Lokalne partnerstwa na rzecz realizacji projektów w ramach Lokalnej Grupy Działania

1. Lokalne partnerstwa na rzecz realizacji projektów w ramach Lokalnej Grupy Działania Bohdan Kamiński czerwiec 2011 r.

2. europejskie wytyczne

3. DECYZJA RADY z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju obszarów wiejskich (okres programowania 2007–2013) (2006/144/WE) Nowa generacja strategii i programów rozwoju obszarów wiejskich jest skonstruowana wokół czterech osi: osi 1 – poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, osi 2 – poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich, osi 3 – jakość życia i różnicowanie gospodarki wiejskiej osi 4 – Leader

4. ROZWÓJ WSI 2007 - 2013 OŚ LEADER OŚ LEADER w Polsce OŚ 1 Konkuren-cyjność OŚ 2 Środowisko + Zarządzanie gruntami OŚ 3 Zróżnicowanie gospodarcze + jakość życia

5. Rozwój wsi 2007-2013 Pierwszy filar Drugi filar Polityka rynkowa wsparcie dochodów Polityka rozwoju wsi dobra publiczne produkcja żywności funkcja środowiskowa funkcja wiejska Zrównoważone rolnictwo i obszary wiejskie

6. osie polityki działania konkurencyjność Zasoby ludzkie Zainwestowanie i infrastruktura Jakość produkcji rolnej rolnictwo i gospodarka leśna środowisko Zrównoważone zagospodarowanie terenów rolnych Zrównoważone zagospodarowanie terenów leśnych gospodarka gruntami wieś Jakość życia: m.in.odnowa wsi, dziedzictwo kulturowe Zróżnicowanie gospodarki m.in.produkcja, przetwórstwo, usługi, handel kontekst wiejski rolnictwa i leśnictwa LEADER

7. 1. Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Strategiczna wytyczna Wspólnoty Środki przeznaczone na oś 1 powinny przyczynić się do rozwoju silnego i dynamicznego sektora rolno-spożywczego w Europie, koncentrując się na transferze wiedzy, modernizacji, innowacji i jakości w produkcyjnym łańcuchu spożywczym i na sektorach priorytetowych dla inwestycji kapitału fizycznego i ludzkiego.

8. 2. Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich Strategiczna wytyczna Wspólnoty Środki dostępne w ramach osi 2 powinny zostać wykorzystane w celu zintegrowania celów środowiskowych i wspierania realizacji sieci Natura 2000 w dziedzinie rolnictwa i leśnictwa, zobowiązań … dotyczących odwrócenia tendencji spadkowej różnorodności biologicznej do 2010 r., celów określonych w dyrektywie 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady … ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej celów zawartych w protokole z Kioto dotyczących łagodzenia skutków zmian klimatycznych.

9. 3. Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i promowanie różnicowania gospodarki wiejskiej Strategiczna wytyczna Wspólnoty Środki przeznaczone na różnicowanie gospodarki wiejskiej i poprawę jakości życia na obszarach wiejskich w ramach osi 3 powinny wspierać nadrzędny priorytet tworzenia możliwości zatrudnienia i warunków rozwoju. Środki dostępne w ramach osi 3 powinny być stosowane do wspierania tworzenia możliwości, nabywania kwalifikacji i organizowania rozwoju strategii lokalnej, a także przyczyniać się do zapewnienia atrakcyjności obszarów wiejskich dla przyszłych pokoleń. W promowaniu szkoleń, informacji i przedsiębiorczości należy wziąć pod uwagę szczególne potrzeby kobiet, ludzi młodych i starszych pracowników.

10. 4. Budowanie lokalnych zdolności zatrudnienia i różnicowania Strategiczna wytyczna Wspólnoty Środki przeznaczone na oś 4 (Leader) powinny wspierać priorytety osi 1 i 2, a w szczególności osi 3, ale również odgrywać ważną rolę w horyzontalnym priorytecie poprawy zarządzania i mobilizacji wewnętrznego potencjału rozwojowego obszarów wiejskich.

11. 5. Zapewnienie spójności w programowaniu Opracowując strategie krajowe, państwa członkowskie powinny zapewnić maksymalizację synergii między osiami i w ramach poszczególnych osi w celu uniknięcia potencjalnych sprzeczności. W stosownych przypadkach mogą stworzyć zintegrowane podejścia. Powinny one również uwzględniać inne strategie na poziomie UE,

12. 6. Komplementarność instrumentów wspólnotowych Strategiczna wytyczna Wspólnoty Należy zachęcać do tworzenia synergii pomiędzy polityką strukturalną, polityką zatrudnienia i polityką rozwoju obszarów wiejskich.

13. krajowe konteksty

14. Raport o Rozwoju Społecznym 2000 – Rozwój obszarów wiejskich … przyszłość Polski związana jest ze zdolnością włączenia obszarów wiejskich w główny nurt rozwoju kraju. … niezmiernie ważnym czynnikiem jest poprawa dostępu do edukacji oraz zapewnienie odpowiedniej opieki medycznej dla jej mieszkańców. … również wzmocnienie udziału całej społeczności w procesie podejmowania lokalnych decyzji, m.in. poprzez • wspieranie rozwoju współpracy między samorządem lokalnym i organizacjami społecznymi.

15. Raport o Rozwoju Społecznym 2000 – cd. W raporcie wskazuje się na cztery istotne kierunki działania, powinno ono być skierowane na • przekształcenia w rolnictwie, • edukację wiejskiej ludności, • rozwój infrastruktury społecznej i technicznej • budowanie społeczeństwa obywatelskiego. Raport podkreśla przy tym problem edukacji jako najbardziej istotny dla przemian.Szczególny nacisk kładzie się także na zdolność do samoorganizacji i kształcenie lokalnych liderów.

16. Raport UNDP „W TROSCE O PRACĘ” (2004) Praca z perspektywy przemian rolnictwa i obszarów wiejskich Wnioski i rekomendacje • potrzebne są działania w kierunku poprawy produktywności gospodarstw i wydajności pracy w rolnictwie w relacji do działów pozarolniczych (np. poprzez poprawę mechanizacji, unowocześnienie technologii, poprawę edukacji, itp.). • potrzebne jest wsparcie dla tworzenia nowych źródeł dochodu w gospodarstwach rolnych umożliwiających im odchodzenie od działalności rolniczej (wielofunkcyjne rolnictwo). • niezbędne jest tworzenie nowych miejsc pracy poza gospodarstwami rolnymi, m.in. w usługach, handlu, przemyśle (wielofunkcyjny rozwój wsi).

17. Raport UNDP „Edukacja dla pracy (2007) Aktywność instytucji edukacji dorosłych jest bardzo zróżnicowana geograficznie. Analiza oferty różnych rodzajów usług szkoleniowych pokazuje m.in. gorszą sytuację w regionach z dominacją obszarów wiejskich i bez silnych ośrodków miejskich. Choć obserwuje się, że nauczanie jest zróżnicowane, to jednocześnie możliwości wyboru są ograniczone przez • niepełny dostęp do informacji o jakości pracy szkół (publikowane wyniki egzaminów zewnętrznych i inne bardziej szczegółowe o pracy szkół są coraz łatwiejsze do uzyskania, ale nie wszyscy rodzice chcą i potrafią z nich korzystać), • niską zamożność rodzin (co eliminuje z ich pola wyboru szkoły prywatne), • faktyczną dostępność szkół, znacznie mniejszą na terenach wiejskich, większą w miastach, szczególnie dużych, gdzie szkół jest wiele i dobrze funkcjonuje sieć komunikacji

19. Trzeba skupić wysiłki nie tylko na ułatwieniu kształcenia, ale i wykreowaniu potrzeby szkoleniowej w grupach ryzyka na rynku pracy. Dotyczy to w szczególności osób mieszkających na obszarach wiejskich, związanych z rolnictwem, czy wreszcie – mieszkańców regionów, gdzie jakość kapitału ludzkiego jest niska, co utrudnia przełamanie barier rozwojowych (w części pokrywa się to z terenami zdominowanymi przez wieś).

20. W zajęciach przedszkolnych w roku szkolnym 2005/2006 brało udział tylko 41% dzieci w wieku 3-5 lat. Do placówek wychowania przedszkolnego uczęszczało w 2005/2006 r. ok. 10% trzylatków na wsi i ok. 45% w mieście, ok. 19% czterolatków na wsi i 60% w mieście i ok. 29% pięciolatków na wsi i ok. 70% pięciolatków w mieście. (Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2005/2006, Informacje i opracowania statystyczne GUS, Warszawa 2006, s. 34). Przeciętne wykształcenie mieszkańców wsi jest niższe, niż mieszkańców miast (według danych NSP w 2002 r. 13,7% mieszkańców miast oraz 4,3% wsi legitymowało się wykształceniem wyższym)

21. Czynnikiem oddziaływania na podjęcie nauki w liceum ogólnokształcącym, okazało się miejsce zamieszkania. Dodatnie znaczenie miało mieszkanie w dużym mieście (powyżej 100 tys. mieszkańców), nieco mniejsze, choć również pozytywne, w mniejszym mieście. Najrzadziej uczęszczały do liceów ogólnokształcących dzieci pochodzące ze wsi. W latach 2001-2005 wpływ miejsca zamieszkania malał, co zapewne wiąże się z upowszechnianiem kształcenia w tego typu szkole. O ile w 2001 r. nie udało się stwierdzić związku podejmowania nauki w średnich szkołach zawodowych z klasą miejscowości, z której pochodzili uczniowie, o tyle w 2005 r. zarysowała się prawidłowość, że im większe miasto, tym mniejsze prawdopodobieństwo nauki w szkole zawodowej. Największe występowało w grupie osób pochodzących ze wsi.

22. Na wsi kumuluje się wiele różnych przyczyn niskiego uczestnictwa w kształceniu – czynnikiem najsilniej negatywnie oddziałującym jest niskie wykształcenie wcześniejszej generacji, ale także niższe dochody i niższe wydatki na edukację robią swoje. Na wsi w regionach „postpegeerowskich” bezrobocie jest dodatkowym, negatywnym czynnikiem, sprzężonym z wczesnym zaprzestawaniem edukacji.

23. PROGRAM ROZWOJU EDUKACJI NA OBSZARACH WIEJSKICH NA LATA 2008-2013 Cel strategiczny: rozwój edukacji na wsi i obszarach wiejskich - podniesienie jakości i poziomu wykształcenia mieszkańców wsi i obszarów wiejskich. Celami operacyjnymi są: • wspieranie rozwoju najmłodszych dzieci; • upowszechnianie wychowania przedszkolnego; • poprawa jakości procesu kształcenia – podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności absolwentów szkół; • podniesienie kompetencji nauczycieli;

24. PROGRAM ROZWOJU EDUKACJI NA OBSZARACH WIEJSKICH NA LATA 2008-2013 Cele operacyjne - cd.: • rozszerzenie oferty edukacyjnej dla osób dorosłych i wspieranie kształcenia ustawicznego – uczenie się przez całe życie; • zwiększenie dostępu do edukacji dla niepełnosprawnych mieszkańców wsi; • aktywizowanie środowisk wiejskich do podejmowania działań o charakterze edukacyjnym, społecznym i kulturalnym; • przygotowanie do funkcjonowania w gospodarce rynkowej; • dążenie do efektywniejszego wykorzystania bazy szkolnej na obszarach wiejskich; • rozwój umiejętności wykorzystania komputera oraz Internetu w życiu codziennym obywatela i przedsiębiorcy.

25. Krajowy Plan Strategiczny

27. działania związane z modernizacją gospodarstw rolnych i przemysłu rolno-spożywczego (ok. 40%) • dostosowanie struktury wiekowej rolników i obszarowej gospodarstw rolnych (ok. 45 %) • pozostałe działania, w tym działania związane z rozwojem kapitału ludzkiego, jakości żywności (ok. 15%)

28. W związku z nowymi wyzwaniami istnieje potrzeba zwiększenia zaangażowania doradztwa do podnoszenia kwalifikacji i wiedzy w zakresie nowoczesnego gospodarowania, prośrodowiskowych metod gospodarowania (w tym rolnictwo ekologiczne i integrowane), zarządzania gospodarstwem jako przedsiębiorstwem, stosowania zasady wzajemnej zgodności (cross-compliance), norm produkcji, zdrowia publicznego, dobrostanu zwierząt, jakości żywności, stosowania dobrej praktyki rolniczej i leśnej zgodnej z ochroną środowiska oraz czynnej ochrony zasobów przyrody.

29. m.in. działania związane z odpowiednimi praktykami rolniczymi w obrębie gospodarstwa, takimi jak promowanie zrównoważonego sposobu gospodarowania, odpowiednie użytkowanie gleb i ochrona wód, kształtowanie struktury krajobrazu, przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo. Planowany obszar do objęcia instrumentami sprzyjającymi unikaniu marginalizacji i zaprzestania działalności rolniczej na gruntach rolnych o słabszej jakości pokrywa ponad 53% powierzchni kraju.

31. priorytet stanowi zapewnienie pracy i dochodów przez rozwój działalności pozarolniczej • do najważniejszych zadań należy zwiększanie wartości dodanej do produktów np. poprzez konfekcjonowanie, stymulowanie rynku produktów lokalnych i regionalnych, turystyki, handlu, doradztwa, usług • szczególnie istotne jest wszechstronne wsparcie dla procesu tworzenia pozarolniczych miejsc pracy na wsi oraz ułatwiania zatrudnienia w lokalnych ośrodkach miejskich dla osób ze wsi

32. Drugą grupę stanowią instrumenty mające na celu poprawę jakości życia. Dotyczą one odnowy wsi, poprawy stanu dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. W pełni uwzględniają one ważne funkcje społeczne i kulturalne, co z pewnością przyczyni się do polepszenia jakości życia i może stanowić dodatkowy czynnik, kształtujący przemiany strukturalne i przeciwdziałający depopulacji, a wręcz tworzący silniejsze poczucie identyfikacji mieszkańców z obszarów wiejskich z ich regionem wraz z jego tradycjami i wartościami.

33. LEADER jest podejściem umożliwiającym wdrażanie celów głównie Osi 3. Celem Osi 4 jest aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich poprzez budowanie potencjału społecznego na wsi, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja. Leader jest podejściem do rozwoju obszarów wiejskich, polegającym na oddolnym opracowaniu przez lokalną społeczność wiejską lokalnej strategii rozwoju obszarów wiejskich oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych projektów łączących zasoby, wiedzę i umiejętności przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. Przedstawiciele ci tworzą Lokalną Grupę Działania – partnerstwo międzysektorowe, które wybiera projekty, a ich realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów wspólnie opracowanej strategii.

34. FUN DUSZ PRO-GRAM OŚ DZIAŁANIE EFRR RPO IG EFRROW PROW I KONKURENCYJNOŚĆ ŚRODOWISKO II III JAKOŚĆ ŻYCIA IV LEADER Rynek pracy otwarty dla wszystkich VI EFS PO KL Promocja integracji społecznej VII Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach IX

35. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich

36. OSIE PROW 2007-2013 oś 1 (gospodarcza):poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego oś 2 (środowiskowa):poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich oś 3 (społeczna):jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej oś 4: Leader

37. Oś 1 (gospodarcza): poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego • Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie • Ułatwienie startu młodym rolnikom • Renty strukturalne • Modernizacja gospodarstw rolnych • Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej • Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa • Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności • Działania informacyjne i promocyjne • Grupy producentów rolnych • Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów • Kontynuacja zobowiązań 2004-2006 – gospodarstwa niskotowarowe

38. Oś 2 (środowiskowa): poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich • Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) • Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) • Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne • Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych

39. Oś 3 (społeczna): jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej • Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej • Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej • Odnowa i rozwój wsi • Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

40. Oś 4 LEADER • Wdrażanie lokalnych strategii • Wdrażanie projektów współpracy • Funkcjonowanie lokalnej grupy działania., nabywanie umiejętności i aktywizacja

41. Alokacje w ramach PROW 2007-2013 787 500 000; 5% 266 600 000; 2% 3 430 183 920; 20% 7 187 532 000; 41% Oś I Oś II Oś III 5 546 001 520; 32% Oś IV PT

42. Zakres podejścia Leader Głównym celem osi 3 jest „ożywienie wsi” oraz pomoc w utrzymaniu i udoskonalaniu tkanki społecznej i gospodarczej, zwłaszcza w bardziej odległych obszarach wiejskich zagrożonych wyludnieniem. Inwestowanie w szerzej pojętą gospodarkę wiejską i społeczności wiejskie jest niezbędnym warunkiem poprawy jakości życia na obszarach wiejskich poprzez zwiększenie dostępu do podstawowych usług i infrastruktury oraz polepszenie stanu środowiska.

43. Różnicowanie gospodarki wiejskiej • różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej – dla osób z gospodarstw rolnych, • pomoc w zakładaniu i rozwoju działalności gospodarczej – wyłącznie dla mikroprzedsiębiorstw, oraz • zachęcanie do prowadzenia działalności związanej z turystyką (pomoc obejmująca infrastrukturę drobną i rekreacyjną oraz rozwój i/lub wymianę handlową usług turystycznych związanych z agroturystyką).

44. Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich • pomoc w zakładaniu i rozwoju działalności • pomoc w zapewnieniu podstawowych usług dla gospodarki i ludności wiejskiej (w tym imprez kulturalnych i rozrywkowych) w odniesieniu do pojedynczej wsi lub grupy wsi, wsparcie w tworzeniu powiązanej drobnej infrastruktury oraz • w zakresie zachowywania i poprawy stanu dziedzictwa obszarów wiejskich.

45. Szkolenia, nabywanie umiejętności i aktywizacja • szkolenia • działania informacyjne • pomoc w nabywaniu nowych umiejętności i w aktywizacji obszarów wiejskich (badania obszarów, środki informowania o danym obszarze, szkolenie personelu zaangażowanego we wdrażanie lokalnej strategii rozwoju działania promocyjne i szkolenie liderów), • pomoc we wdrażaniu lokalnej strategii rozwoju

46. nadrzędny priorytet tworzenia możliwości zatrudnienia i warunków rozwoju Środki dostępne w ramach osi 3 powinny być stosowane do wspierania tworzenia możliwości, nabywania kwalifikacji i organizowania rozwoju strategii lokalnej, a także przyczyniać się do zapewnienia atrakcyjności obszarów wiejskich dla przyszłych pokoleń. W promowaniu szkoleń, informacji i przedsiębiorczości należy wziąć pod uwagę szczególne potrzeby kobiet, ludzi młodych i starszych pracowników.

47. i) mobilizacjadziałalności gospodarczej i podniesienie wskaźnika zatrudnienia w szerzej rozumianej gospodarce wiejskiej. Różnicowanie jest niezbędne dla wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i tym samym przyczynia się do lepszej równowagi terytorialnej zarówno w sensie ekonomicznym, jak i społecznym. Turystyka, rzemiosło i zagospodarowanie wiejskich walorów są sektorami rozwijającymi się w wielu regionach, oferując możliwości zarówno dla różnicowania w gospodarstwie rolnym poza rolnictwem, jak i tworzenie mikroprzedsiębiorstw w szerzej rozumianej gospodarce wiejskiej;

48. ii) promowanie wchodzenia kobiet na rynek pracy. W wielu obszarach wiejskich konkretne przeszkody tworzy brak możliwości zapewnienia właściwej opieki nad dziećmi. Lokalne inicjatywy tworzenia ośrodków opieki nad dziećmi mogą ułatwić dostęp do rynku pracy. Mogą one obejmować tworzenie infrastruktury opieki nad dziećmi, potencjalnie w połączeniu z inicjatywami zachęcającymi do tworzenia małych przedsiębiorstw związanych z działalnością wiejską i lokalnymi usługami;

49. iii) ożywienie wsi. Zintegrowane inicjatywy łączące różnicowanie, przedsiębiorczość, inwestowanie w dziedzictwo kultury, infrastrukturę lokalnych usług i odnowę może przyczynić się do poprawy zarówno perspektyw gospodarczych, jak i jakości życia;

50. iv) rozwój mikroprzedsiębiorczości i rzemiosła, co może opierać się na tradycyjnych umiejętnościach lub wprowadzać nowe umiejętności, szczególnie gdy jest to związane z zakupem nowego sprzętu, szkoleniem, wspieraniem przedsiębiorczości i rozwojem struktury gospodarczej;