1.Çoban, Didem. 2.Kesgin, Vildan

1. 1.Çoban, Didem. 2.Kesgin, Vildan İSTANBUL ÖZEL AVUSTURYA SEN JORJ HASTANESİ SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA HASTA GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ ALGILAMASI Didem Çoban

2. GİRİŞ • Sağlık hizmeti sunumunda tıbbi işlemler sırasında bazen hastalara zarar verilebilmekte ve tıbbi hatalar ortaya çıkabilmektedir. • Tıbbi hata; “Hastaya sunulan sağlık hizmeti sırasında kasıtsız bir aksamanın neden olduğu beklenmeyen bir sonuç” olarak tanımlanmaktadır.

3. GİRİŞ • Sağlık hizmeti sunumu sırasındaki hataları sıfıra indirmek mümkün olmayabilir. Kurumlarda hasta güvenliği ile ilgili düzenlemelerin yapılması; kuralların oluşturulması ile hata ve risklerin en az sayıya indirilmesi, hasta güvenliği kültürünün yaygınlaştırılması ve aynı zamanda tüm sağlık çalışanları tarafından içselleştirilmesi ile mümkün olabilir.

4. Yapılan bir çalışmada hekimlerin %35‘inin kendilerine veya yakınlarına uygulanan tedavide tıbbi hata yapıldığını, hekim dışındaki kişilerin ise %42‘sinin kendilerine veya yakınlarına uygulanan tedavide tıbbi hata yapıldığını düşündükleri belirlenmiştir.(Akalın,2010).

5. GİRİŞ • İngiltere‘de hastaneye yatanların %10‘undan fazlasında ya da yılda yaklaşık 850.000 istenmeyen olay görüldüğü, Avustralya‘da hastaneye yatan hastalar arasında istenmeyen olay hızının %16,6 olduğu ortaya çıkmıştır. • Bu ve benzeri gelişmeler, 2000 yılından sonra ABD, İngiltere, Avustralya ve ardından tüm Batı Dünyası‘ nın ortak önderliği ile sağlıkta Hasta Güvenliği Dönemini başlatmıştır. (Akalın,2010).

6. Hastanın ve çalışanların güvenliğini tehdit eden olayları izlemek, raporlamak, analiz etmek ve iyileştirmek, hastaya zarar vermeden tanı, tedavi, bakım ve diğer hizmetleri sunmak sadece hekim ve hemşirelerin değil tüm personelin temel sorumlulukları arasındadır.

7. AMAÇ • Bu çalışmadaki araştırmanın temel sorusu, İstanbul Avusturya Sen Jorj Hastanesindeki sağlık çalışanları tarafından hasta güvenliği kültürü algılama düzeyini belirlemek, hasta güvenliği kültürünün hangi boyutlarda gerçekleşmiş olduğu ve sağlık çalışanlarının hasta güvenliğine yönelik tutumlarının ne olduğunu ortaya koymaktır. Buna bağlı olarak hasta güvenliği kültüründe rol oynayan faktörlerin önem düzeylerinin belirlenip, hastane yönetiminin güvenlik kültürü politikasını belirlemesinde dikkat edeceği hususları saptamasına yardımcı olmaktır.

8. GEREÇ VE YÖNTEM • Araştırma, Ocak 2014-Mart 2014 tarihleri arasında İstanbul il merkezinde bulunan Avusturya Sen Jorj Hastanesi sağlık çalışanlarına uygulandı. • Araştırmada Türkçeye uyarlaması Bodur & Filiz (2009) tarafından yapılmış olan, Sorra & Nieva (2004)’den çevrilen “Hasta Güvenliği Kültürü Hastane Anketi” kullanılmıştır. Bu anket, ABD’de 2007 yılından itibaren, Sağlık Hizmetlerinde Araştırma ve Kalite Ajansı (Agency for Healthcare Research and Quality - AHRQ) tarafından her yıl yapılmakta olup sonuçlar düzenli olarak yayınlanmaktadır.

9. BULGULAR Tablo 1.Meslek Gruplarına Dağılım

10. Tablo 2. Çalışanların Meslekte, Hastanede ve Birimde Çalışma Süreleri

11. Tablo2. de görüldüğü gibi Hastane çalışanlarının hastanede çalışma sürelerine baktığımızda %77,5 sinin 1-5 yıl aralığında olduğunu,%12,5 nın ise 1 yıldan az olduğunu görmekteyiz. Hastanede çalışma süresinin ankete katılanların yarıdan fazlasında 5 yıl altında olduğu düşünülünce hastanedeki personel sirkülasyonu hızı göz önüne alınarak çalışan personele sürekli “Hasta Güvenliği Kültürü” konusunda hizmetiçi eğitim vermenin önemi anlaşılmaktadır(Tablo 2). Ankete katılanların %82,5 inde mesleki tecrübenin 1-5 yıl arasında olduğu, % 17,5 inin ise 6-10 yıl arasında mesleki tecrübesinin olduğu tespit edilmiştir. Hastane çalışanların mesleki tecrübelerinin ilk yıllarında hastalara daha güvenli sağlık hizmeti verebilmeleri için gerekli altyapı, teknik donanım ve bilgiye sahip olmaları bundan sonraki hizmet sunumlarına da olumlu etki edecektir(Tablo 2).

12. Tablo 3. Güvenlik Kültürü Boyutları

13. Hasta güvenliği kültürü hastane anketi uygulamasında “Olay Raporlama Sıklığı” bölümüne bakıldığında sonuç %30 olarak tespit edilmiştir (Tablo 3). Hastane çalışanlarının “Son 12 ayda kaç kez olay raporu yazıp idarecilerinize verdiniz? Sorusuna” cevap veren ve vermeyenlerin sayılarının bulunduğu cevaplar aşağıda belirtilmiştir(Tablo 4). Tablo 4. Son 12 ayda kaç kez olay raporu yazıp idarecilerinize verdiniz?

14. Hasta güvenliğiyle ilgili önemli konulardan biri de kurumda yapılan hataların raporlanmasıdır. Yönetimin ve çalışanların karşılıklı sorumluluk ve güvenirlik temelinde, yaşanan olayları raporlaması, hasta güvenliğiyle ilgili kurumda yapılacak olan iyileştirmelere temel olması bakımından önem taşımaktadır. Tablo4 de belirtildiği gibi hastane çalışanlarının %65 inin son 12 ay içerisinde olay raporlaması yapmadığı görülmektedir. Bu da;» gerçekten son 12 ay içerisinde raporlanması gereken olay olmadığını mı, yoksa çalışanlar tarafından raporlanmadığı mı» Sorularını doğurmaktadır. Reason (1997) , sağlık güvenliği kültürünün yeterli rapor hazırlama sistemlerini, raporları temel alarak yerine getirilen faaliyetlerini, esneklik ve edinilen tecrübelerden öğrenme gibi unsurları (öğrenen örgüt) içermesi gerektiğini ileri sürmektedir.

15. Sağlık hizmeti sunanların tıbbi hatalara ilişkin rapor hazırlama konusunu nasıl algıladıklarını ele alan bir araştırmada, çalışma iklimine benzer bir takım faktörlerin etkili olduğu ortaya konulmuştur. Bu faktörler, iş arkadaşları tarafından kabul edilmeme veya dışlanma ya da hata yaptığını toplum içinde kabule zorlanma ve hata raporunun bir kopyasının personel dosyası içinde bulundurulması şeklindedir (Tütüncü Ö.2007). Yapılan hatalara karşı oluşturulan iyileştirme planının temelinde kültür ve anlayış değişikliği yatmaktadır.

16. Sağlık çalışanlarının tıbbi hata konusunda bilinç sahibi olması gerekir. Bu bilinçlendirme çalışmaları, mevzuat gereği hastanelerde oluşturulan ve her geçen gün etkinliğinin daha da arttığını düşündüğümüz “Hasta ve Çalışan Güvenliği Komiteleri” aracılığı ile sağlanabilir. Hasta güvenliği açısından hastanelerindeki mevcut riskleri, oluşturulan bu komisyon, komite veya ekipler tespit ederek iyileştirme çalışmaları yapabilirler. Yine hastanede “Hasta Güvenliği Kültürü” oluşturulmasında bu ekiplere fazlası ile iş düşmektedir.

17. Genel Olarak Hasta Güvenliği Algıları; Bu bölüme baktığımızda hasta güvenliği algısının %65 olduğunu görüyoruz. Yaptığımız çalışmada sağlık çalışanlarının yarısından fazlası kurumumuzdaki hasta güvenliği algılama derecesinin kabul edilebilir düzeyde ve üzerinde olduğunu belirtmiştir. Türkiye’de yapılan sınırlı sayıdaki çalışmalarda henüz güvenlik kültürü algısının yerleşmediği ve yapılandırılmış bir hasta güvenlik sisteminin olmadığı anlaşılmaktadır (Tütüncü & Küçükusta 2006b; Tütüncü & Küçükusta, 2008; Bodur & Filiz, 2009; Çakır ve Tütüncü, 2009). Hekim, hemşire, sekreter ve güvenlik görevlisi dahil tüm hastane çalışanlarına hasta güvenliği bilincini yaymak, sağlık alanında kaliteyi geliştirmek adına üzerinde önemle durulması gereken konulardan biridir.

18. Raporlanan olay sayısı sonucu ile güvenlik kültürü boyutları karşılaştırıldığında, çalışanlarda genel olarak hasta güvenliği algılarının oluşmaya başladığı gözlemlenmektedir. Hastane yönetiminin, olay raporlama konusunda çalışanlarının motivasyonunu artırması, bu konudaki yüzdeyi artıracaktır.

19. Hatalar hakkında geri bildirim, • Hatalar hakkında geribildirim bölümüne bakıldığında, çalışanlar,%72 oranında yönetim tarafından kendilerine geribildirimlerin yapıldığını belirtmişlerdir. Oranın yüksek olması, yapılan hataların bildirimi konusunda kurumda çalışanların korkmadan, çekinmeden hatalarını bildirebildiklerini ve üst yönetimin desteğini hissettiklerini gösterebilir. Özellikle hasta güvenliğinin sağlanması ve kültürün oluşturulmasında hatalarla, uygunsuz durumların bildiriminin önemi düşünüldüğünde; hatalar hakkında geri bildirim alışkanlığının oluşmaya başladığını ve çalışanlar tarafından hissedilmeye başladığını söyleyebiliriz.

20. “Cezalandırıcı Olmayan Hata Yaklaşımı” bölümünde elde edilen sonuçlar % 32 olarak saptanmıştır. Bu oran, “Hatalar Hakkında Geri Bildirim” bölümünün sonuçlarını desteklemektedir. Hataların bildirilmesi yaklaşımı sayesinde hataları önlemeye yönelik uygulamalar arttırılabilir. Bildirimler sırasında nedenler belirtildiği takdirde hataların tekrarlanması açısından olumsuzluklar ortadan kaldırılabilir.

21. Yöneticiler; Çalışanların vermiş oldukları cevaplar incelendiğinde sonuç %55 olarak tespit edildi. Yöneticiler bölümüne verilen cevaplar incelendiğinde; hastane yönetimin hasta güvenliği konusunda çalışanlarına daha fazla destek vermesi ve konunun önemini hizmet içi eğitimler vererek artırması gerektiği düşünülmelidir.

22. TARTIŞMA VE SONUÇ • Hasta güvenliğinin sağlanması ile ilgili kültürün geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması sayesinde ciddi hataların önüne geçilebilir. Bu nedenle hasta güvenliği ile ilgili süreçlerin iyi yönetilmesi hasta güvenliği ile ilgili yönetici yaklaşımlarının etkin olması oldukça önemlidir. • Riskleri belirlemek ve olası riskleri en aza indirmek ve güvenli bir ortamda sağlık hizmeti sunmak konusunda sağlık kurumlarımızda ciddi çalışmalar yapılmalı ve sürekli eğitimlerle konu ile ilgili bilinç arttırılmalıdır.

23. Hasta güvenliğini kültür haline getirebilmek ve sağlık hizmeti sunumu sırasında hayata geçirebilmek için tüm sağlık çalışanlarına konunun önemi anlatılmalıdır. Uygulamalar sırasında yaşanan ve yaşanabilecek tüm riskli durumların tespiti konusunda kurumlar kendi özellikleri çerçevesinde çalışmalar yapmalıdır.

24. Sonuç olarak; Çalışmanın yapıldığı hastanenin; açık sözlü iletişim ve çalışanlar tarafından birimlerindeki hasta güvenliği derecesinin algılanması konularında çalışma yapması gerekmektedir. Genel olarak bakıldığında; hasta güvenliği kültürünün oluşmaya ve çalışanlar tarafından algılanmaya başladığı ancak çalışanların ve yönetimin desteği ile komite faaliyetleri ve hizmet içi eğitimlere önem verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

25. Teşekkür ederim...