá vessabundna ónæmiskerfinu. Sprengir einnig frumur. • Aðallega með frumubundnu ónæmissvar sem á einnig þátt í einkennum.

39. Mislingar - virusinn Sýking Öndunarvegur Monocytar Efri loftvegir Húð Secondary viremia Eitlar “regional” MTK Primary viremia: systemisk, low-titer O.s.frv.

40. Gangur sýkingar Klassískir mislingar fara í gegnum fjögur stig: • incubation • prodrome • exanthem • recovery stig

41. Mislingar - útbrot

42. Mislingar

43. Mislingar

44. Mislingar Mislingar á síðum læknanema

45. Mislingar - mismunagreiningar Mononucleosis Lyfjaútbrot - Tegretol

46. Mislingar á Íslandi 10 ár fyrir 10 ár eftir Sjúkdómstilfelli (látnir) Sjúkdómstilfelli (látnir) 13.667 (4) 4.024 (0) • Bólusetningar gegn mislingum hefjast hér á landi upp úr 1960 • 1976 Bólusetningin tekin upp við 2 ára aldur • 1989 Bólusetning tekin upp með bólusetningu gegn rauðum hundum og hettusótt við 18 mánaða aldur • 1994 Ákveðið að endurbólusetja við 9 ára aldur • 1.7.2001 Endurbólusetning færð frá 9 ára til 12 ára gamalla barna • Síðasta tilfelli (1) greint 1997 9.000 8.000 7.000 M 6.000 5.000 Fjöldi á 100 000 íbúa 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1900 1904 1908 1912 1916 1920 1924 1928 1932 1936 1940 1944 1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 Ár Frá Þórólfi Guðnasyni

47. Andrew Wakefield

48. Background: We investigated a consecutive series of children with chronic enterocolitis and regressive developmental disorder. Methods: 12 children (mean age 6 years [range 3–10], 11 boys) were referred to a paediatric gastroenterology…… Findings: Onset of behavioural symptoms was associated, by the parents, with measles, mumps, and rubella vaccination in eight of the 12 children, ……. Interpretation: We identified associated gastrointestinal disease and developmental regression in a group of previously normal children, which was generally associated in time with possible environmental triggers….. The Lancet, feb 1998

50. Frekari rannsóknir .... • Aukning á einhverfur eftir 1988 þegar MMR kom á markað? Nei ! • Er einhverfa sjaldgæfari hjá börnum sem fá ekki MMR? Nei ! • Veldur MMR bólgu í þörmum? Nei ! • Hefur tekist að endurtaka rannsóknir Wakefields? Nei !