Poldernederlands

1. Poldernederlands Vrouwentaal?

2. Overzicht • ‘Ontdekking’ van het Poldernederlands • De kenmerken van het Poldernederlands • De term Poldernederlands • Het ontstaan van het Poldernederlands • Het Poldernederlands en Hollandse dialecten • De sprekers van het Poldernederlands • De status van het Poldernederlands • Verhouding tussen het ABN – Poldernederlands. Toekomst • Bibliografie

3. Jan Stroop: dialectoloog en taalkundige bij afdeling neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam Dodenherdenking van 4 mei 1997 op de Dam te Amsterdam Trijntje Oosterhuis: topvocaliste van Nederland, gezicht van de Amsterdamse band ‘Total Touch’ ‘Ontdekking’ van het Poldernederlands

4. ‘Ontdekking’ van het Poldernederlands “Alles aan oorlog is fout. Zelfs de vervoeging van het wourd houdt zich niet aan de reigels van sterk en zwak. De verleiden taaid van ourlog is vreide maar de verleiden taaid van vreide is oorlog. Is het daarom dat er steeds weer ourlog is en steeds weer vreide?.. Omdat taaid wel voorbaai kan gaan maar nooit is voltooid...” (Opname 04/05/1997)

5. ‘Ontdekking’ van het Poldernederlands • Dr. Siemon Reker: de eerste die het verschijnsel van de verlaging van diftongen signaleerde (1993) • De ontdekking wordt een feit: het artikel in Noordzee, taal en letteren, nr.1-2, 1998,“Wordt het Poldernederlands model?” • Van Dale: ‘Poldernederlands (het; g.mv.) algemeen Nederlands met een opvallend wijdere of meer open articulatie van de tweeklanken […] oorspronkelijk vooral gesproken door hoogopgeleide vrouwen in de Randstad. In 1997 bedacht door de taalkundige Jan Stroop naar analogie van het poldermodel.’

6. De kenmerken van het Poldernederlands • Gesproken taal (geen specifieke woorden of afwijkende grammatica) • Verlaging van de tweeklanken ei/ij → aai: Opzaai (opzij) vraaihaid (vrijheid), taaid (tijd), twaaifelen (twijfelen) ui → au [ay]: bauten (buiten), haus (huis) ou → aau: jaauw (jou), vraauw (vrouw)

7. De kenmerken van het Poldernederlands • Verlaging van lange klinkers: oo → ou: bout (boot) ee → ei: geiven (geven), beit (beet) eu → ui: luik (leuk), • Verhoging van sommige korte klinkers: e voor l (soms voor n) → i: opbillen (opbellen), sinten (centen) a → (bijna) e: dekloos (dakloos)

8. De kenmerken van het Poldernederlands I. ee > ei > aai (teken > teiken > keiken > kaaiken) II. eu > ui > au (leuk > luik; buik > bauk) III. oo > ou > au (boot > bout; getrouwd > getraauwd) IV. a > e > i (dak > dek; opbellen > opbillen)

9. De term Poldernederlands • Analogie met het ‘poldermodel’ waarvan Nederlandse vrouwen gebruik gemaakt hebben • Indirect verband met (Hollandse) plattelandsdialecten • Het Poldernederlands is – fonetisch beschouwd – beneden het peil van ABN.

10. Het ontstaan van het Poldernederlands • Taalkundige (articulatorische) factoren • Een natuurlijke verandering (de articulatie makkelijker, de tweeklank luider) • Een natuurlijk proces dat in Engels / Duits / Nederlands begonnen is ca. 1500 • In Nederland wordt in de 16 eeuw voor [ei] en niet voor [aai] gekozen • Vergelijk: fijn: faain (en.) – fein (nl.) wijn: waain (en., ds.) – wein (nl.) rijden: raaid / raaidten (en., ds.) - reiden (nl.)

11. Het ontstaan van het Poldernedelands • Ingrijpende veranderingen in de maatschappij • De jaren zestig van 20ste eeuw: minder respect voor het ABN • Het poldermodel • Emancipatie van vrouwen: omgedraaide rollen • Invloed van vreemde talen, vooral het Engels? • Een beugel?

12. Het Poldernederlands en Hollandse dialecten • [aai] / [ai] in Hollandse dialecten in plaats van [ei]: het zuidelijke deel van Zuid-Holland, het westelijke deel van de provincie Utrecht. • In de 16de eeuwse Randstad: [aai] niet [ei] • Veel discussies over varianten [aai] en [ei] in 16de eeuw

13. Het Poldernederlands en Hollandse dialecten • De kaart na ca.20 jaar • De invloed van het ABN aan het groeien • In dialecten neemt [aai] af terwijl in het Poldernederlands juist omgekeerd • Geen directe verband met dialecten (o.a.plat Amsterdams)

14. Sprekers van het Poldernederlands • Ambitieuze vrouwen (met hoge posities / functies) • Opleiding (universiteit of hoge school) • Relatief jonge leeftijd (25-40 jaar oud) • Afkomst: de hoge middenklasse (milieu van ABN) • Woonplaats: meestal de Randstad • Kinderen (uit de Randstad, jonger dan 10 jaar) • Sommige jonge mannen (vooral uit de Randstad)

15. Isabelle Brinkman - geboren 1972 te A’dam - presentatrice voor o.a. MTV, The Music Factory, Het Groene Hart - eigen programma op 3FM Karin Adelmund - geboren te Rotterdam 1949 overleden te A’dam 2005. - staatsecretaris van Onderwijs, Cultuur en wetenschappen Sprekers van het Poldernederlands

16. Sprekers van het Poldernederlands ‘Ik denk niet dat ik ooit een boek op had gepakt wat… Ik heb wel eins gekeiken hoor ik loup hier ook wel eens rond en dan kaaik ik naar die boeken en dan wil ik het heel graag weiten en ik begin er vaak ookin te leizen en op gegeiven moment zak ik echt onderaut… Op deze manier, door dit soort boekjes leer ik een heile boel ouver dat soort dingen die ik anders nooit op zou pakken om te leizen. En dat gaat gewoon ouver een jonge man die die die verliefd wordt op een vraauw en dit is een hele intellectuele jongen met heel veel gevoelens, heel veel emoties eh…eh… een schraaiver, nou…. dat zegt al een houp…’ (Opname 29/09/2003)

17. Sprekers van het Poldernederlands • Paul de Leeuw: een Nederlandse cabaretier, televisiepresentator en zanger • Verlaagde klanken: Rotterdams Makkelijker om uit te spreken Klinken luider

18. Sprekers van het Poldernederlands Je Hoort Bij Mij (1996) Je hoort bij mij, met elk gebaar, met ieder woord, bij mij. Je weet zo zuiver waar je scoort, bij mij. Je treft me in mijn hart. Je past bij mij, je bent al lang niet meer een gast, bij mij. Je kleren horen in de kast, bij mij. Het wit in al mijn zwart Je bent bij mij, ik hoop van harte dat je went, bij mij.

19. Status van het Poldernederlands • Drie houdingen ertegenover: • een leuk soort Nederlands • een neutrale houding nog één variëteit van het ABN • ‘plat' en onbeschaafd • Onderzoek van Renée van Bezooijen,naar de houding van vrouwen tegenover het Poldernederlands: • jongere vrouwen vinden het Poldernederlands mooi /normaal / verzorgd / iets voor mij ongeacht hun regionale herkomst

20. Status van het Poldernederlands • Relatief positieve houding tegenover het Poldernederlands gaat gepaard met relatief negatieve houding tegenover het ABN (verzorgd / normaal maar niets voor mij) • Randstedelijk en Amsterdams gekleurd Nederlands wordt minder gewaardeerd dan het Poldernederlands

21. Het Poldernederlands: reactie jonge vrouwen positief wordt in alle situaties (ook ‘netjes’) gesproken populair o.a. onder allochtone jongeren de variëteit van en mét het succes nog aan het kristalliseren Het ABN: door het verdwijnen van dialecten wordt steeds meer overal gebruikt door talrijke varianten krijgt normversoepeling en -verbreding niet veel aandacht (behalve Vlaanderen) Verhouding tussen het ABN – Poldernederlands. Toekomst

22. Bibliografie • Jan Stroop, Poldernederlands waardoor het ABN verdwijnt, Amsterdam (1998) • Loulou Edelman, ‘Het Poldernederlands in opmars’ in Jan Stroop, Waar gaat het Nederlands naartoe? Panorama van een taal, Amsterdam (2003) • Renée van Bezooijen, ‘Poldernederlands; hoe kijken vrouwen ertegenaan?’ in Nederlandse Taalkunde jaargang 6 (2001), nr. 4, blz. 257-271. • http://cf.hum.uva.nl/poldernederlands/