Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 02 Mart 2006 Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ankara

1. AİLE İÇİ ŞİDDET Doç. Dr. Zekeriya Aktürk 02 Mart 2006 Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Ankara 0535 7140843 naturamed@hotmail.com http://ailehekimligi.trakya.edu.tr / 57

2. Hedefler • Aile içi şiddet (AİŞ) çeşitlerini sayabilmek • AİŞ’in nedenlerini açıklayabilmek • AİŞ’in dünya ve TR’deki yaygınlığını sayabilmek • Şiddetin birey üzerindeki etkilerini açıklayabilmek • Birinci basamakta aile içi şiddeti tanımanın önemini kavramak • Şiddetle ilgili yasal düzenlemeleri sayabilmek • Şiddeti tarams yollarını sayabilmek • Hasta görüşmesinde şiddeti fark ettirecek ipuçlarını açıklayabilmek / 57

3. İçerik • Tanım • Çeşitleri • Yaygınlığı • Nedenleri • Önlenmesi • Erken tanıma • Tedavisi • Yasalar / 57

4. Tanım • violence or physical abuse directed toward your spouse or domestic partner; usually violence by men against women • Eşe veya birlikte yaşanan kişiye karşı uygulanan şiddet veya kötüye kullanma; genelde kadına yönelik şiddet. • Domestic Violence is a pattern of coercive behavior in which one person attempts to control another through threats or actual use of physical violence, sexual assault, and verbal or psychological abuse. Marriam Websterr’s dictionary / 57 Maine Coalition to End Domestic Violence. http://www.mcedv.org/domviolence/index.htm

5. Felsefi temeli(Teoriler) • Otorite sistemleri • Hiyerarşi • Patriyarşi • Cinsiyet • Misogyny (güvenilmez, mantıksız, kötü, sorumsuz, saf, çocuksu) • Polarite: erkekle kadın birbirinin zıttı dır. • Kadınla erkek güç açısından hiç eşit oldu mu? History at Bristol Community College Virginia Winstanley dl.mass.edu/stoptheviolence/pages/his.html / 57

6. Neden hiyerarşi ve patriyarşi? • İçgüdü • Mülk edinme ve alanını belirleme isteği • Savaşçının rolündeki değişim • Avlanmak için savaşan erkek, yerleşik düzende mülkü korumayı amaçlıyor. / 57

7. Şiddetin Tarihi • Family (Aile) : Latince familia; bir erkeğe ait olan kadın, çocuk ve kölelerin toplamı • Kız kaçırma • Hammurabi (MÖ 1700): bakireyse tecavüzcü öldürülür, evliyse her ikisi de boğularak öldürülür • İbrani kanunları (MÖ 500-1000): tecavüz şehir içindeyse her ikisi de cezalandırılır; sesin duyulamayacağı bir yerdeyse babaya başlık ödenir ve kız tecavüz edenle evlenir / 57

8. Cadı avı: orta çağda (500-1500) cadı olduğu düşünülen kadınlar öldürülürdü. (9 milyon ölüm?) • İngiliz kanunları (1500): Kadınları fazla dövmeyin. “rule of thumb” (başparmak kuralı) • ABD (1824): Missisipi’de bir mahkeme: karısını dövmek erkeğin hakkıdır / 57

9. ABD (1874): erkek karısını hiçbir şekilde dövemez. (Ancak dövmesi halinde bir cezası yok.) • 1960-70: kadın hareketleri • 1971: İngiltere’de ilk sığınak • ABD (1980): eşine tecavüz eden erkek cezalandırıldı • Günümüzde ? / 57

10. Çeşitleri • Lakap takma • Konuşturmama • Ailesi veya arkadaşlarıyla görüşmesini engelleme • Parasız bırakma • İş sahibi olmasını engelleme • Fiziksel zarar • Cinsel saldırı  • Takip etmek  • Korkutmak • … / 57

11. Şiddet çemberi / 57 Lenore Walker

12. Türkiye’de Aile İçi Şiddet Sıklığı • Anne babanın geçmişinde dayak • %70 • Fiziksel • %34 • Sözlü • %53 • Çocuklara şiddet • %46 • Cinsel • %9 Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı 1994. http://aile.gov.tr/hbdetay.asp?id=108 / 57

13. Eşler Arasında Şiddet • ABD • Kadınlara Yönelik Şiddet 4.5 Milyon/yıl • 500 BİNİ TECAVÜZ • Aile içi şiddet %29 • Hafif şiddet eklenirse %40 • 5.8 milyar $ / yıl aile içi şiddete bağlı sağlık masrafı.(CDC 4/03) / 57

14. Domestic Abuse in Maine. Data Project III 2000-2004. Maine Coalition to End Domestic Violence, 2005 / 57

15. Kanada • Genç eşler • 2001’de polise intikal eden şiddet suçlarının 1/4’ü aile içi şiddet • 2/3’ü eş veya önceki eş tarafından • Mağdur taraf %85 kadın • Yaşlılar • 100 binde 157 • Çocuklar • Cinsel saldırıların %60’ı • Fiziksel saldırıların %20’si Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003. / 57

16. Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003. / 57

17. / 57

18. / 57

19. / 57 Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003.

20. / 57 Canadian center for justice statistics. Family violence in Canada: a statistical profile 2003.

21. Ann L. Coker, Lesa Bethea, Paige H. Smith. Missed Opportunities: Intimate Partner Violence in Family Practice Settings. Preventive Medicine 34, 445–454 (2002) / 57

22. Kimler şiddete uğrar? / 57

23. Nedenleri • Biyolojik, psikolojik, sosyal • Cinsiyet (erkeklik hormonları ?) • Ailede şiddet • Yaş • Fakirlik • Aile nüfusu • Aile içi dayanışma • Alkol • Eğitimsizlik • TV • … / 57

24. Şiddetle ilgili dilimize yerleşen sözler • Kızını dövmeyen dizini döver � • Kadının karnından sıpayı, sırtından sopayı eksik etmeyeceksin � • Karı kocanın arasına girilmez � • Öğretmenin vurduğu yerde gül biter • Eti senin kemiği benim � • Dayak cennetten çıkmadır � / 57

25. Halbuki… • Musevilik • Cennete Hz Musa’nın komşusu olacak kişinin kıssası • Hrıstiyanlık • Sana taş atana sen ekmek at • Affetmek en büyük erdemdir • İslam • Ana babaya “öf” deme, onları azarlama.. (İsra 23-24) • Cennet anaların ayakları altındadır (Hadis) • Allah’ın rızası babanın rızasında, Allah’ın gazabı da babanın gazabındadır (Hadis) / 57

26. Terrie E. Moffitt and Avshalom Caspi. U.S. Department of Justice Office of Justice Programs National Institute of Justice 1999 / 57

27. Terrie E. Moffitt and Avshalom Caspi. U.S. Department of Justice Office of Justice Programs National Institute of Justice 1999 / 57

28. Amy A Ernst. Todd G. Nick. DOMESTIC VIOLENCE IN AN INNER-CITY ED. Annals of Emergency Medicine 1997;30(2):190-197 / 57

29. Bazı gerçekler • 19-29 yaş kadınlara yönelik şiddette yakınların rol alma oranı daha yüksek • Yıllık gelir 10 bin doların altında olan ailelerde şiddet daha fazla • Eşlerine şiddet uygulayan erkeklerin %50’si çocuklarına da şiddet uygulamakta • Şiddet uygulanan ailelerde yetişen çocukların eş olarak şiddet uygulama ihtimalleri diğerlerinden 1000 kat fazla / 57

30. Aile İçi Şiddet Uygulanan Çocuklarda / 57

31. Neden tanı koyamıyoruz?Kadınlar Neden Dayanıyor? • Suçlayıcı tavırlar: kendisi istemese olmaz.. • Düşük benlik saygısı • “Çok seviyorum..!” • Ayrılmak kolay değil • Çocuk • Ekonomik bağımsızlık • Korku / 57

32. Dini inanış • Polisler şiddeti bir aile içi tartışma olarak görebilir • Polis davacı olmaktan caydırabilir • Savcı ve hakimler bu konuda gevşek davranabilirler • Kadınlara güvenli ortam sağlayacak yeterli sığınak yok / 57

33. Bakıma muhtaç çocukları vardır • Ev dışında işleri yoktur • Kendilerine ait bir şeyleri yoktur • Nakit para veya banka hesapları yoktur • Terkedilmek ve çocuklarının alınmasından korkarlar • Yaşam standartları düşebilir / 57

34. Kadınlar boşanmanın çare olduğuna inanmayabilir • Şiddet uygulayan baba babasızlıktan iyidir • Kadınlar evliliği yürütmek üzere eğitilirler • “koca değil mi ? Hem döver hem sever” • Şiddet uygulanan kadınlar izole olurlar- gidecek kimseleri kalmaz • Eşinin davranışlarını mantığa bürümeye çalışırlar • Bir erkeğe sahip olmak kimlik ve varlık nedenidir • Aralarda romantik ve iyi bir adam olabilir / 57

35. Ayrıldığında şiddetin artacağından, ölümden korkabilir • Aile ve arkadaşları desteklemeyebilir • Ekonomik zorluklar ve çocuğuna yalnız bakmaktan çekinebilir • Şiddetle birlikte iyi zamanlar, sevgi ve ümit de olabilir • Desteklerden ve haklarından habersizdir / 57

36. / 57

37. Doktor açısından • Hekimin kendi inanışları ve tutumları • Pandora’nın kutusunu açma korkusu • Hastayı rahatsız etme korkusu • Zamansızlık • Eğitimsizlik • Gizlilik sorunu • Güvensizlik / 57

38. Ann L. Coker, Lesa Bethea, Paige H. Smith. Missed Opportunities: Intimate Partner Violence in Family Practice Settings. Preventive Medicine 34, 445–454 (2002) / 57

39. Önlemekiçin / 57

40. Nasıl tanı koyarız?Hikaye • Hikaye-FM uyumsuzluğu • Geç başvurma • “Kaza” hikayesi • İntihar girişimleri veya depresyon • Psikosomatik yakınmalar • Tıbbi tedaviye uymama / 57

41. Muayene • Yaraları kapama eğilimi • Kazayla uyumsuz bulgular • Koruyucu postür yaralanmaları • Farklı iyileşme aşamalarında yaralar • Gebelik (en önemli anne ölüm nedeni: şiddet) • Demanslı yaşlılarda genital muayene yapın / 57

42. / 57

43. / 57

44. Tarama • Gizliliğe dikkat edin • Rahat hissedeceğiniz sorular sorun • Direkt sorular sorun • Kadın hastalarınızı rutin tarayın • Yargılayıcı olmayın • İlgi gösterin • Durumu küçümsemeyin • Hastanın son kararına saygı duyun • Dosyada AİŞ için bir alan açın / 57

45. Siz olsanız nasıl sorarsınız? • Kadınlara yönelik şiddet son zamanlarda iyice arttı. Bu nedenle hastalarıma genelde şiddete uğrayıp uğramadıklarını sormaya çalışıyorum. Sizin herhangi birisi tarafından dövüldüğünüz veya herhangi bir şekilde şiddete maruz kaldığınız oluyor mu? / 57

46. TaramaPartneriniz Şiddet Uygular mı? ____ Partneriniz arkadaşlarınız veya ailenizin yanında sizi utandırır veya alay eder mi? ____ Başarılarınızı veya hedeflerinizi küçümser mi? ____ Sizin karar veremeyeceğinizi hissettirir mi? ____ Kavga ettiğinizde sizi kazanmaya mı çalışır yoksa size bir ders vermek için yalnız mı bırakır? ____ Partnerinizin nasıl davranacağı konusunda bazen korkuya kapılırmısınız? ____ Partnerinizin davranışları için sık sık başkalarından özür dilemek zorunda kalırmısınız? ____ Ancak kendiniz değiştiğinizde partnerinizin değişebileceğine inanırmısınız? ____ Çatışmaya yol açabilecek veya partnerinizi sinirlendirebilecek şeylerden kaçınırmısınız? ____ Ne yaparsanız yapın partnerinizi memnun edemeyeceğinizi düşünürmüsünüz? ____ Kendi isteklerinizin yerine her zaman partnerinizin isteklerini mi yaparsınız? ____ Ayrıldığınızda partnerinizin ne yapacağından korktuğunuzdan mı partnerinizle birliktesiniz? / 57

47. ____ İtaat sağlamak için göz dağı ve korkutma kullanır mı? ____ Kendisi olmadan hiçbir şeye yaramadığınızı söyler mi? ____ Size kaba davranır, iter, çekiştirir veya vurur mu? ____ Her gece birkaç kez arayıp belirttiğiniz yerde olup olmadığınızı kontrol eder mi? ____ Sizi incitmesine gerekçe olarak ilaç (madde) veya alkol kullanır mı? ____ Hisleri veya davranışları için sizi suçlar mı? ____ Hazır olmadığınız şeyler için sizi cinsel olarak zorlar mı? ____ Bu ilişkiden çıkış yok şeklinde bir hisse kapılmanıza neden olur mu? ____ Arkadaşlarınız veya ailenizle zaman geçirmek gibi yapmak isediklerinizi engeller mi? / 57 Feldhaus KM, et. al. JAMA 1997; 277:1357-61

48. Women Abuse Screening ToolWAST • AİŞ’yi % 91 duyarlılık, % 100 özgüllükle saptar (erkekler için de kullanılabilir) • İlişkinizi genel anlamda nasıl tanımlarsınız? • Çok gerilimli (80.8% positive for abuse) • Biraz gerilimli (15.4% positive) • Gerilim yok (3.8% positive) • Eşinizle sorunları nasıl aşarsınız? • Çok zorlukla (69.2% positive) • Biraz zorlukla (23.1% positive) • Kolayca (7.7% positive) / 57

49. Hekimin Yaklaşımı • Vizite bir fırsattır! • Şiddeti önlemeye çalışmalı • Erken farkedebilmeli • İlk müdahaleyi yapmalı • Yönlendirebilmeli • Destek kuruluşları • Sosyal hizmetler müdürlüğü • Kadın konukevleri • Adli rapor • Cumhuriyet Başsavcılığı / 57

50. Bireylerin sadece 14,7’si aile hekimleri tarafından saptanmaktadır. • Tarama yapılırsa şiddet uygulananların %60’ı destek başvurusunda bulunur Ann L. Coker, Lesa Bethea, Paige H. Smith. Missed Opportunities: Intimate Partner Violence in Family Practice Settings. Preventive Medicine 34, 445–454 (2002) / 57