Informatiebijeenkomst Aanvullende Vrijwillige Pensioenregeling

1. Informatiebijeenkomst Aanvullende Vrijwillige Pensioenregeling

2. Informatiebijeenkomst Pensioen Reden bijeenkomst: • Vervolg op de pensioenbijeenkomst (Aanpassing pensioenen: een must) • Introductie mogelijkheid om zelf bij te sparen voor je pensioen; • Uitleg Aanvullende Vrijwillige Pensioenregeling SPH; • Alternatieve mogelijkheden om zelf bij te sparen voor uw pensioen. Presentatie: Marcel Brussee / Stichting Pensioenfonds Haskoning

3. Informatiebijeenkomst Pensioen Agenda • Waarom zelf bijsparen? • Uitleg Aanvullende Vrijwillige Pensioenregeling SPH • Uitleg Nationale-Nederlanden Prestatie Pensioen • Alternatieve mogelijkheden

4. Waarom zelf bijsparen (1) Pensioenstelsel in Nederland • Maatregelen dekkingsgraad eind 2014 naar 112%: • Verhoging pensioenleeftijd • Vermindering opbouw Maatregelen gelden tot 2015 t.b.v. een zo optimaal mogelijke pensioenregeling inclusief redelijke kans op indexatie na 2015

5. Waarom zelf bijsparen (2) Werking Middelloonregeling + (voorwaardelijke) indexatie OPBOUW PER JAAR € 1.300 € 1.100 Minder opbouw ---------------------- Pensioenopbouw Indexatie 2018 € 900 ---------------------- Minder opbouw Indexatie 2018 Pensioenopbouw Indexatie 2018 Indexatie 2017 € 700 Indexatie 2017 ---------------------- Pensioenopbouw Minder opbouw Indexatie 2016 € 500 Pensioenopbouw Minder opbouw ---------------------- 2015 2016 2017 2018

6. Vrijwillig bijsparen via SPH (1) Deelnemer mag vrijwillig bijsparen tot fiscaal maximum! • Over loonbestanddelen die niet meegenomen worden in de pensioenopbouw (in ons geval winstuitkering); • Over verschil fiscaal maximale opbouw en de werkelijke pensioenopbouw; • Over niet benutte fiscaal ruimte vanaf start regeling (formeel 01/04/2011). Binnen deze fiscale grenzen stel je zelf vast welk bedrag je op jaarbasis beschikbaar wilt stellen voor aanvullende pensioenopbouw.

7. Vrijwillig bijsparen via SPH (2) De inleg wordt, naar eigen keuze, ingehouden via: • - bruto maandsalaris; • - bruto vakantietoeslag; • - bruto bedrag aan winstuitkering; • - bruto waarde van niet opgenomen vakantiedagen. Hoogte pensioenkapitaal op pensioendatum is afhankelijk van beleggingsopbrengsten.

8. Vrijwillig bijsparen via SPH (3) Het opgebouwde kapitaal wordt door SPH op pensioendatum of bij uitdiensttreding omgezet in ouderdoms- en nabestaandenpensioen. Waarde van de beleggingen pensioenuitkeringen Bij aankoop van pensioen wordt ca 9% van het opgebouwde kapitaal onttrokken voor de financiering van toekomstige indexaties volgens de basisregeling van SPH.

9. Wat gebeurt er bij tussentijds overlijden • Bij tussentijds overlijden vindt 90% restitutie plaats van opgebouwde waarde t.b.v. aankoop partnerpensioen. Waarom 90%? • De bijspaarregeling is ondergebracht bij een levensverzekerings- maatschappij (NN); • Er zijn wettelijke eisen aan levensverzekeringen verbonden; • Er moet op grond van de Wet op het financieel toezicht sprake zijn van een bepaalde kans op voordeel of kans op nadeel bij overlijden; • De wet bepaalt dat deze kans gedurende de gehele looptijd steeds minstens 10% moet zijn; • Ter compensatie ontvang je maandelijks extra rendement in je polis in de vorm van bijschrijving van een negatieve risicopremie (ook wel “levenbonus” genaamd).

10. Beleggingsmogelijkheden NNPP Nationale-Nederlanden Prestatie Pensioen Kenmerken: • Afname risico naarmate pensioendatum nadert bij LifeCycle beleggen; • Nationale-Nederlanden heeft zorgplicht* naar werknemers; • Hoge Morningstar-ranking: gemiddeld 4 sterren; • 84% van de ING fondsen heeft drie sterren of meer; • Volledig transparantie (via speciale webportal voor deelnemers). *zorgplicht: De verantwoordelijkheid om werknemers te behoeden voor beleggings- beslissingen die niet passen bij het doel van het product en het risicoprofiel van de deelnemer.

11. NNPP Lifecycle (1) Met daarin 3 varianten:

12. NNPP Lifecycle (2)

13. NNPP LifeCycle (3) ‘beperking renterisico’ Marktrente Waarde van de beleggingen op pensioendatum pensioenuitkeringen hoog 5% 4% 3% laag 2% 1%

14. NNPP LifeCycle (4) ‘inschatting rendement’ Het rendement van Life Cycle Beleggen is afhankelijk van de leeftijd waar je vanuit gaat omdat per halfjaar de beleggingsmix verandert. • Als voorbeeld gaan we nu uit van iemand van 40 jaar en kijken naar de rendementen die daadwerkelijk zijn gerealiseerd bij Life Cycle Beleggen Defensief • 2008 c.a. – 18% • 2009 c.a. + 20% • 2010 c.a. +10% • 2011 Yield to date c.a. – 6% Beleggen levert over de lange termijn meer rendement op dan sparen echter dit gaat gepaard met meer risico.

15. NNPP Beleggen met gemak (1) Doelgroep:Medewerker die meer invloed wil hebben in de risicoverhouding. De ING Dynamic Mix Funds op een rij: • Zorgplicht: jaarlijkse toetsing portefeuille aan beleggingsprofiel; • Automatische rebalancing per kwartaal (over totale bedrag); • Tevens sparen via de NN pensioen spaarverzekering mogelijk; • Aan- en verkoopkosten: 0,5%.

16. NNPP Beleggen met gemak (2) Rendementsoverzicht Kenmerken van de NN Pensioenspaarverzekering: • Variabele rente (euribor); • Minimaal inleggarantie; • Geen aan-verkoopkosten; • Gemiddeld rente percentage: - 2006 3,2% - 2007 3,5% - 2008 4,2% - 2009 1,5% - 2010 1,0%

17. NNPP samenvatting kosten Administratiekosten Voor rekening Pensioenfonds Haskoning. Beheerkosten ‘Lifecycle’ 0,3% op jaarbasis. Aan- en verkoopkosten ‘Beleggen met gemak’ Aankoopkosten*: 0,5% (niet in lifecycle). Verkoopkosten*: 0,5% (niet in lifecycle). *) Geldt niet bij automatische rebalancing! Kosten per beleggingsfonds Beheer- en managementvergoeding binnen de verschillende beleggings-fondsen zelf, zo genoemde Total Expense Ratio (TER) varieert per beleggingsfonds (0,3 - 2%) en is terug te vinden via de pensioenportal.

18. NNPP Werknemersportal (1) Voor toegang tot de portal ontvang je nadat je bent aangemeld een gebruikersnaam en wachtwoord per post (aparte enveloppen)!

19. NNPP Werknemersportal (2)

20. NNPP Werknemersportal (3)

21. Aanmeldingsprocedure • In week 41 heb je van SPH een opgave ontvangen van je persoonlijke fiscale bijspaarruimte; • Indien je hiervan (deels) gebruik wilt maken vul dan het bijgevoegd formulier in; • Je ontvangt vervolgens een offerte van SPH; • Onderteken deze en stuur hem terug naar SPH; • SPH meld je vervolgens aan bij NN; • NN stuurt je een gebruikersnaam en wachtwoord voor de werknemersportal. • Reeds ingelegde gelden in de “oude” bijspaarregeling worden overgezet naar Nationale-Nederlanden Prestatie Pensioen, tenzij je dit niet wilt.

22. Alternatieve mogelijkheden (1) Banksparen (Lijfrentespaarrekening) • Sparen met variabele/vaste rente; • Beleggen in fondsen ook mogelijk; • Uitkering over korte periode mogelijk (minimaal 5 jaar); • Uitkering kan niet levenslang (langlevenrisico); • Bij overlijden wordt 100% uitgekeerd (t.b.v. nabestaandenlijfrente); • Uitkering bij overlijden wordt volgens wettelijk erfrecht verdeeld, tenzij in een testament anders is vastgelegd; • Uitkering valt (deels) in de nalatenschap (successierecht); • Tegoed valt onder depositogarantiestelsel; • Fiscale aftrekruimte kan je berekenen via de site van de belastingdienst (jaarruimte).

23. Alternatieve mogelijkheden (2) Lijfrenteverzekering • Mogelijkheid van sparen voor een gegarandeerd kapitaal; • Beleggen in fondsen ook mogelijk; • Tijdelijk of levenslange uitkering mogelijk; • Hogere kosten dan banksparen; • Uitkering bij overlijden varieert van restitutie betaalde premies tot een gegarandeerde uitkering; • Mogelijkheid om andere combinaties overlijdens- en arbeidsongeschiktheidrisico mee te verzekeren; • Uitkering bij overlijden komt aan de begunstigde toe (geen testament); • Bij faillissement geen garantie op teruggave tegoed (onderdeel boedel). • Fiscale aftrekruimte kan je berekenen via de site van de belastingdienst (jaarruimte).

24. Belangrijkste verschillen (1) Tip: controleer de fiscale aftrekruimte als je bij een nieuwe werkgever gaat deelnemen in de pensioenregeling!

25. Belangrijkste verschillen (2) Let op: de fiscale aftrekruimte voor extra pensioenopbouw is gelimiteerd. Kortom als je via SPH extra pensioen opbouwt heb je minder aftrekruimte over in privé (lijfrente). Het zijn communicerende vaten.

26. Afsluiting Bedankt voor je aandacht!