POLITYKA OCHRONY ZDROWIA w UNII EUROPEJSKIEJ

1. POLITYKA OCHRONY ZDROWIA w UNIIEUROPEJSKIEJ

2. Literatura: Polityka zdrowia publicznego w krajach Unii Europejskiej, W. Holland, E. Mossialos (red.), Ignis, Warszawa 2002

3. akson.sgh.waw.pl/forum/ www.sgh.waw.pl/instytuty/igs-kes/

4. DATA 01.10.06 15.10.06 05.11.06 26.11.06 10.12.06 07.01.07 21.01.07 TEMAT Miejsce ochrony zdrowia w systemie polityki społecznej Ochrona zdrowia w dokumentach UE. Standardy w polityce zdrowotnej Zdrowie publiczne i jego priorytety w UE Potrzeby zdrowotne jako przesłanka polityki zdrowotnej Modele polityki ochrony zdrowia w wybranych krajach Charakterystyka ubezpieczeń zdrowotnych w ubezpieczeniu społecznym w krajach UE Koordynacja polityki ochrony zdrowia w UE

5. Początki współczesnej polityki społecznej - Niemcy XIX w. • 1883 - ustawa dotycząca ubezpieczenia chorobowego robotników; • 1884 - ustawa o ubezpieczeniu wypadkowym; • 1889 - ustawa o zabezpieczeniu na wypadek inwalidztwa i starości; • 1911 - ustawa o pośrednictwie pracy i ubezpieczeniu bezrobotnych (UK)

8. Przykłady kwestii społecznych • ubóstwo, • bezrobocie, • edukacja, • mieszkalnictwo, • zdrowie, • migracje, • ekokwestia, • patologia społeczna.

9. Urodzenia i zgony w Polsce w latach 1946 - 2004

11. Teoria hierarchii potrzeb (A. Maslow) Potrzeby estetyczne Potrzeby wiedzy i rozumienia Potrzeby samorealizacji Potrzeby szacunku Potrzeby przynależności i miłości Potrzeby bezpieczeństwa Potrzeby fizjologiczne

13. Szacunek wpływu czterech czynników na przyczyny śmierci

14. Stopnie ujednolicania polityk w ramach Unii Europejskiej • koordynacja • Otwarta metoda koordynacji w zakresie zatrudnienia i zabezpieczenia społecznego, • harmonizacja • unifikacja Ujednolicanie odnosi się przede wszystkim do celów, a nie metod ich realizacji.

15. Drogi ujednolicania polityki ochrony zdrowia w UE • ustalenie wysokich norm jakości i bezpieczeństwa w odniesieniu do organów i substancji pochodzenia ludzkiego, krwi i substancji krwiopochodnych; • działania w dziedzinie weterynarii i fitosanitarne, odnoszące się do ochrony zdrowia publicznego, • Działania sprzyjające i zachęcające do ochrony i poprawy zdrowia ludzkiego

16. Powszechna Deklaracja Praw człowieka ONZ z 1948 r.: Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt, w tym m.in. opiekę lekarską (art. 25). Karta Społeczna Rady Europy: Art. 11 prawo do ochrony zdrowia, zobowiązanie państw ratyfikujących Kartę do eliminacji przyczyn chorób,wprowadzenia ułatwień w korzystaniu z poradnictwa i oświaty dla ochrony zdrowia i rozwijania indywidualnej odpowiedzialności w sprawach zdrowia i zapobiegania chorobom, zwłaszcza epidemicznym.

17. Karta Praw Człowieka z 1966 r. (art. 12): • zapewnienie zmniejszenia liczby poronień i śmiertelności wśród dzieci, • poprawienie higieny społecznej i podniesienie bhp, • poddawanie kontroli, zapobieganie i leczenie chorób epidemicznych i zawodowych, • stworzenie warunków zapewniających pomoc i opiekę na wypadek choroby. • Traktat o EWG: • Wśród zadań w obszarze polityki społecznej wymieniono potrzebę ochrony przed wypadkami i chorobami zawodowymi.

18. Traktat z Maastricht: art. 129 – Wspólnota będzie działać na rzecz zapewnieniawysokiego poziomu ochrony zdrowia Traktat Amsterdamski: art. 152 – dalsze rozszerzenie zadań Rady Unii Europejskiej Unia utrzymała w mocy zapisy Karty Podstawowych PrawSocjalnych Pracobiorców, gwarantującej opiekę zdrowotnąkażdemu zatrudnionemu i jednolite zasady obrotu lekami, prowadzenie ich spisu i ustalającej zasady reklamy leków.

19. Priorytety zdrowotne Unii • bezpieczne warunki pracy, • przeciwdziałanie chorobom nowotworowym i układu krążenia, • zwalczanie nadmiernego spożycia alkoholu, • walka z AIDS i narkomanią, • prowadzenie wspólnych badań medycznych ( w tym w zakresie geriatrii), • ułatwienia w dostępie do rynków pracy w zawodach medycznych w krajach UE, • spopularyzowanie roli lekarza rodzinnego w rozwoju opieki medycznej

20. Zdrowie publiczne to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promocji zdrowia fizycznego poprzez wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrolę zakażeń, nauczanie zasad higieny osobistej, organizację służb medycznych i pielęgniarskich ukierunkowaną na zapobieganie chorobom i wczesną diagnozę, rozwój mechanizmów społecznych zapewniających każdemu indywidualnie i społeczności warunki życia pozwalające na utrzymanie zdrowia. C.E. Winslow, Yale, 1920 r.

21. Trzy obszary zdrowia publicznego: • część wiedzy biomedycznej stosowana przez lekarzy do identyfikacji czynników ryzyka utraty zdrowia (zaspokojenie indywidualnych potrzeb zdrowotnych); • część wiedzy biomedycznej stosowana do zaspokojenia zbiorowych potrzeb zdrowotnych (nadzór epidemiologiczny, szczepienia ochronne, nadzór nad żywnością i żywieniem); • część wiedzy skupiona w innych dyscyplinach – od biologii po nauki techniczne i społeczne – stosowana na rzecz poprawy warunków zdrowotnych społeczeństwa (pozalekarski system działań na rzecz zdrowia społeczeństwa).

22. Zdrowie publiczne bywa utożsamiane (niesłusznie!)ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środkówpublicznych w przeciwieństwie do dostarczanych przezsektor prywatny. Zachowania społeczne (np. dostarczanie wody zdatnej do picia, szczepienia ochronne) i indywidualne (np. palenie tytoniu, dietaszkodliwa dla zdrowia).

23. Warunki zdrowotne społeczeństwa obejmują wykształcenieludności, rynek pracy i zatrudnienie, warunki pracy i nauki, warunki mieszkaniowe, odzież, skalę spożycia zbiorowego, transport i komunikację, wypoczynek i czas wolny, swobody obywatelskie, bezpieczeństwo socjalne. Tak rozumiane warunki zdrowotne pozostają w znacznej mierze zależne od jakości polityki społecznej i poziomu realizowanych świadczeń.

24. Główne problemy ochrony zdrowia w krajach UE: • nierówny stan zdrowia i nierówny dostęp do świadczeń zdrowotnych; • zróżnicowanie korzystaniu ze świadczeń (np. szczepienia, planowanie rodziny, badania przesiewowe); • trudności w alokacji ograniczonych środków dla różnych strategii (np. prewencja czy lecznictwo, planowanie rodziny czy aborcje); • zdrowotne konsekwencje stylu życia i stylu konsumpcji.

25. szkodliwość spożycia alkoholu, nadużywanie leków, zdrowe środowisko naturalne i społeczne, niepełnosprawność fizyczna, zdrowie matki i dziecka, kontrola ciśnienia krwi, bezpieczeństwo pracy, zdrowie psychiczne, ruch fizyczny, prawidłowe odżywianie, zdrowe uzębienie, screening nowotworów, palenie papierosów, wypadki i urazy, kontrola urodzeń. Dziedziny priorytetowe polityki zdrowotnej w UE

26. Kryteria służące określaniu funkcji UE w dziedzinie zdrowia publicznego • Ustalenie, gdzie występuje potrzeba koordynacji lub korzystania z doświadczeń innych krajów; • Określenie, jakie funkcje mogą być realizowane bardziej efektywnie (ekonomia skali), • Wskazanie zagadnień transgranicznych (epidemie, zagrożenie środowiska naturalnego, • Ustalenie, gdzie potrzebna jest standaryzacja wyników dla porównań międzynarodowych, • Ustalenie, które działania UE mają wyraźny wpływ na stan zdrowia społeczeństwa.

27. Zadania polityki zdrowotnej: • Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa, • Ocena zasobów systemu ochrony zdrowia, • Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej, • Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń, • Ocena możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w postępie naukowym i technicznym, • Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia, • Uświadomienie wszystkim mającym bezpośredni wpływ na promocję, zachowania zdrowotne i ochronę zdrowia ich współodpowiedzialności za stan zdrowia społeczeństwa. • Celem polityki zdrowotnej jest proponowanie takich rozwiązań w skali kraju, które uzyskają akceptację z racji realnych szans na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa.

28. Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa Ocena zasobów systemu ochrony zdrowia Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń Ocena możliwego do wykorzystania potencjału rezerw tkwiących w postępie naukowym i technicznym Kalkulacja rzeczywistych kosztów leczenia

29. Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa • analiza struktury demograficznej społeczeństwa, • analiza danych dotyczących stanu zdrowia poszczególnych grup ludności, • ocena wyników badań makrospołecznych dotyczących stanu zdrowia • ewentualnie – badania empiryczne (np. badania weryfikujące samoocenę stanu zdrowia)

30. Ocena zasobów systemu ochrony zdrowia • ocena zasobów ludzkich: struktura zatrudnienia pracowników ochrony zdrowia wg zawodów i specjalności, wykształcenia, sektora i miejsca pracy (nadwyżki i niedobory kadry każdego szczebla), • ocena zasobów materialnych: wyposażenie placówek służby zdrowia, stan i rozmieszczenie placówek (warunki korzystania i udzielania usług zdrowotnych w istniejącej bazie)

31. Analiza i ocena sprawności działającego systemu opieki zdrowotnej • ocena struktury organizacyjnej i dostępności placówek POZ i specjalistycznych, szpitali, klinik i sanatoriów, • ocena systemu przepływu pacjentów między placówkami poszczególnych szczebli, • analiza systemu przekazywania danych, • analiza ekonomiczna istniejącego systemu, • ocena działania systemów towarzyszących (np. ratownictwo medyczne)

32. Ocena poziomu i jakości udzielanych świadczeń • ocena zakresu dostępności świadczeń zdrowotnych w porównaniu do ich dostępności w innych krajach (koszyk świadczeń zdrowotnych), • ocena okresu oczekiwania na świadczenia zdrowotne, • ocena społecznych nakładów na ochronę zdrowia (udział wydatków na ochronę zdrowia w produkcie krajowym brutto PKB; skala wydatków ponoszonych bezpośrednio przez ludność z dochodów własnych), • ocena skuteczności systemu finansowania ochrony zdrowia, • analiza relacji między nakładami (wydatkami) a efektami (korzyściami)

33. Metody pomiaru i oceny stanu zdrowia • Do pomiaru stanu zdrowia używa się przede wszystkim tzw. wskaźników negatywnych, tzn. świadczących o występowaniu choroby, a nie stanu zdrowia. • Wśród wskaźników stanu zdrowia znajdujemy takie, które świadczą o stanie zdrowia i takie, które pokazują, jak przebiega proces zmian w stanie zdrowia społeczeństwa (np. chorobowość i zachorowalność).

34. Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 1 • Wskaźniki jawne (zachorowalność, chorobowość, umieralność, śmiertelność itp.) • Wskaźniki ukryte (odnoszą się do odległych w czasie i trudnych obecnie do określenia długookresowych konsekwencji niektórych schorzeń, np. AIDS, WZW, choroby nowotworowe) Wskaźniki pokazują skalę problemów zdrowotnych i z tej racji mogą być traktowane jako ważna przesłanka planowania działań w zakresie polityki zdrowotnej .

35. Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 2 • Niektóre wskaźniki zdrowia (śmiertelność noworodków, przeciętne trwanie życia) są jednocześnie wskaźnikami dobrobytu społecznego; • Brak jest jednego, uniwersalnego wskaźnika zdrowia, który zawierałby syntetyczną, porównywalna miarę zdrowia i nadawał się do wykorzystania w stosunku do poszczególnych grup społecznych, całego społeczeństwa oraz do porównań międzynarodowych; • Wskaźniki mają charakter obiektywny (informują o częstości występowania określonych zjawisk) lub subiektywny (np. samoocena stanu zdrowia, wpływ zdrowia na aktywność zawodową)

36. Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 3 • Wskaźniki bezpośrednie: • Pozytywne (przedstawiające wielkości wybranych cech antropometrycznych – wzrost, relacja masy ciała do wzrostu itp. - i przeciętne dalsze trwanie życia), • Negatywne (biomedyczne mierniki chorób i zgonów); • Wskaźniki pośrednie: charakteryzują szeroko pojęte środowisko życia ludności i zachowania oraz funkcjonowanie służby zdrowia

37. Wskaźniki zdrowia społeczeństwa 4 Najczęściej używane wskaźniki zdrowia • Zachorowalność (zapadalność); • Chorobowość; • Umieralność noworodków; • Umieralność niemowląt; • Śmiertelność; • Przeciętne dalsze trwanie życia (dla osób w wieku 0, 30, 45, 60, 80 lat w momencie badania)

38. Źródło: Stan zdrowia ludności Polski w 2004 r., GUS, Warszawa 2006, s. 23

40. System ochrony zdrowia w Niemczech (1) • finansowany ze składek ubezpieczenia chorobowego (średnia składka 14,2%) • ok. 280 kas ubezpieczenia chorobowego (w tym ok. 260 w starych landach) • największa część wydatków przeznaczona na leczenie szpitalne, ambulatoryjne i refundację wydatków na leki

41. System ochrony zdrowia w Niemczech (2) • reforma systemu ubezpieczeń zdrowotnych (cele: ograniczenie i racjonalizacja wydatków, podniesienie konkurencyjności kas chorobowych poprzez jakość usług, wprowadzenie Funduszu Zdrowia – ograniczenie wysokości składki) • ubezpieczenie pielęgnacyjne wyłączone z ubezpieczenia chorobowego

42. System ochrony zdrowia w Szwecji • świadczenia finansowane z budżetu państwa i budżetów kantonalnych (podatki jako źródło finansowania) • opieka podstawowa, małe szpitale, szpitale wielospecjalistyczne i szpitale regionalne (kliniczne) • krajowe ubezpieczenie zdrowotne (od 1955 r. jako dobrowolne, od lat 70. – obowiązkowe)

43. System ochrony zdrowia w Wlk. Brytanii • podział na świadczenia gwarantowane przez państwo (w ramach NHS) i indywidualnie finansowane świadczenia zdrowotne • ubezpieczenia zdrowotne jako źródło finansowania świadczeń dodatkowych • największa część wydatków ponoszonych przez NHS przeznaczana jest na opiekę szpitalną

44. System ochrony zdrowia w Finlandii • system powszechny, finansowany przez różne podmioty polityki zdrowotnej (państwo, kasy ubezpieczenia chorobowego, samorządy terytorialne, pracodawców) • publiczna opieka zdrowotna finansowana jest z podatków i zapewniana przez samorządy • medycyna pracy finansowana jest przez pracodawców (otrzymują zwrot 50 % wydatków)

45. Struktura wydatków kas chorobowych w Austrii w 2005 r. w mln EUR Około połowa wydatków kas chorobowych pochodzi ze składek (w wysokości 7,5%,), pozostałe wydatki finansowane są po połowie z dotacji z budżetu państwa oraz opłat ponoszonych dodatkowo przez ubezpieczonych (np. opłaty za realizację recepty). Trudności finansowe kas chorobowych w Austrii związane są w dużej mierze z nie-właściwą strukturą świadczeniodawców (np. zbyt duża liczba małych, nieefektywnychszpitali) i stosunkowo niskimi składkami.

46. Reforma ochrony zdrowia w Austrii 2005 r. • Lepsza koordynacja opieki ambulatoryjnej i zakładowej • Wprowadzenie instytucji federalnej nadzorującej funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia • Uchwalenie ustawy umożliwiającej podniesienie i ujednolicenie standardów świadczeń zdrowotnych • Zmiany w planie zdrowotnym mające na celu poprawę dostępności i długookresowe finansowanie świadczeń zdrowotnych • Zwiększenie roli dotacji z funduszu federalnego w finansowaniu kosztownych procedur medycznych • Wprowadzenie programów zdrowotnych finansowanych z budżetu federacji i landów

47. Finansowanie ochrony zdrowia we Francji • Składka na ubezpieczenie zdrowotne pracowników wynosi 13,55% w tym 12,8% opłacane przez pracodawcę. • Dodatkowo w ramach podatku socjalnego (7,5% obliczane od 95% wszystkich podlegających opodatkowaniu dochodów, rolnicy – 4,2%) ubezpieczeni współfinansują świadczenia zdrowotne. • Ubezpieczony współfinansuje świadczenia w wysokości zależnej od świadczenia (np. pobyt w szpitalu do 20%, wizyta u lekarza rodzinnego 30 – 40%, zakup lekarstw 35 – 65%.

48. Finansowanie ochrony zdrowia we Włoszech • Wydatki na świadczenia zdrowotne pokrywane są w 41% ze składek na ubezpieczenie chorobowe (składkę w wysokości 2,88% opłaca pracodawca), 38% - z budżetu i 21% ze środków gospodarstw domowych. • Współpłacenie dotyczy wszystkich świadczeń zdrowotnych. • Coraz szybszy rozwój ubezpieczeń dodatkowych • UBEZPIECZENIE PRYWATNE A UBEZPIECZENIE DODATKOWE