VLAGGENSYSTEEM, WAAR LIGT DE GRENS?

1. VLAGGENSYSTEEM, WAAR LIGT DE GRENS? Expertisepunt Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag (Expertisepunt SGOG) SEPTEMBER 2011 Lou Repetur

2. Het vlaggensysteem. Praten met kinderen en jongeren over seks en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ontwikkeld door Sensoa in samenwerking met MOVISIE

3. Waarom nodig? Cijfers: Seksueel misbruik van kinderen en jongeren blijft een hoge incidentie hebben. Algemeen: 39% vrouwen slachtoffer van seksueel geweld 7% mannen slachtoffer van seksueel geweld (Rutgers Nisso Groep 2006) Het gaat goed met de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar. Maar…18% van de meiden, 4% van de heterojongens, 26% van de homojongens is wel eens gedwongen iets toe te staan op seksueel gebied. (Seks onder je 25e, 2005)

4. Wat is het probleem? Seksualiteit vaak geen onderwerp in team: - verschillen in visie verlamt teams - discussie is vaak geladen en persoonlijk - eigen persoonlijke ervaringen staan in de weg - men gaat het gesprek uit de weg Men wil vooral risico’s vermijden Seksuele ontwikkeling krijgt moeilijk ruimte Overreactie of laisser faire Mistoestanden blijven lang toegedekt

5. Grensoverschrijdend of niet? Verschillen in beoordeling o.a. afhankelijk van: eigen ervaring en visie op seksualiteit de persoon over wie het gaat de context

6. Bedoeling vlaggensysteem Objectievere normen Gesprek te stimuleren Kader scheppen Seksueel gedrag duiden

7. Bestaat uit Een normatieve lijst (korte versie- lange versie) Criteria voor beoordeling Vlaggen (gradaties)

8. Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn. Is dat ok?

9. Een groepje van 17 jarige jongens masturberen zich samen. Ze hebben veel lol. Is dat ok?

10. Is dat ok? Een jongen van 10 maakt obscene tekeningen op zijn kamer

11. Is dat ok? Een blote jongen van 10 zet een meisje van 10 onder druk om hem te pijpen.

12. Beoordelen van seksueel gedrag Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag Rode vlag:zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag Zwarte vlag:zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag

13. De normatieve lijst Gebaseerd op bestaande literatuur over seksuele ontwikkeling Ingedeeld in leeftijdsfases Consequent volgens de vlaggen ingevuld Uitgebreid feedback van experts, werkveld en ouders (2008-2009) Is slechts vertrekpunt voor beoordeling

14. SEKSUALITEIT, WANNEER GRENSOVERSCHRIJDEND? Zes criteria: Consent of wederzijdse toestemming Vrijwilligheid Gelijkwaardigheid Leeftijdsadequaat Contextadequaat Zelfrespecterend Één criteria afdoende, per geval uniek.

15. Wederzijdse toestemming Is er consent? Begrip en besef van wat voorgesteld wordt Kennis van de maatschappelijke norm Bewustzijn van de mogelijke gevolgen en alternatieven Verwachting dat een onderling akkoord gerespecteerd zal worden Mentale competentie

16. Vrijwilligheid Is er dwang? Druk die de vrije wil van het slachtoffer ontkent Perceptie van macht of autoriteit Perceptie van kracht Secundaire winst of verlies (geld, voordelen, vriendschap in ruil voor seks of angst voor verlies van liefde en vriendschap)

17. Gelijkwaardigheid Is er gelijkwaardigheid tss beide partijen? Is er een balans tussen beide partijen op vlak van leeftijd, kennis, intelligentie, macht, aanzien, religie, levenservaring…

18. Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat gedrag Is dit gedrag geobserveerd bij meer dan 20 % van de actoren bij recente observaties Is het gezien de leeftijdsspecifieke mogelijkheden te verwachten? Is het gezien de specificiteit van de ontwikkeling te verwachten vb autisme, intelligentieniveau,…

19. Context adequaat Contextgebonden regels De algemene maatschappelijke norm: Privacy: naaktheid en aanrakingen zijn beperkt tot bepaalde plaatsen en mensen Tijd en cultuurgevoelig Persoonlijk en specifiek Storend voor een meerderheid

20. Zelfrespect Gedrag kan fysiek en/of psychisch zelfbeschadigend zijn: Fysieke kwetsuren zoals wondjes; pijn, infectie, mishandeling Psychische pijn zoals vernederd worden, uitgelachen, te kijk gezet, …

21. Schema Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag Herhaald gedrag-rodere kleur Urgentie vanaf Rood Seksueel misbruik: grijze zone

23. Seksueel misbruik Indien het gedrag Duidelijk zonder wederzijdse toestemming is Duidelijk niet vrijwillig is Er geen voldoende gelijkwaardigheid is tussen de partners wordt het beschouwd als seksueel misbruik.

24. Groen: accepteren en eventueel uitleggen Geel: begrenzen en alternatieven bieden, uitleggen Rood: verbieden, uitleggen en controleren, eventueel straf of interventie aankondigen Zwart: verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding Hoe reageren?

25. Vlaggensysteem heeft nut Helpt om seksualiteit bespreekbaar te maken Helpt opvoeders de emoties te hanteren die SGG oproept Stimuleert het praten over SGG Het gesprek is neutraler en rustiger Je kan kinderen verantwoordelijkheid geven Het kind luistert en voelt zich begrepen, is minder defensief Het SGG neemt af Nadenken over “toezicht”, ook bij nieuwe vormen van misbruik

26. Meer info: www.seksueelgeweld.info www.movisie.nl www. sensoa.be www.jeugdprostitutie.nu

27. DANK! Lou Repetur, L.Repetur@movisie.nl 030-7892117