AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU

1. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKU © DOÇ. DR. SANEM BAYKAL (ANKARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ) 2009

2. AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİN YÖNTEMİ AMAÇ: ÜYE DEVLETLER VE HALKLARI ARASINDA GİTTİKÇE YAKINLAŞAN BİR BİRLİK KURMAK: TEDRİCİ/AŞAMALI BİR SİYASİ BÜTÜNLEŞME ARAÇ YA DA YÖNTEM: EKONOMİK BÜTÜNLEŞME VE HUKUKA DAYALI BÜTÜNLEŞME: ÜYE DEVLETLERDEN BÜTÜNLEŞMEYE VE ORGANLARINA YETKİ DEVRİ SONUCU OLUŞACAK ULUSLARÜSTÜ NİTELİKTE BİR ORTAK HUKUK DÜZENİNİN TESİSİ

3. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YAPISI • EKONOMİK BÜTÜNLEŞME: BİRİNCİ SÜTUN • AVRUPA TOPLULUKLARI (AKÇT (TEMMUZ 2002 TARİHİ İTİBARİYLE ORTADA KALKMIŞTIR) EURATOM VE AT) • TEDRİCİ BÜTÜNLEŞME • ULUSLARÜSTÜ BÜTÜNLEŞME

4. AVRUPA BİRLİĞİ’NİN YAPISI • SİYASİ BÜTÜNLEŞME: İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ SÜTUN • AVRUPA BİRLİĞİ • ORTAK DIŞİŞLERİ VE GÜVENLİK POLİTİKASI • CEZAİ KONULARDA POLİS VE ADLİ İŞBİRLİĞİ • HÜKÜMETLERARASI (ULUSLARARASI) YAPI

5. AVRUPA BİRLİĞİ KURUMSAL YAPISININ ÖZELLİKLERİ • ÜÇ SÜTUN ÜZERİNE OTURAN KURUMSAL YAPI • ORTAK KURUMSAL YAPI • DİNAMİK KURUMSAL YAPI • ULUSLARÜSTÜ NİTELİK • SINIRLI YETKİ İLKESİ • DEVLET YETKİSİ BENZERİ YETKİLER • KURUMLARARASI DENGE VE GÜÇLER AYRILIĞI • ASLİ YAPISAL VE İŞLEVSEL KURUMLAR AYRIMI

6. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ • TOPLULUK YETKİSİNİN ÖZELLİKLERİ: • SINIRLI YETKİ İLKESİ: AT ANTLAŞMASI MADDE 5/I • MÜNHASIR/PAYLAŞILAN/KOORDİNE EDİCİ, TAMAMLAYICI,DESTEKLEYİCİ YETKİ ALANLARI • AÇIK/ZIMNİ YETKİ • KATMANLI YETKİ (SUBSİDİARİTE) VE ORANTILILIK İLKELERİ (AT ATLAŞMASI MADDE 5/II VE III)

7. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ AB HUKUKUNUN KAYNAKLARI BİRİNCİL KAYNAKLAR: KURUCU ANTLAŞMALAR, TADİL ANTLAŞMALARI, KATILIM ANTLAŞMALARI İLE BUNLARIN EKLERİ (PROTOKOLLER VE BİLDİRİLER) İKİNCİL KAYNAKLAR: MEVZUAT (TÜZÜKLER, DİREKTİFLER, KARARLAR) VE TOPLULUĞUN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI ANLAŞMALAR İÇTİHAT VE HUKUKUN GENEL İLKELERİ

8. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ • SİYASİ BÜTÜNLEŞME SÜTUNLARINDA KARARA BAĞLANAN TASARRUFLAR • İKİNCİ SÜTUNDA: ORTAK STRATEJİLER, ORTAK EYLEMLER, ORTAK KARARLAR, ULUSLARARASI ÖRGÜTLERDEKİ ORTAK TUTUMLAR, ULUSLARARASI ANLAŞMALAR • ÜÇÜNCÜ SÜTUNDA: KARARLAR, ÇERÇEVE KARARLAR, SÖZLEŞMELER

9. KURUCU ANTLAŞMALAR • AVRUPA KÖMÜR VE ÇELİK TOPLULUĞU ANTLAŞMASI: PARİS ANTLAŞMASI (1951-1952) SONA ERME TARİHİ 2002 • AVRUPA ATOM ENERJİSİ TOPLULUĞU ANTLAŞMASI: ROMA ANTLAŞMASI (1957-1958) • AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU ANTLAŞMASI: ROMA ANTLAŞMASI (1957-1958) (MAASTRICHT ANTLAŞMASI SONRASI “AVRUPA TOPLULUĞU” ADINI ALMIŞTIR)

10. TADİL ANTLAŞMALARI • AVRUPA TEK SENEDİ (1986-1987) • MAASTRICHT ANTLAŞMASI (1992-1993) • AMSTERDAM ANTLAŞMASI (1997-1999) • NİCE ANTLAŞMASI (2001-2003) • LİZBON ANTLAŞMASI (2007-?)

11. BİRİNCİL KAYNAKLAR HUKUKİ NİTELİKLERİ İTİBARİYLE VE ŞEKİLSEL OLARAK ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR İÇERİKLERİ İTİBARİYLE ANAYASAL METİNLER

12. BİRİNCİL KAYNAKLAR KENDİNE ÖZGÜ ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR OLMALARINDAN KAYNAKLANAN ÖZELLİKLERİ: ÜYE DEVLETLER TARAFINDAN MÜZAKERE EDİLİP İMZALANAN ULUSLARARASI HUKUK METİNLERİ DOĞRUDAN UYGULANMA ÖZELLİKLERİ BULUNMAZ: ÜYE DEVLETLERİN ANAYASAL PROSEDÜRLERİ UYARINCA İÇ HUKUKA AKTARILIRLAR SONA ERME TARİHİ, FESİH YA DA ÇIKMA HÜKMÜ İÇERMEZLER

13. BİRİNCİL KAYNAKLAR • ANAYASAL ÖZELLİKLERİ: • NORMLAR HİYERARŞİSİNİN EN TEPESİNDE YER ALMALARI • TÜM İKİNCİL KAYNAKLARIN KENDİLERİNE UYGUN OLMASI VE YETKİSİNİ KENDİLERİNDEN ALMASI GEREĞİ • ERKLERİN/KURUMSAL YAPININ İŞLEYİŞİ VE ÖRGÜTLENİŞİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLERİ İÇERMELERİ

14. BİRİNCİL KAYNAKLAR • ANAYASAL ÖZELLİKLERİ: • FEDERAL ANAYASALARDA YER ALAN YETKİ PAYLAŞIMI BENZERİ HÜKÜMLER VE İLKELER İÇERMELERİ • TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER İLE İLGİLİ SINIRLI SAYIDA DA OLSA HÜKÜM İÇERMELERİ VE BİREYLERİN DE ANTLAŞMALARDAN DOĞRUDAN HAK VE BORÇ SAHİBİ OLABİLMESİ

15. BİRİNCİL KAYNAKLAR • AVRUPA BİRLİĞİNİN BİR SİYASİ YAPI OLARAK ÜZERİNE İNŞA EDİLDİĞİ TEMEL DEĞERLERİ İÇERMELERİ • AVRUPA BİRLİĞİ ANTLAŞMASI MADDE 6/I: AB’NİN TEMEL DEĞERLERİ: ÖZGÜRLÜK, DEMOKRASİ, İNSAN HAKLARINA SAYGI VE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ

16. İKİNCİL KAYNAKLAR • TÜZÜKLER: DOĞRUDAN UYGULANIR, GENEL NİTELİKLİ DÜZENLEMEDİR VE TÜM UNSURLARI İLE BAĞLAYICIDIR. • KONSEY YA DA KOMİSYON TARAFINDAN TEK BAŞINA VEYA KONSEY İLE PARLAMENTO TARAFINDAN ORTAKLAŞA ÇIKARILIR • TÜM ÜYE DEVLETLERDE AYNI ANDA AYNI ŞEKİLDE TÜZÜK KARAKTERİYLE YÜRÜRLÜĞE GİRER VE ETKİ DOĞURUR. • TEK TİP HUKUK YARATMA ARACIDIR

17. İKİNCİL KAYNAKLAR • DİREKTİFLER: DOĞRUDAN UYGULANMAZ, ÜYE DEVLETLER TARAFINDAN, İÇ HUKUKA AKTARILMALARI GEREKİR • AMACI VE SÜRESİ BAKIMINDAN ÜYE DEVLETİ BAĞLAR AMA ARAÇ VE YÖNTEM SEÇİMİ KONUSUNDA TAKDİR YETKİSİNİ ÜYE DEVLETE BIRAKIR • MUHATABI ÜYE DEVLETLERDİR. • KONSEY YA DA KOMİSYON TARAFINDAN TEK BAŞINA VEYA KONSEY İLE PARLAMENTO TARAFINDAN ORTAKLAŞA ÇIKARILIR • UYUMLAŞTIRMA ARACIDIR

18. İKİNCİL KAYNAKLAR • KARARLAR: MUHATABINI TÜM UNSURLARIYLA BAĞLAR. • GENEL DÜZENLEYİCİ İŞLEM YA DA BİREL TASARRUF NİTELİĞİ TAŞIYABİLİR. • KONSEY YA DA KOMİSYON TARAFINDAN TEK BAŞINA VEYA KONSEY İLE PARLAMENTO TARAFINDAN ORTAKLAŞA ÇIKARILIR

19. İKİNCİL KAYNAKLAR • TOPLULUK HUKUK DÜZENİNİNKAYNAKLARI OLAN ULUSLARARASI ANLAŞMALAR: • TOPLULUĞUN TEK BAŞINA TARAF OLDUĞU ULUSLAR ARASI ANLAŞMALAR • TOPLULUK VE ÜYE DEVLETLERİN BİRLİKTE TARAF OLDUĞU ANLAŞMALAR: KARMA ANLAŞMALAR • TÜM ÜYE DEVLETLERİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI ANLAŞMALAR • AT ANTLAŞMASI MADDE 293 ÇERÇEVESİNDE ÜYE DEVLETLER ARASINDA YAPILAN KAPALI ANLAŞMALAR: TOPLULUK SÖZLEŞMELERİ

20. TOPLULUK HUKUKUNUN GENEL İLKELERİ • BOŞLUK DOLDURMA, YORUM VE HUKUKA UYGUNLUK DENETİMİ İŞLEVLERİ • ANTLAŞMA HÜKÜMLERİ VEYA ÜYE DEVLETLERİN HUKUK DÜZENLERİNDEN KAYNAKLANAN NİTELİKLERİ • NORMLAR HİYERARŞİSİNDEKİ YERLERİ • TEMEL HAKLARIN TOPLULUK HUKUK DÜZENİNDE KORUNMASININ BİR TOPLULUK HUKUKU GENEL İLKESİ OLUŞTURMASI

21. MÜKTESEBAT KAVRAMI • AB Müktesebatı; • Kurucu antlaşmalardan oluşan Birincil Kaynakları; • Topluluk Tüzükleri, Direktifleri, Kararları gibi bağlayıcı ikincil tasarrufları; • İkinci ve Üçüncü Sütun çerçevesinde kararlaştırılan ortak strateji, ortak eylem, çerçeve karar, sözleşme gibi tasarrufları; • Avrupa Birliği yargı organlarının kararlarını; • Topluluğun taraf olduğu ya da Topluluk hukuk düzeninin bir parçasını oluşturan uluslararası anlaşmaları; ve • Eylem Programları, Beyaz Kitap, Yeşil Kitap, Parlamento İlke Kararları, Tavsiyeler ve Görüşler gibi bağlayıcı olmayan düzenlemeleri içermektedir.

22. AVRUPA BİRLİĞİ YARGI DÜZENİ • ATAD’IN VE İLK DERECE MAHKEMESİNİN YARGI YETKİSİNİN NİTELİĞİ • SINIRLI YETKİ • MECBURİ YETKİ • MÜNHASIR YETKİ

23. AVRUPA BİRLİĞİ YARGI DÜZENİ • ATAD VE İDM’NİN SINIRLI, MECBURİ VE MÜNHASIR YETKİSİNE GİREN DAVA TÜRLERİ • İHLAL DAVASI • İPTAL DAVASI • HAREKETSİZLİK DAVASI • TAZMİNAT DAVASI • PERSONEL DAVALARI (UZMANLIK MAHKEMESİ) • AYB VE AMB’NİN STATÜLERİNDE YER ALAN UYUŞMAZLIKLARLA İLGİLİ DAVALAR • PARA CEZALARINA İTİRAZ DAVASI • ÖN KARAR PROSEDÜRÜ

24. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ ULUSAL HUKUK DÜZENLERİ İLE AB HUKUK DÜZENİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER AYNI ANDA, AYNI COĞRAFİ ALANDA İKİ FARKLI HUKUK DÜZENİNİN BİR ARADA VAROLMASINDAN KAYNAKLANAN İLİŞKİLER İŞBİRLİĞİ İLİŞKİLERİ ÇATIŞMA İLİŞKİLERİ

25. İşbirliği İlişkileri • ULUSAL HUKUKUN AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNU TAMAMLAMASI, DESTEKLEMESİ VE İŞBİRLİĞİNE GİTMESİ • AB HUKUKU KAVRAMLARININ ULUSAL HUKUK TARAFINDAN TAMAMLANMASI • AB HUKUKUNUN UYGULANMASINDA ULUSAL YASAMA, YÜRÜTME VE YARGI ORGANLARININ DESTEĞİ VE İŞBİRLİĞİ

26. Çatışma/İhtilaf İlişkileri • AB HUKUKU İLE ULUSAL HUKUKUN AYNI ANDA, AYNI YERDE UYGULANAN İKİ FARKLI HUKUK DÜZENİ OLUŞTURMASI DOLAYISIYLA YAŞANAN ÇATIŞMA İLİŞKİLERİ • AB HUKUKUNUN ULUSLARÜSTÜ HUKUK DÜZENİ OLUŞTURMASI NEDENİYLE ÇATIŞMA DURUMUNDA ÖNCELİKLE UYGULANMASI GEREĞİ • ÇATIŞMA İLKELERİNİN ANTLAŞMALARDA DÜZENLENMEMESİ VE ULUSAL ANAYASALARDAKİ DÜZENLENMELERİN YETERSİZLİĞİ

27. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUK DÜZENİ ATAD TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN ÇATIŞMA İLKELERİ: AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN BİRLİĞİ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN GENELLİĞİ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN ÖZERKLİĞİ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN DOĞRUDAN UYGULANMASI AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN DOĞRUDAN ETKİSİ AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNUN ÖNCELİĞİ