Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ

1. 11ο Δημοτικό Σχολείο Παλαιού Φαλήρου «Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ»

2. Το Σχολείο μας, το 11ο Δημοτικό, είναι 12/θέσιο Δημοτικό Σχολείο στην όμορφη πόλη μας, το Παλαιό Φάληρο.

3. Μαθητές και εκπαιδευτικοί αναζητούμε συνέχεια νέα όρια στους ορίζοντές μας με νέες γνώσεις, αλλά και μελετώντας και εμβαθύνοντας σε όσα ήδη γνωρίζουμε.

4. Μεγαλώνοντας, μαθαίνουμε να αμφισβητούμε και να διεκδικούμε αλλά και να αναζητούμε τις ρίζες μας, να στηριζόμαστε σ’ αυτές, για να μπορούμε να πετάξουμε με αισιοδοξία στο μέλλον που οι ίδιοι προετοιμάζουμε.

5. Έχοντας όλα αυτά υπόψη μας, δεν ήταν δύσκολο να συναντήσουμε την προσωπικότητα της κ. Ελένης Γλύκατζη Αρβελέρ.

6. Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ Μαθαίνουμε για την

7. Παιδικά χρόνια • Η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ, με καταγωγή από τα Μουδανιά της Μικράς Ασίας, γεννιέται στα προσφυγικά του Βύρωνα το 1926, όπου και μεγαλώνει. • Τελειώνει το σχολείο του Βύρωνα, διαβάζοντας από τα βιβλία των αδελφών της και αποζητώντας... ένα μολύβι με χρώματα σαν εκείνο που είχε ένας συμμαθητής της στο Δημοτικό, που τόσο το ζήλευε… • Θυμάται και σήμερα ένα πρωινό όταν, μικρούλα και βαστώντας το χέρι της μητέρας της, βρέθηκε καθ΄ οδόν προς την οικογενειακή μοδίστρα στην οδό Φιλολάου κι όπως περπατούσαν στο δρόμο κι ήταν ανοιχτά τα παράθυρα των σπιτιών, είδε μέσα από ένα παράθυρο πολλά βιβλία. «Σηκώθηκα στις μύτες των ποδιών μου για να κοιτάξω τα βιβλία μέσα. Αυτή ήταν η πρώτη βιβλιοθήκη που είδα στη ζωή μου. Τι ωραίο πράγμα! Είχα θαμπωθεί !...»

9. Εφηβικά χρόνια - Σπουδές • Στην Κατοχή είναι μέλος της ΕΠΟΝ, ενώ κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου βρίσκεται στην Αθήνα προσπαθώντας να πιάσει το νήμα του μπλεγμένου κουβαριού ανάμεσα σε συμμάχους, εχθρούς και φίλους. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «οι ταγοί στοχεύουν στα ανόσια». • Χωρίς να εντάσσεται σε κάποιο κόμμα παραμένει αριστερή. • Αποφοιτά από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετά την αποφοίτησή της, εργάζεται ως ερευνήτρια στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

10. Διακοπές στην Ελλάδα

11. Το φιλμ της ζωής της (1) • Ένα τόξο ζωής που ξεκινά από τη Μικρά Ασία, περνάει από τον προσφυγικό κόσμο του Βύρωνα και από εκεί εκτείνεται ως το Παρίσι - την Πόλη του Φωτός που ονειρεύτηκε απροσδιόριστα αρκετά μικρή - για να διαπρέψει. • Η Κατοχή και η δράση της στην Αντίσταση, η φοιτητική ζωή στην μεταπολεμική Αθήνα, οι φίλοι που "ξαναφτιάχνουν τον κόσμο" και ταξιδεύουν, δίνοντας ένα συναρπαστικό ραντεβού στον πύργο του Άιφελ για μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι της δεκαετίας του ’50: Η Σορβόννη, η μαγική ατμόσφαιρα του SaintGermain de Pres, οι παρέες της τέχνης και της διανόησης - Πικάσσο, Σιμόν ντε Μπωβουάρ, Λουί Αραγκόν, Έλσα Τριολέ, ΚλώντΡουά, ΝαταλίΣαρώτ, Φρανσουάζ Σαγκάν, Λουί Μπουνιουέλ, Χοσέ Μπεργκαμίν.

13. Το φιλμ της ζωής της (2) • Η συμμετοχή στις ιδεολογικές συζητήσεις, οι ζυμώσεις της εποχής. Η Ελένη είναι με την ομάδα του FranceObservateur, τον ΠατρίκΚεσέλ, τη ΦρανσουάζΒερνί, τον Ροζέ Παρέ. Κοντά της η καλύτερή της φίλη Ελένη Πετσοπούλου. • 1958: Ο γάμος της με τον Ζακ Αρβελέρ. • 1968: Ο ρόλος της σαν καθηγήτρια της Σορβόννης στον αξέχαστο Μάη. Η εντυπωσιακή πανεπιστημιακή της καριέρα, η σχέση με τους φοιτητές της, η θέση της για την παιδεία, η ανάδειξή της σε Πρύτανη της Ακαδημίας των Παρισίων - η πρώτη γυναίκα της Γηραιάς Ηπείρου που παίρνει τον τίτλο.

14. Με τον σύζυγό της Ζακ Αρβελέρ

15. Το φιλμ της ζωής της (3) • Η σημαντική πορεία της στην κοινωνία της Ευρώπης, η γνωριμία της με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η συχνότατη επικοινωνία τους κι η αξέχαστη συγκέντρωση στο σπίτι της ΚλώντΠομπιντού παρέα ακόμη με τη Σιμόν Βέϊλ, τη ΜιρέιγΜατιέ, τον ΓκυΜπεάρ. Η προεδρία της στο Εθνικό Κέντρο Τεχνών "Ζωρζ Πομπιντού. • Η σχέση εμπιστοσύνης με τον Φρανσουά Μιττεράν, τον Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν, τον Ζακ Σιράκ. Η γνωριμία της ως Πρύτανης της Σορβόννης με την ΊντιραΓκάντι, τον ΖάοΖιγιάνγκ κι άλλους ηγέτες κρατών και προσωπικότητες του πολιτικού χώρου.

16. Το φιλμ της ζωής της (4) • Οι σαράντα έδρες για την Ελλάδα που λειτουργούν στο Παρίσι στη διάρκεια της διοικητικής της παρουσίας στην γαλλική πανεπιστημιακή σκηνή. • Οι πολιτικές στιγμές από τα ταξίδια της με τον Μιττεράν, η παραμονή της στην Ουάσιγκτον και το δείπνο στον Λευκό Οίκο. • Η όμορφη οικογενειακή της ζωή με τον Ζακ και την κόρη της Μαρί Ελέν. • Οι φίλοι των νεανικών της χρόνων: Μάνος Χατζιδάκις, Μάρω Κύρκου, Τατιάνα Μιλλιέξ, Άννα Αβραμέα, Λένα Λαμπράκη-Σαββίδη, Χρήστος Λαμπράκης, Γιάννης Ξενάκης, Ντόλυ Γουλανδρή. • Μια έντονη προσωπικότητα, μια ζωή πλούσια, μια ζωή γεμάτη αξέχαστες στιγμές...

18. Το έργο της (1) • Τα έργα της αφορούν κυρίως την ιδιότητά της ως βυζαντινολόγου. Μεταξύ των σημαντικότερων, αξίζει να αναφερθούν οι «Έρευνες για τη διοίκηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 9ο και 10ο αιώνα»(1960), «Το Βυζάντιο και η θάλασσα» (1966), «Μελέτες για τη διοικητική και κοινωνική διάρθρωση του Βυζαντίου»(1971), «Βυζάντιο, η χώρα και τα εδάφη»(1976), και «Η Πολιτική Ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας»(1976), «Βυζαντινή Γεωγραφία», «Ιστορική γεωγραφία του μεσογειακού κόσμου». • Γνωστή είναι επίσης και για το μεγάλο αίσθημα φιλελευθερισμού και ελεύθερης έκφρασης των ιδεών που την διέπουν. Όπως είχε η ίδια αναφέρει σε συνέντευξή της: "Ποτέ δεν επέτρεψα, ως πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Σορβόννης να μπει στο ίδρυμα αστυνομικός χωρίς να είμαι και εγώ η ίδια μπροστά".

19. Το έργο της (2) • Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ θεωρείται σήμερα από τις πλέον εξέχουσες πανεπιστημιακές προσωπικότητες, ιδιαίτερα στη Βυζαντινολογία, με πολύ μεγάλο αριθμό σχετικών διαλέξεων και ομιλιών εντός και εκτός Ελλάδας. • Στην πολύχρονη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία έχει αναλάβει τα ανώτερα αξιώματα και έχει τιμηθεί με πλήθος διεθνών διακρίσεων. • Στα νεότερα βιβλία της περιλαμβάνονται η "Πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας" (1975), "Η Σμύρνη ανάμεσα σε δύο τουρκικές κατοχές" (1975), "Η διασπορά στο Βυζάντιο" (1995), "The Making of Europe" (2000), “Γιατί το Βυζάντιο” (2010), “Εικασίες, Βεργίνα - Αμφίπολη” (2014) κ.ά.

20. Το έργο της (3) • Το διεθνούς εμβέλειας έργο της, τόσο διδακτικό όσο και ερευνητικό ή διοικητικό, η γενική αποδοχή της μες σε μια ανδροκρατούμενη, γαλλική ακαδημαϊκή κοινότητα όπως εκείνη του πανεπιστημίου της Σορβόνης αθροίζουν πολλούς απ΄τους σταθμούς μιας λαμπρής, επαγγελματικής πορείας. • Είναι γεγονός πως η κυρία Αρβελέρ με την παρουσία της αναδεικνύει ένα διαφορετικό, ελληνικό πνεύμα, εκπροσωπώντας με τον καλύτερο τρόπο στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι την σύγχρονη Ελλάδα.

22. Το έργο της (4) • Οι κατά καιρούς τοποθετήσεις της, αυτοβιογραφικές και άλλοτε μ΄αφορμή την ταραχώδη επικαιρότητα, φανερώνουν την πτυχή ενός βαθύτατα πολιτικού προσώπου. • Σε μια εποχή διγλωσσίας και συμφραζομένων, η κυρία Γλύκατζη Αρβελέρ ταράζει τα λιμνάζοντα ύδατα της χειμαζόμενης, ελληνικής κοινωνίας παίρνοντας πάντα θέση στα ζητήματα που αφορούν την πατρίδα της. • Άλλοτε αρεστή και άλλοτε πάλι ευθεία και αφοπλιστική δείχνει το δρόμο για το ρόλο του εκπαιδευτικού και του επιστήμονα γενικότερα που διαθέτει συναίσθηση και αφοσιώνεται στο ιδανικό της προσφοράς.

23. Τα αξιώματά της • Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών • Πρόεδρος (1993–1997, Comitéd'éthiquedu CNRS)

24. Οι διακρίσεις της • Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής • Μεγαλόσταυρος του Εθνικού Τάγματος της Τιμής • Ταξιάρχης των Τεχνών και των Γραμμάτων • Διοικητής της Τάξης των Ακαδημαϊκών Φοινίκων • Ολυμπιακό Τάγμα • Μέγα Αργυρό Μετάλιο με Άστρο για τις υπηρεσίες προς τη Δημοκρατία της Αυστρίας • Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ • Honorarydoctorate of HaifaUniversity • Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Φρίμπουργκ • Fellow of the British Academy

25. Ελένη Γλύκατζη ΑρβελέρΑπό το Α ως το Ω(συνέντευξη στην Καθημερινή 02/02/2015)

26. Α όπως… Απώλεια • «Πραγματική απώλεια είναι όταν οι γυναίκες κρύβουν τα χρόνια τους και χάνουν αναμνήσεις. Είναι αυτό που έλεγε ο Τσαρούχης: μια κυρία όλο και έκοβε τα χρόνια της στα γενέθλιά της, οπότε, κάποια στιγμή, εκείνος της ευχήθηκε να τα μηδενίσει!».

27. Β όπως… Βαρβαρότητα • «Το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει καλύτερους τους ανθρώπους είναι να ξέρουν τον διπλανό τους. Να μάθουν να αναγνωρίζουν το δίκιο και στον διπλανό τους. H γνώση του Άλλου είναι αυτό που καθιστά κάποιον μη βάρβαρο. Η αποδοχή της αλήθειας του Άλλου εκπολιτίζει τον άνθρωπο».

28. Γ όπως… Γεννήθηκα • «Από τα έξι παιδιά της οικογένειάς μου, είμαι το μόνο παιδί που γεννήθηκα στην Αθήνα, στον Βύρωνα. Από τον τελευταίο μου αδερφό έχω έξι χρόνια διαφορά και από τον μεγαλύτερο δεκαπέντε. Οι γονείς μου ήρθαν από τη Μικρά Ασία το ‘22. Η μάνα μου, πρόσφυγας τότε, χωρίς σπίτι, χωρίς λεφτά, ήθελε να «με ρίξει», όπως λέγανε τότε. Η μαμή της περιοχής, η κυρία Ξηρουχάκη, της είπε: «Βρε, Καλλιρόη, μπορεί αυτό το παιδί να είναι το καλύτερο». Ε, ήταν και θεοφοβούμενη η μάνα μου και τελικά με άφησε και γεννήθηκα. • Τη μέρα που γεννήθηκα, δηλαδή 28 προς 29 Αυγούστου του 1926, ο πατέρας μου είχε βάλει την οικογένειά του σε κάτι καράβια. Και τα δύο βούλιαξαν στις Φλέβες, στη Βουλιαγμένη, τη μέρα που γεννήθηκα. Και έτσι ήμουν το ‘μικρό και το γρουσούζικο’ της οικογένειας».

29. Δ όπως… Δώρο • «Εμείς λέμε ‘δώρο Θεού’. Και, όντως, θεωρώ πως δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει ένα δώρο Θεού. Το τι το κάνει μετά είναι άλλη ιστορία. Τώρα, το πρώτο θεϊκό δώρο είναι η ανθρωπιά. Φέρουμε τον Θεό μέσα μας, αρκεί να είμαστε σε θέση να το συνειδητοποιήσουμε».

30. Ε όπως… Ελλάδα - Εμφύλιος • «Αν υπάρχει μία κατάρα μεγάλη στην Ελλάδα, αυτή είναι η διχόνοια. Αν θέλομε να αποδείξουμε, με κάποιο τρόπο, ότι έχουμε σχέση με τους αρχαίους Έλληνες, είναι μόνο αυτό. Από τον διχασμό, στην αρχαιότητα δεν έμεινε κανένας όρθιος. Αυτός ο διχασμός, η διχόνοια, ο εμφύλιος είναι η καθημερινότητά μας. Η Ελλάδα, ως πνεύμα, είναι συνώνυμη με αυτή την εριστική, εμφυλιακή τάση».

31. Ζ όπως… Ζορίζομαι • «Με τον χρόνο. Γιατί, ναι μεν ο χρόνος δεν υπάρχει, είναι ανθρώπινη επινόηση, αλλά, από την άλλη μεριά, είναι σίγουρο ότι όλη η οργάνωση ενός ανθρώπου, σε επίπεδο καθημερινότητας, είναι το πιο δύσκολο πράγμα. Όλοι έχουν όνειρα στη ζωή για το τι θα κάνουν σε δέκα χρόνια, που θα πάνε διακοπές σε έξι μήνες, ποιον θα ερωτευθούν, αλλά το θέμα είναι πώς τα βγάζεις πέρα την κάθε μέρα. Ε, εδώ ζορίζομαι πολύ γιατί η μέρα έχει μόνο είκοσι τέσσερις ώρες».

32. Η όπως… Ήρωες • «Αν υποφέρει από κάτι η παιδεία μας σήμερα, είναι ότι οι μόνοι ήρωές μας είναι οι ποδοσφαιριστές και οι τηλεπαρουσιαστές. Η έννοια του ήρωα είναι προφανώς υποβαθμισμένη. • Ο Βολταίρος είχε γράψει κάτι σπουδαίο: ‘Δεν θεωρώ ήρωες τους πολεμιστές-καταστροφείς των πόλεων, αλλά αυτούς που έχουν πολεμήσει για τα δικαιώματα του ανθρώπου’. • Επίσης, αν ξέραμε καλά την ιστορία, θα είχαμε διαγράψει πολλούς ‘ήρωες’ και κατά συνέπεια θα αλλάζαμε πολλά ονόματα δρόμων και πλοίων που φέρουν τα ονόματά τους. Ήρωες είναι αυτοί που η ιστορία έχει καταγράψει ως ήρωες, άσχετα αν ήταν ηρωικοί ή όχι».

33. Θ όπως… Θεός • «Στη Γαλλία, με ρωτούν συχνά οι δημοσιογράφοι: ‘Υπάρχει Θεός;’, και απαντώ: ‘Δεν θα πω ποτέ ότι δεν υπάρχει’».

34. Ι όπως… Ιστορία • «Μικρή θυμάμαι ήμουν αντάρτικο παιδί. Στο Βύρωνα, που μέναμε, κάναμε διάφορα. Για παράδειγμα, τεντώναμε ένα σκοινάκι χαμηλά από τη μία άκρη του δρόμου στην άλλη και όποιος πέρναγε, σκοτωνόταν. Μετά, το αφήναμε κάτω, όπου δεν φαινόταν μέσα στο χώμα και τα χαλίκια, και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Φαντάσου, παίζαμε τόσο ελεύθερα και ανέμελα, γιατί δεν περνούσε ούτε δείγμα αυτοκινήτου».

35. Κ όπως… Καλοσύνη • «Μία από τις μεγάλες βυζαντινές αρετές είναι η φιλανθρωπία, με την έννοια της κατανόησης του Άλλου. Ένα από τα αυτοκρατορικά σύμβολα στο Βυζάντιο είναι η ακακία ή ανεξικακία, που θεωρείται μιμητής Θεού. Η καλοσύνη είναι να είσαι μιμητής Θεού».

36. Λ όπως… Λάθη • «Το μόνο λάθος μου ή μάλλον η μόνη έγνοια που μπορεί να με κάνει να πετάγομαι κάποια βράδια στον ύπνο μου είναι ότι μπορεί να έχω κάνει το λάθος να έχω ταπεινώσει ανθρώπους που εξαρτώνται από μένα -είτε το κατάλαβα, είτε όχι».

37. Μ όπως… Μητρότητα • «Οι μόνες ιδιότητες που αναγνωρίζω στον εαυτό μου είναι ότι είμαι μάνα και δασκάλα. Θα σας έλεγα ότι ήμουν κακή μάνα αν δεν είχα διαβάσει το ημερολόγιο της κόρης μου που κρατούσε στην παιδική της ηλικία ….Εκεί διάβασα πώς με έβλεπε ως μάνα αλλά και τις σκέψεις που έκανε τότε για μένα.. τώρα ξέρω…».

38. Ν όπως… Ντροπή • «Είχα αρχίσει το κάπνισμα στα δώδεκα-δεκατρία μου. Καταλαβαίνεις ότι κρυβόμουν για να καπνίσω. Αυτό συνεχίστηκε στην Αντίσταση και στη Γαλλία, όπου δίδασκα και κάπνιζα τέσσερα πακέτα Gauloises την ημέρα. Αυτή ήταν η ντροπή μου τότε. Το έκοψα το 1975 και πια δεν έχω καμία ντροπή».

39. Ξ όπως… Ξένος • «Είμαι στην Αμερική και προεδρεύω σε ένα μεγάλο μουσείο. Πολλά χρόνια πριν, μετά την Κατοχή, ένας ανιψιός του πατέρα μου, που είχε μεταναστεύσει στην Αμερική, του στέλνει σε ένα φάκελο εκατό δολάρια. Ο πατέρας μου από δω τα πήγαινε, από κει τα έφερνε, δεν ήξερε τι να τα πρωτοκάνει. Κάποια στιγμή, πεθαίνει ο πατέρας μου, και κανείς μας δεν ήξερε που ήταν τα εκατό δολάρια, που τόσο είχαμε ανάγκη. Και να, που χρόνια μετά, στην Αμερική πάλι, σε αυτό το μουσείο, εγώ, η ξένη, να υπογράφω ως Ελένη Αρβελέρ για την αγορά ενός πίνακα μια επιταγή τρία εκατομμύρια δολάρια».

40. Ο όπως… Όνειρα • «Αν είχα να δώσω μια συμβουλή στους νέους, θα ήταν να έχουν ένα όνειρο και να το κυνηγήσουν με τα πόδια στη γη και τα μάτια στον ουρανό».

41. Π όπως… Πολιτική & Πολιτικοί • «Από παιδί, όταν υπέφεραν οι δικοί μου από τη Μικρασιατική καταστροφή, εγώ άκουγα πάντα στο σπίτι μου ότι είναι δύο τα θηλυκά κακά που μας κατέστρεψαν: η ιστορία και η πολιτική. Τώρα, ό,τι και να κάνει κανείς είναι πολιτική –και δεν είναι ανάγκη να είναι πολιτικάντης. Από τη στιγμή που οι πράξεις μας αφορούν και κάποιον άλλον, είμαστε πολιτικά όντα. Γι’ αυτό και οι πολιτικοί πρέπει να σκέφτονται τον Άλλον και όχι τον εαυτό τους»

42. Ρ όπως… Ρατσισμός • «Είμαστε οι πιο μεγάλοι ρατσιστές της Ευρώπης. Και αυτό γιατί θεωρούμε τον εαυτό μας καλύτερο από τους άλλους».

43. Σ όπως… Σημείο Μηδέν • «Το να μην ξέρεις που πας, να κάνεις πράγματα που δεν ελέγχεις και να λες ότι φταίει πάντα ο άλλος. Αυτές οι πρακτικές σε καθηλώνουν και δεν πας πουθενά. Μένεις στο μηδέν, δηλαδή».

44. Τ όπως… Τραύμα • «Όταν έχεις πάθει ένα τραύμα, δεν μπορείς ποτέ να το ξεχάσεις. Είναι όπως το λάστιχο, το οποίο κάθε φορά που το τεντώνεις, δεν επανέρχεται ποτέ στην αρχική του θέση –είναι κάθε φορά λίγο πιο χαλαρωμένο. Ε, και το τραύμα ομοίως σου αφαιρεί δυνάμεις, είτε σωματικές είτε πνευματικές-ψυχικές. Και από τα τραύματά του δεν γλιτώνει κανείς. Και, βέβαια, το μεγαλύτερο τραύμα είναι η ζωή, γιατί είναι, εντέλει, θανάσιμο».

45. Υ όπως… ΥΠ.ΠΟ. (Υπουργείο Πολιτισμού) • «Δεν απαντώ».

46. Φ όπως… Φόβοι • «Άκου, πέρασα την Κατοχή. Όταν με έπιασαν οι Ταγματασφαλίτες που ήταν με τους Γερμανούς, με άφησαν κάποια στιγμή στο Παγκράτι. Είχα να ανέβω μια ανηφόρα. Καθώς προχωρούσα, ήμουν σίγουρη πως θα μου ρίξουν από πίσω. Όταν, πια, πέρασα το οπτικό τους σημείο και δεν μπορούσαν πια να μου ρίξουν, κουτρουβάλησα την κατηφόρα». 

47. Χ όπως… Χρήματα • «Καμία σχέση. Δεν ξέρω ούτε να μετρώ! Σκέψου, έφερα εδώ κάτι οικονομίες μου, όταν όλοι κοίταγαν να βγάλουν τα χρήματά τους έξω. Προέδρευα στο Pompidou, το οποίο είχε προϋπολογισμό πενήντα εκατομμύρια φράνκα -χωρίς να υπολογίσουμε τα χρήματα που μας έδιναν για να αγοράσουμε πίνακες- και δεν ήξερα πόσα μηδενικά ήταν μπροστά στα μάτια μου κάθε φορά. Δεν είναι τα χρήματα το φόρτε μου! Μολονότι λέω πως όποιος έχει το χρήμα, έχει και το σχήμα».

48. Ψ όπως… Ψέματα • «Το ψέμα δεν είναι το αντίθετο της αλήθειας. Αυτό είναι ψέμα. Το ψέμα είναι αυθύπαρκτο. Επίσης, είναι αυτό που κρατά ανθρώπους όρθιους. Δείτε τι ψέματα λέμε στον εαυτό μας. Είμαστε αυτοψεύτες».

49. Ω όπως Ωραίοι Έλληνες • «Ε, όχι, φτάνει πια! Οι Ελληνες είναι τόσο ωραίοι, όσο είναι και οι υπόλοιποι άνθρωποι».

50. Μουσική • Διαβάστε τη συνέντευξη, ακούγοντας έξι αγαπημένα μουσικά κομμάτια της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ: • «Μια Παναγιά», Μάνος Χατζιδάκιςhttps://www.youtube.com/watch?v=QiIBFb45TDo«Θρήνος», Μίκης Θεοδωράκηςhttps://www.youtube.com/watch?v=49OzyReVu-I • Τη Υπερμάχωhttps://www.youtube.com/watch?v=c7mMAcQgzg4 • «Casta Diva», Maria Callashttps://www.youtube.com/watch?v=7rjGwS20V94 • «Prelude in E-Minor (op.28 no. 4)», Frédéric Chopinhttps://www.youtube.com/watch?v=ef-4Bv5Ng0w • «Piano Concerto 1 - B Flat Minor», Pyotr Ilyich Tchaikovskyhttps://www.youtube.com/watch?v=BWerj8FcprM