EFICIENCIA ENERXÉTICA NA EDIFICACIÓN Emérito Freire Sambade Inega

1. EFICIENCIA ENERXÉTICA NA EDIFICACIÓNEmérito Freire SambadeInega Santiago de Compostela, 19 de xuño de 2013

2. 1. ANTECEDENTES • A enerxía é un ben necesario e de enorme importancia para o desenvolvemento económico e social dos pobos. A maior parte das actividades humanas están ligadas ao uso da enerxía. • O noso modelo social está baseado nunha utilización intensiva da enerxía. Moitas veces non reflexionamos sobre os custos enerxéticos, ambientais, nin sobre o esgotamento das fontes enerxéticas. • Os seus usos, tanto globais como locais teñen incidencias ambientais de gran significado. • O actual concepto de DESENVOLVEMENTO SOSTIBLE, no primeiro mundo, perfilouse vencellado ás inquedanzas ambientais motivadas polos efectos dun desenvolvemento industrial e comercial incontrolado. • A enerxía incide na calidade de vida e na competitividade das industrias. • Dos 7.000 millóns de persoas que habitamos a Terra: • 2.000 millóns non acceden á electricidade. • 1.200 millóns non dispoñen de auga potable. • 1.000 millóns utilizan as ¾ partes da enerxía que se consume no mundo.

3. 2. COBERTURA DA DEMANDA MUNDIAL DE ENERXÍA • O 92% das fontes enerxéticas son NON renovables => TENDENCIA ESCASEZ PROGRESIVA. • Concentración xeográfica en zoas moi conflitivas (Golfo Pérsico, ex repúblicas soviéticas,..) • Consumo de combustibles fósiles fonte de contaminación. • No período 2006-2011 o consumo mundial de enerxía incrementouse nun 11,1%. *Mtep: Enerxía equivalente á producida na combustión dun millón de toneladas de petróleo cun poder calorífico de 10.000kcal/kg. Fonte: BP Statistical Review of World Energy

4. 2.1 DISTRIBUCIÓN DA DEMANDA MUNDIAL DE ENERXÍA (2011) Fonte: BP Statistical Review of World Energy *Mtep: Enerxía equivalente á producida na combustión dun millón de toneladas de petróleo cun poder calorífico de 10.000kcal/kg. - Salientar o forte peso do consumo da UE-27 (13,8%) a nivel mundial, soamente superado por Estados Unidos e China.

5. 3. A DEPENDENCIA ENERXÉTICA NA EU-27 No 2010 a UE-27 cubre con produción interna o 47,2% do consumo de enerxía primaria. Zona de elevado consumo enerxético e forte dependencia do exterior. UNIDAD :Mtep Fonte: La Energía en España 2011 5

6. 4. DEPENDENCIA ENERXÉTICA DE ESPAÑA • España presenta unha forte dependencia enerxética do exterior. • Importa mais das ¾ partes da enerxía primaria que consume e o petróleo representa a metade da demanda enerxética. UNIDAD: ktep Fonte: La Energía en España 2011

7. 5. CONSUMO EN ESPAÑA DE ENERXÍA FINAL *ktep: Enerxía equivalente á producida na combustión de 1000 toneladas de petróleo cun poder calorífico de 10.000kcal/kg. Fonte: La Energía en España 2011

8. 5.1. EVOLUCION DO CONSUMO DE ENERXÍA FINAL EN ESPAÑA (ktep) Durante o período 1990-2007 a demanda de enerxía final incrementouse nun 70,0%, e comezou a diminuír no ano 2008 como consecuencia da ralentización da economía e as políticas de aforro.

9. 5.2. EVOLUCIÓN DO CONSUMO DE ENERXÍA ELÉCTRICA ESPAÑA Durante o período 1990-2008 a demanda de enerxía eléctrica incrementouse nun 113,6%, .

10. 5.3. CONSUMO DE ENERXIA FINAL POR SECTORES ESPAÑA (2010) Fonte: La Energía en España 2011

11. 5.4. EVOLUCIÓN PREZOS DA ENERXÍA EN ESPAÑA

12. España ten unha forte dependencia enerxética do exterior: • Importa máis do 75% da enerxía primaria que consume. • O petróleo supón máis do 50% das importacións. España en 2012 acadou un déficit comercial de máis de 30.000 M€ Si se avalía independentemente a balanza de produción enerxética, o déficit é negativo nuns 40.000 M€ (importacións de petróleo, gas e carbón) Desagregada a balanza comercial por sectores dedúcese que a enerxía é o sector que máis contribúe ao déficit comercial e que si se excluíse do seu análise tería un lixeiro superavit comercial Necesidade de reducir as emisións de CO2. A finais de 2009 superaban nun 15% o obxectivo fixado pola UE para 2012. 6. COMENTARIOS AO ESCENARIO ENERXÉTICO ACTUAL A UE ten unha dependencia enerxética do 50%, senón se toman medidas, no 2030 chegará ao 70% Aforro enerxético DESENVOLVEMENTO SOSTIBLE SOLUCIÓNS Enerxías renovables Diversificar as fontes de enerxía

13. Directiva 2006/32/CE sobre eficiencia do uso final da enerxía: • Fixou un obxectivo mínimo orientativo de aforro enerxético do 9% en 2016. • Estableceu a obrigatoriedade de que os Estados Membros teñan que presentar á Comisión un Plan de Acción coas actuacións a desenvolver para acadar os obxectivos. • Directiva 2009/28/CE (coñecida como 20/20/20): • Reducir as emisións de GEI nun 20% • Mellorar un 20% a eficiencia enerxética • Acadar o 20% do consumo de ER (incrementando da taxa de biocombustibles ata o 10%) no ano 2020 • Directiva 2010/31/CE: • Edificios de consumo de enerxía case nulo, a partir de 2020 (2018 para edificios públicos . 8. NORMATIVA DE REFERENCIA A NIVEL DA UE • Directiva 2002/91/CE: • Obriga a regular un procedemento para o cálculo da eficiencia enerxética, tanto en edificios novos como existentes • Regula a obriga de inspeccións periódicas a instalacións térmicas por eficiencia enerxética, non por seguridade • Directiva 2012/27/UE: • Relativa á eficiencia enerxética

14. Plan de Enerxías Renovables 2011-2020 (PER 2011-2020): • Reducir as emisións de GEI nun 20% • Propón acadar con renovables o 20,8% en enerxía final no ano 2020, sobrepasando o obxectivo da Directiva • Lei 2/2011 de Economía Sostible: • Traspón á lexislación española, entre outros os obxectivos das Directivas 2009/28/CE e 2006/32/CE 8. NORMATIVA DE REFERENCIA A NIVEL DO ESTADO • Plan de Acción de Aforro e Eficiencia Enerxética 2011-2020: • Que traspón á lexislación española, entre outros os obxectivos da Directiva 2006/32/CE • Real Decreto 314/2006 (aproba o Código Técnico da Edificación): • Traspón parcialmente á lexislación española os obxectivos da Directiva 2002/91/CE • Incorpora un documento HE con requisitos mínimos de eficiencia enerxética • Real Decreto 235/2013(DERROGA O RD 47/2007) • Aproba o procedemento básico para a certificación da eficiencia enerxética dos edificios • Real Decreto 238/2013: • Modifica artigos e Instrucións Técnicas do RITE

15. Decreto 42/2009: • Pendente de adaptación á normativa do RD 235/2013 • Regula a CEE de nova construción en Galicia • Crea o rexistro de certificados de eficiencia enerxética • Establece a obriga de rexistrar tanto o proxecto como o edificio terminado • Nomea á CEI como órgano competente para a CEE • Obriga a que en Galicia todos os edificios novos da Administración teñen que ter como mínimo clase C • Regula vía Orde a posibilidade de control externo (que unha ECCE-EE comprobe os certificados) obrigatorio 9. NORMATIVA DE REFERENCIA A NIVEL GALICIA • Orde do 3 de setembro de 2009: • Desenvolve o procedemento, a organización e o funcionamento do Rexistro de Eficiencia Enerxética de Edificios en Galicia Resolución do 20 de maio de 2013 pola que se aproba o modelo de solicitude para a inscrición dos certificados de EE dos edificios existentes no Rexistro de Certificados de EE de Edificios de Galicia

16. 10. AFORRO ENERXÉTICO • Dentro das políticas enerxéticas deseñadas polos países industrializados, particularmente naqueles como o noso que non dispoñen de recursos enerxéticos abundantes, o uso racional da enerxía pasa a ser un dos obxectivos prioritarios. • O aforro enerxético responde no só a un motivo de escaseza de recursos, senón tamén a necesidade de preservar o medio natural. • Vimos dunha época de prezos da enerxía relativamente baixos que non estimularon políticas de aforro e eficiencia enerxética. • Porén, na actualidade a enerxía incrementou notablemente o seu custe. • Os cidadáns deben dispoñer da información que lles permita racionalizar as súas actuacións. • Calquera medida dirixida a mellorar a eficiencia enerxética e a reducir o consumo influirá positivamente na rateo “consumo de enerxía/PIB” e contribuirá ao desenvolvemento sostible e á mellora da competitividade.

17. 5.4. GALICIA (2011)

18. 11. SECTOR EDIFICACIÓN • Na UE os edificios son responsables do 40% do consumo de enerxía e do 36% das emisións de CO2. • En España o sector residencial representa o 18% do consumo total • Son consumos pequenos, pero cun peso específico importante no global do país. • Produtos enerxéticos baratos => mínimos esforzos por optimizar consumos. • No sector doméstico non se realizaron plans de aforro efectivos, polo que a CEE é unha oportunidade que non se debe deixar pasar. • As actuacións en aforro enerxético presentan as seguintes dificultades: • Longa vida de edificios e instalacións • Elevado número e dispersión dos centros de consumo • As actuacións máis efectivas son as que se levan a cabo en fase de proxecto => Unha mala elección condiciona os consumos enerxéticos e o confort dos seus ocupantes, ademais de afectar ás economías domésticas • Finalizado o edificio e unha vez ocupado as decisións de carácter comunitario son difíciles de tomar.

19. AFORRO ENERXÉTICO NA EDIFICACIÓN • Os técnicos teñen un papel preponderante (profesional e informador): • Edificios confortables • Edificios enerxeticamente eficientes: • Cerramentos e cubertas: • Análise do ciclo de vida • Prestar especial atención ao illamento • Orientación: en Galicia, abertos cara ao Sur e pechados ao Norte • Fiestras con rotura de ponte térmico e transmitancias reducidas • Elementos pasivos: • Efecto galería • Muros parietodinámicos • Sombras • Elementos vexetais e correntes de auga que axudan a regular a temperatura • Ascensores: • Equipamento con máquinas de tracción directa • Motor controlado por variador de frecuencia • Iluminación eficiente con apagado por detector presenza • Xestión de tráfico, ....

20. AFORRO ENERXÉTICO NA EDIFICACIÓN • Na fase de definición e deseño dos edificios cómpre incidir na XESTIÓN INTEGRAL DE PROXECTOS: • Xustificar a elección da mellor alternativa para calefacción e AQS: • usos, • ubicación xeográfica • infraestruturas enerxéticas dispoñibles • Dispoñibilidade económica • Integración da solar nos edificios • Actividade multidisciplinar: proxectos técnicos e a súa execución deben ser realizados por especialistas • Calidade do equipamento (fiables e tecnoloxías maduras) • Control de execución instalacións • REGULACIÓN • MANTEMENTO

21. AFORRO ENERXÉTICO NA EDIFICACIÓN • Substituír os sistemas enerxéticos tradicionais por tecnoloxías eficientes: • Iluminación: • Dispositivos de control (detectores presenza, fotocélulas, temporizadores, ...) • Lámpadas eficientes (fluorescentes de última xeneración con balastos electrónicos, LED, baixo consumo,....) • Cores de paredes • Luminarias que orienten ben a luz • Climatización e AQS: • Utilización de combustibles competitivos e respectuosos co medio natural (biomasa, gas, ....) • Sistemas de xeración de alto rendemento (caldeiras de condensación, solar térmica, bombas de calor con elevado COP, ...) • Dispositivos de regulación e control cunha programación racional de temperaturas • Mantemento • Equipamento: • Equipos ofimáticos Energy Star • Etiquetaxe enerxético de electrodomésticos

22. AFORRO ENERXÉTICO NA EDIFICACIÓN • No sector residencial, os cambios normativos esixen unha maior eficiencia enerxética (Directiva 2002/91/CE e Directiva 2010/31/UE relativa á eficiencia enerxética dos edificios), que favorecerán, non sen complicacións, que tanto usuarios como promotores demanden e valoren cada vez máis edificios eficientes. • Edificio de consumo de energía casi nulo: edificio con un nivel de eficiencia energética muy alto, […]. La cantidad casi nula o muy baja de energíarequerida debería estar cubierta, en muy amplia medida,por energía procedente de fuentes renovables, incluida energía procedente de fuentes renovables producida in situ o en el entorno.

23. SISTEMAS ENERXÉTICOS AVANZADOS: • Districtheating: • Caldeiras de biomasa operando próximo ao seu rendemento nominal • Distribución de AQS por redes colectivas illadas • Micro-coxeración: • Produción simultánea de calor e electricidade • Asociada a autoconsumo e nun futuro ao “balance neto” • Fotovoltaica: • Asociada a autoconsumo e nun futuro ao balance neto • Pre-instalación para recarga de vehículos eléctricos: • Asociada a autoconsumo e nun futuro ao balance neto • Sistema de recollida de pluviais: • Para a súa utilización en inodoros

24. AXUDAS A ENERXÍAS RENOVABLES NA EDIFICACIÓN SOLAR FOTOVOLTAICA E MIXTAS* NON ILLADAS: 300.000 € • Destinatarios: Particulares; empresas e profesionais autónomos, ESEs; fundacións de carácter privado, asociacións, comunidades de propietarios e outras entidades sen ánimo de lucro; agrupacións de persoas físicas ou xurídicas sen personalidade xurídica. • Potencia máxima da instalación: 50 kW • Contía máxima da axuda: 65%(particulares e pequena empresa),55%(empresa mediana) ou 45%(gran empresa) do investimento subvencionable cos seguintes límites máximos de axuda: • Enerxía solar fotovoltaica: 600 euros/kWp • Instalacións mixtas: 1.000 euros/kW (para a parte da instalación non fotovoltaica) • Máxima axudapor proxecto: 20.000 euros • Non se subvencionan instalaciónsobrigadas polo CTE *eólica e/ouminihidráulica

25. AXUDAS A ENERXÍAS RENOVABLES NA EDIFICACIÓN SOLAR FOTOVOLTAICA E MIXTAS* ILLADAS: 100.000 € • Destinatarios: Particulares; empresas e profesionais autónomos, ESEs; fundacións de carácter privado, asociacións, comunidades de propietarios e outras entidades sen ánimo de lucro; agrupacións de persoas físicas ou xurídicas sen personalidade xurídica. • Potencia máxima da instalación: 25 kW • Contía máxima da axuda: 65%(particulares e pequena empresa),55%(empresa mediana) ou 45%(gran empresa) do investimento subvencionable cos seguintes límites máximos de axuda: • Enerxía solar fotovoltaica: 1.500 euros/kWp • Instalacións mixtas: 1.500 euros/kW (para a parte da instalación non fotovoltaica) • Máxima axuda por proxecto: 20.000 euros *eólica e/ou minihidráulica

26. AXUDAS A ENERXÍAS RENOVABLES NA EDIFICACIÓN SOLAR TÉRMICA: 300.000 € • Destinatarios: Particulares; empresas e profesionaisautónomos, ESEs; fundacións de carácter privado, asociacións, comunidades de propietarios e outras entidades sen ánimo de lucro; agrupacións de persoas físicas ouxurídicassenpersonalidadexurídica. • Aplicacións: AQS, AQS + calefacción, climatización piscinas cubertas, refrixeración solar … • Non se subvencionan instalaciónsobrigadas polo CTE. • Contía máxima da axuda: 65% (particulares e pequena empresa), 55% (empresa mediana) ou45% (gran empresa) do investimento subvencionable cosseguintes límites máximos de axuda: • Instalacións con paneis planos: 450 euros/kW • Instalacións con tubos de baleiro: 300 euros/m2 • Máxima axuda por proxecto: 60.000 euros

27. AXUDAS A ENERXÍAS RENOVABLES NA EDIFICACIÓN CALDEIRAS DE BIOMASA: 1.400.000 € • Destinatarios: os mesmos que os das axudas anteriores. • Contía máxima da axuda: 65% (particulares, pequena empresa), 55% (empresa mediana) ou45% (gran empresa) do investimento subvencionable, cosseguinteslímites máximos de axuda: • Máxima axudapor proxecto:

28. Caldeiras de biomasa Exemplo de instalación tipo en vivenda unifamiliar

29. ENERXÍA SOLAR FOTOVOLTAICA Exemplo de instalación en vivenda unifamiliar • Ratio de investimento: 1.500 - 2.500 €/kWp • Ratio de produción estimada en Galicia: 1.100 – 1.300 kWh/kWp ano • Interesar más autoconsumila que a súa venda • En xeral, a potencia da instalación está ligada cos consumos eléctricos da vivenda. • Actualmente, namaioría das instalacións, o dimensionamentovai asociado á potencia punta demandada. • En función das necesidades enerxéticas e das características da instalación, varía moito o período de retorno do investimento. • Estase á espera de nova normativa (por exemplo, balance neto) que favoreza a rendibilidadedeste tipo de instalacións.

30. ENERXÍA SOLAR TÉRMICA Exemplo de instalación en vivenda unifamiliar: xeración AQS

31. ENERXÍA SOLAR TÉRMICA Exemplo de instalación en vivenda unifamiliar: xeración AQS e apoio á calefacción por chan radiante

32. CONCLUSIÓNS • A mellora da eficiencia enerxética dos edificios é unha forma efectiva de loitar contra o cambio climático e de equilibrar a nosa balanza comercial, ao tempo que favorece a creación de oportunidades de emprego, especialmente no sector da construción A ENERXÍA MÁIS BARATA E LIMPA É A QUE NON SE CONSUME