1 / 47

Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle badań antropologicznych

Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle badań antropologicznych. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku „ P omorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych Historia, stan aktualny i potrzeby badań” Gdańsk, 22-23 października 2009 r. Janusz Piontek

abra
Download Presentation

Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle badań antropologicznych

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle badań antropologicznych • Muzeum Archeologiczne w Gdańsku„Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznychHistoria, stan aktualny i potrzeby badań” • Gdańsk, 22-23 października 2009 r. Janusz Piontek Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Antropologii, Zakład Biologii Ewolucyjnej Człowieka

  2. Wolin Cedynia Kołobrzeg Góra Chełmsk Elbląg Czaplinek http://mapy.google.pl/ W dalszej części referatu omówione będą wyniki badań dwóch wczesnośredniowiecznych populacji szkieletowych z Wolina i z Cedyni Cmentarzyska z Pomorza badane przez pracowników Instytutu Antropologii UAM w Poznaniu

  3. Cmentarzysko w Cedyni • Opublikowano dotychczas 60 opracowań dotyczących różnych zagadnień antropologicznych: • Zróżnicowanie morfologiczne ze względu na różne rodzaje cech • Opisu reakcji morfologicznych na warunki życia dzieci i osobników dorosłych • Opisu zmian patologicznych u dzieci i osobników dorosłych • Opisu struktury biologicznej i paleodemograficznej • Analiz procesów wzrostu i rozwoju i dzieci i młodzieży • Budowy ciała osobników dorosłych i wyznaczników stresu szkieletowo-mięśniowego • Badań aDNA w kierunku ustalenia płci osobnika, stanu jego zdrowia i częstości występowania genetycznych markerów różnych schorzeń • Wyglądu przyżyciowego mieszkańców średniowiecznej Cedyni

  4. Ważniejsze opracowania • Wokroj F., 1971, Zaludnienie Cedyni we wczesnym średniowieczu w świetle antropologii, Materiały Zachodniopomorskie, t.17, s.229-296. • Wokroj F., 1980, Ludność Cedyni wczesnośredniowiecznej w świetle antropologii, UAM – Poznań. • Stopa J., B. Perzyna, 1978, Próchnica zębów i jej powikłania u średniowiecznych Słowian z Cedyni, Przegląd Antropologiczny, t.44, z.2, s.441-446. • Parafiniuk M., J. Wdowiak, 1978, Zmiany chorobowe kości z cmentarzyska w Cedyni (XI-XIII w.), Przegląd Antropologiczny, t.44, z.2, s.417-425. • Kaczmarek M., 1980, Morfologia uzębienia stałego wczesnośredniowiecznej ludności z Cedyni, Przegląd Antropologiczny, t.46, s.264-276. • Miłosz E., 1989, Procesy przemian biologicznych średniowiecznych populacji z Pomorza Zachodniego, UAM – Poznań.

  5. Nowak O., 1999, Wpływ warunków życia na kształtowanie się cech morfologicznychkości długich szkieletu ludzkiego w populacjach historycznych, Monografie Instytutu Antropologii UAM, Poznań, nr 6. • Piontek J., B. Jerszynska, O. Nowak, 2001, Harris lines in subadult and adult skeletonsfrom the medieval cemetery in Cedynia, Poland, Variability and evolution, v.9, pp.33-43. • Jerszyńska B., 2004, Procesy wzrastania i rozwoju oraz ich uwarunkowania wśredniowiecznych populacjach ludzkich, UAM – Poznań. • Myszka A., 2007, Rekonstrukcja budowy somatycznej człowieka na podstawiewybranych cech szkieletu, UAM – Poznań. • Kołodziejczak M., B. Jerszyńska, E. Żądzińska, A. Wrzesińska, J. Wrzesiński, J. Nadolski, H.W. Witas, 2007, Allele warunkujące oporność/wrażliwość na infekcje Mycobacterium tuberculosis w materiale wczesnośredniowiecznym z polskich stanowisk archeologicznych, Przegląd Antropologiczny – Anthropological Review, Supplement 5, abstrakt, s.71. • Piontek J., B. Iwanek, S. Segeda, 2008, Antropologia o pochodzeniu Słowian, Monografie Instytutu Antropologii, UAM-Poznań.

  6. Cmentarzysko w Wolinie – „Młynówka” • Opublikowano dotychczas 12 opracowań dotyczących różnych zagadnień antropologicznych: • Zróżnicowanie morfologiczne ze względu na różne rodzaje cech • Opisu reakcji morfologicznych na warunki życia dzieci i osobników dorosłych • Opisu zmian patologicznych u dzieci i osobników dorosłych • Opisu struktury biologicznej i paledemograficznej • Analizy struktury ekologicznej

  7. Stan biologiczny i ekologiczny populacji ludzkiej użytkującej cmentarzysko w Wolinie

  8. Struktura ekologiczna populacji ludzkiej użytkującej cmentarzysko w Wolinie

  9. Model ekologiczny populacji ludzkiej użytkującej cmentarzysko w Wolinie

  10. Wyniki badań antropologicznych populacji ludzkiej użytkującej cmentarzysko w Wolinie „Młynówka”

  11. O cmentarzyku • W latach 1953-1959 zbadano 284 groby z okresu wczesnego średniowiecza. W 1969 roku zbadano dalszych 41 grobów szkieletowych i 19 ciałopalnych. • Badania antropologiczne prowadził profesor F. Wokroj, badania archeologiczne J. Wojtasik.

  12. Wyniki badań • Populację z Wolina porównano z populacjami pochodzącymi z cmentarzysk odkrytych w Zachodniej i Centralnej Polsce oraz w Europie Środkowej. • Z porównania tego wynika, że pod względem budowy morfologicznej populacja z Wolina wykazywała bardzo wysokie podobieństwo do budowy morfologicznej różnych grup Słowian Zachodnich. • Może to świadczyć o tym, że populacje te pozostawały pod względem podobnych (co do kierunku i natężenia działania) czynników selekcyjnych oraz, że utrzymywały one silne związki biologiczne.

  13. Wyniki badań • Populację Słowian Zachodnich cechowała także wysoka izolacja rozrodcza względem populacji niesłowiańskich (Niemców, Szwedów), gdyż odległości biologiczne do tych populacji są zdecydowanie wyższe niż odległości między populacjami Słowian Zachodnich.

  14. Oznaczenia: Linia przerywana – poziom istotności różnic odległości biologicznej Penrose, wartości do 0,30 są nieistotne

  15. 1 7,8,9 2 6 5 4 3 Podobieństwo biologiczne Populacji z Wolina do wczesnośredniowiecznych populacji Słowian zachodnich Wszystkie odległości biologiczne Penrose’a są statystycznie nieistotne.

  16. 5 6 1 4, 7 10 2 8 3 9 Populacje słowiańskie Populacje nie słowiańskie Podobieństwo biologiczne wczesnośredniowiecznych populacji Słowian zachodnich Wszystkie odległości biologiczne Penrose’a są statystycznie nieistotne

  17. Cmentarzysko w Cedyni

  18. O cmentarzyku • W latach 1968-1983 zbadano ponad 1000 grobów szkieletowych z okresu wczesnego średniowiecza. Badania antropologiczne prowadził profesor F. Wokroj, badania archeologiczne H. Malinowska.

  19. O cmentarzykuStan biologiczny • Częstość występowania linii Harrisa • Dzieci – 86% • Dorośli – 70% • Częstość wytypowania cribra orbitalia • Dzieci – 63% • Dorośli – 26% • Częstość występowania hipoplazi szkliwa • Dzieci – 22% • Dorośli – 21%

  20. O cmentarzykuStan biologiczny • Wysokość ciała • Mężczyźni – 169 cm • Kobiety – 158 cm • Średni wiek w chwili śmierci osoby dorosłej • 38 lat • Współczynnik reprodukcji potencjalnej • 0,62

  21. O cmentarzykuPodobieństwo biologiczne do innych populacji z okresu rzymskiego i średniowiecznych słowiańskich

  22. 1 2 6 7,8,9 5 4 3 Podobieństwo biologiczne wczesnośredniowiecznych populacji z Cedyni do średniowiecznych Słowian zachodnich Wszystkie odległości biologiczne Penrose’a są statystycznie nieistotne.

  23. Podobieństwo biologiczne populacji z Cedyni do populacji zamieszkujących dorzecze Odry i Wisły oraz terytorium Ukrainy w okresie rzymskim i w średniowieczuDendrogram Cechy czaszki 10 cech Populacja z Cedyni wykazuje najwyższe podobieństwo biologiczne do populacji ludności kultury wielbarskiej, przeworskiej i kultury czerniachowskiej

  24. Podobieństwo biologiczne populacji z Cedyni do populacji zamieszkujących dorzecze Odry i Wisły oraz terytorium Ukrainy w okresie rzymskim i w średniowieczu Metoda składowych głównych Cechy czaszki 10 cech Populacja z Cedyni wykazuje najwyższe podobieństwo biologiczne do populacji ludności kultury wielbarskiej, przeworskiej i kultury czerniachowskiej

  25. Podobieństwo biologiczne populacji z Cedyni do populacji zamieszkujących dorzecze Odry i Wisły oraz terytorium Ukrainy w okresie rzymskim i w średniowieczuSkalowanie wielowymiarowe macierzy odległości biologicznych Cechy czaszki 10 cech Pod względem częstości występowania cech odontologicznych, badane populacje wykazują wysokie podobieństwo biologiczne. Populacja z Cedyni zajmuje pozycję centralną

  26. Podobieństwo biologiczne populacji z Cedyni do populacji zamieszkujących dorzecze Odry i Wisły oraz terytorium Ukrainyw epoce żelaza i w średniowieczuAnaliza składowych głównych Cechy odontologiczne 5 cech Pod względem częstości występowania cech odontologicznych, badane populacje wykazują wysokie podobieństwo biologiczne. Populacja z Cedyni zajmuje pozycję centralną

  27. Zróżnicowanie biologiczne ludności z epoki żelaza i okresu wczesnego średniowieczaw Europie Środkowej

  28. Piontek J., Iwanek B., Segeda S. (2008): „Pod względem cech morfologicznych, podobnie jak w przypadku analiz genetycznych, Słowianie zachodni plasują się centralnie pośród słowiańskich grup etnicznych, zajmując miejsce pomiędzy grupami germańskimi z jednej strony, a grupami Słowian wschodnich z drugiej strony. Natomiast populacje ludności kultury wielbarskiej, ludności kultury przeworskiej i ludności kultury czerniachowskiej wykazują największe podobieństwo biologiczne do średniowiecznych populacji Słowian zachodnich.”

  29. Podobieństwo biologiczne populacji z Cedyni do populacji z Europy środkowej z okresu rzymskiego i średniowieczaDendrogram Linia obrazuje gradient geograficzny zmienności morfologicznej ze wchodu na zachód lub z zachodu w wchód W O

  30. Pomorze w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych

  31. Pomorze Zachodnie oraz Wielkopolska i Kujawy w okresie średniowiecza i wczesnych czasach nowożytnych:podobieństwo biologiczne grup w zakresie cech metrycznych i niemetrycznych czaszki

  32. Pomorze Zachodnie oraz Wielkopolska i Kujawy w okresie średniowiecza i wczesnych czasach nowożytnych:podobieństwo biologiczne grup w zakresie cech metrycznych i niemetrycznych czaszki

  33. Porównano 11 populacji z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych pod względem 24 cech niemetrycznych czaszki

  34. Porównano 11 populacji z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych pod względem 10 cech metrycznych czaszki (czaszki męskie)

  35. Porównano 11 populacji z okresu średniowiecza i czasów nowożytnych pod względem 10 cech metrycznych czaszki (czaszki żeńskie)

  36. Dendrogram grupujący porównywane populacje: czaszki męskie .

  37. Dendrogram grupujący porównywane populacje: czaszki żeńskie

  38. Liniami zaznaczono najwyższe podobieństwa biologiczne między populacjami – czaszki męskie Kołobrzeg Góra Chełmska Elbląg Czaplinek Wronie Jaksice Aleksandrów Kuj. Słaboszewo Inowrocław Radziejów Gniezno Poznań Warszawa Lubiń I Lubiń II Czeladż Wlk. Milicz Pawłów Wrocław Wiślica Kraków

  39. Liniami zaznaczono najwyższe podobieństwa biologiczne między populacjami – czaszki żeńskie Kołobrzeg Góra Chełmska Elbląg Czaplinek JAKSICE Aleksandrów Kuj. Słaboszewo Radziejów Gniezno Warszawa Lubiń I Lubiń II Czeladż Wlk. Milicz Pawłów Wrocław Wiślica Kraków

  40. Wolin – Rpot0,74 Wolin – 5,78

  41. Dziękuję za uwagę!

More Related